HE KAI KI NGA RANGATIRA MAORI O PONEK

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume VI, Issue 139, 20 April 1854, Page 2

HE KAI KI NGA RANGATIRA MAORI O PONEK

I te Paraire, i te 30 o nga ra o Tihema, 1853, ka whakatakotoria he kai ma nga Rangatira Maori o Poneke, e te Rangatira o te Kawanatanga oia kainga. Ko taua kai i tu ki icWharc liuihiii o l'onckc. Nuiaiu tc alma pai o nga tcpu, i whakauruhia iioki nga mca whakalioe; ko tc kai ia, kauika tonu, liacrc mai tc papai, hacre niai tc nutha. Erima tc kau o nga nolioanga ki tana t iu; ko tc nolioanga luania i a Tc Kiripoa*; "ko tc kai korero ia i iolo i tc wliakanieneiiga o to kawanatnnga o l'onckc. Itc ringa niaiaii o tc Rangalira o tc kawanatanga o l'onckc, ka nolio ko Tc Hapukii, i tc ringa main', ko Tc I'uni. Ko cliiim cnci o nga Itangnlirn Maori i wliakaurii ki tana kai, —ko Tc Ilapuku, ko Tc Wci'cia, ko Tc Maniliera, ko Wircmii Kingi, ko Ngairo, ko Nopcra, ko Wi Tako, koTc I'unijko I'onitu, ko l'nliara, ko Ilocra, ko Wi Taniiluuia, ko Naimi, nic aia alu.

Ko Tcllapuku mc tc tini alu o ngarangatii'ii o runga mai i Ahuriri, i Wairarapa, mc ara alu kaingn, ralou ko tc Kai-whaliarilc whcinia, ko Tn Mnkarini, liuilmi ai ki Ponekc hci whakaotinga koreio riio nga whenua ka ala lukiia ki ic Pakclia; kite noa tc Uangalira o ic kawanatanga o Ponckc, karanga toiui alii ki tc kai ma ralou i rolo i tc wlinrc Huihui o Parcna Alialopc. Ko nga Uangalira Pakclia i tcnei kai, koia cud, ko ic Runanga kaloa o tc kawanatanga o Poncko, ko Kunai-a Makaacweli, ko 'l'c Makaiini, ko Tc Kcpa, mo ara alu. I whakaaro ilio cic ngakau, licmcatika kiapanuitiaolahikorcro ipo tend huihuingakiaata kitca ai o tc tokomalia tc tulionotnnga o nga likanga, mc tc whakahoataiiga nui hacre, o nga Maori, o nga Pakclia. Ekoro ano r» c oli nga korcro mo tcnei liui, ki rolo ki lenci pukapuka, lie it it i ano pea nga mca aliuarcka c ngafo ana; otira ki nga mca t maliaraliaralia ana c tc tigakau mo nil" ilio i konei kia man ai te ha 0 lenci kai a nga wa c takotoakc nci, a, kia tac alu. ai tc rongo o tcnei likanga lino pai ki ran wlicnua. No tc whakalikanga o to Upoko o tc Kawanatanga o Ponckc, ki to olia ki a tc Kuini, ka mca alu ki a To Makaiini, kia kiia alu ki nga tini Uangalira Maori, tana wliakauioimitiianga mo tc whakauruhanga mai o nga rangaiira nitnui o tcnei pilo o tc mom, ki volo k'\ to runanga o ic Kawanatanga kia kai tnlii. I mca alu ano hoki ki aTo Makarini kia kaua nga Uangalira Maori c hopoliopo ki nga likanga o tc Kawanatanga hou, he mca koki ka arohaina ralou, ka tiakina paitiahoki, pora mo tc Kawanatangao mua. 1 mca ano hoki kia nicinga alu, ko la ko tc Tiimuaki o tc Kawanatanga o Ponckc mc ona lioa wliakatakolo likanga, ka niahara tonu ki nga paiuga mo nga iwi Maori i roto i o ralou nuilii lataku kaloa, kia kalia liaero ai to whaknhoa o tc langata Maori ki nga Pakclia, kia lupn ai ic pai tc marie, kia hua ai hoki to whairawa. No konci ka inuinia tc mca i rolo i tc oko i moluliia hei olia ki a tc Kuini; i tangohia tera ki ic likanga a naiuata o to Ingirihi, a, liariliari ana to whakamincnga ilciuuinanga

ai. Mini iho o tenei ka momga o tc Rnnga-lira-Kuwntialunga. kia iuumina te ipn i uiotuhia mo te owlia ki nga llaugatira Maori. Oho kaloa nga tangata i konei, kun lino whakapai hoki ki nga kupu o lo Upoko o Poneko, a, haereake nga whaksio, hei whakahoki mo ta to Hangalira o tc Kawanalanga, eiwa tahi. Ka pa to karanga i konei kia whakalika a Te Puni lo kaumatua Hangatira o Poneko. Ka taki a Te Puni, ka mna, "E iiari ana ati i loku kitenga i to tint o te ltangatira ki Poneke, i haerc mai i tawhili, a, mo to whakahoatanga o te iwi o Piritcno ki a ratou. E whakapehapeha ana an ki tenei mea, he mea hoki, kua whakauruhia loku likanga kilo aku boa Pakeha. Ka kite nci au i te lini o lo rangalira e nolio lain nci mo nga Pakeha ka mea akeano loku ngakau. he likanga pai teuci kia whakahoa letahi ki letahi. I roto i nga whainga kilo Pakeha, ki ako ana tc lini o nga iwi Maori o tc niano whenna, o hea. 'E ai au kuareo nga tangatao Poneke/' Itawaiaionutianiaiou.iinakilauniuialoniilia, no te mea, kihai, i whakakaha ki to pin rawa i to Pakeha i enoi niotn. Ahahoa ra tn ana an, laku kotahi, k»hore be tuakana kahoro he teina ki laku taha, Hi ana au me lo nianu i runga i tc loka i te iiioann, mea lonu au, mo whakairi ano laku ki runga ki nga Pakeha, tncwkakaahniii ano au i a ratou. Ko tenei kiia tae ahan ki loku korohekelanga kua hinn laku upoko, ekore ano laku whakahoatanga kite Pakeha o uinhtic, a, pahuro una loku tinana i tenei no." Nui am le whakapai o nga Pakeha me nga tangata .ilaari ki nga taki a Tc Puni. Mea ake ana Porulii ki toha painga Xi nga kupu i pula mai ra i nga Pakeha mo nga boa langata Maori. I mea ia, he nui le pai i ahii mai i tc Pakeha ki nga iwi Maori; a, i whakahaerc in ki to main, mo le lohimga ole Pakeha ki nga tiui mea c langolangohia nci o in. Ka whakatika a Te Puni i konei, ka mea ake kia iuuiuia nga wai o tcoko tunrima, hei owlia ki le llaugatira o te Kawanatanga o Poneko, no to mea kua kitea tuna pai me lona tika i roto i nga lini tan i uoho ai ia ki tc wahi nci. liiumia ana i roto i tc whakaaro koa. Ki ake ana to Rangalira o lo Kawanatanga nui atii lona ahuareka ki to inumanga o te oko waimana, a, kitekoanga hokionga hoa o nolio ana ki tenei Imi; ko to nui ia o lona liari, kei runga kci tc taha ki nga tangata .Maori. Mea ana ia, ko te. kaumatua i whakatika nei ki to owlia ki au he hoa lawhito ia no tatou; kua taunga tc lini o tc Pakeha ki ona ritenga pai. Ko to aroha ia ki a ia, ki a Tc Puni, ekore c hoki, no le mea, i haerc mai tana likanga i runga i lo pai, i te uianaaki, i lo orokolaenga mai o te Pakeha ki Poneke, amorolii noauei; ko le lake teneio

tulurii ai to arolia ki ia kaumalua aiaahna (ka whakao te rco tangala i konci.) Ka nica lo Uangatira o to Kawanatanga kia korcro a To Makarini ki a Porutn mo ana kupu, kia whakainaramatia nga tikanga o tc Kawanatanga, mo tc mahinga o ngahuarahikiula.ki tc tini o nga kahigaorcira.tchanganga hoki o nga arawhala whakawhitingaingaawa, mo araatu inahi, kongakaiinahi mo anamca mc whakaaro c nga Uangatira Maori; ko te utti ia mo nga kai inahi, koi tc Kawanatanga tcra. Ka mca a To Makarini i konci kia owlia alu tc rnnanga ki a Tc Wairawcke, nana hoki, na lona tnakana i kitca ai tc Pakclia ki Ponckc, i tauai nga Inia o to pai ki rungti ,ki nga tangala Maori o tana wahi. Ka mca ako tana rangstira a To Wairawcko, kalalii ano ia ka ala kite i tc wliakaminenga i pai ki lona wliakaavo, i tona orokouranga mai a, niohoa nci. Otira, i niainac ia. ana aim alu to wliakaaro ki ctalis mca i Nui Tircni (wiriwiri ana to rco o to tangala ra i konci i to ! maniac o to ngakan). ka mna ano ia, i liari ; pu ia ki to alma pai, ki tc wliakahoatanga o tolahi o tclalii, ki to wliakaknialiilanga o to wliakaaro o ictulii n tcialii, a, i pouri ia, mo to tangala kore hoi uitiiliilii i nga kovci-o kia taia ki rga iiupcpn kia ala rongo ai nga iwi Maori ki nga whakaaro pai o lo Uangatira o tc Kawanatanga o Ponckc, mc nga wliakaaro hoki n lo ruiiaiiga whakalakolo liUanga o urn nci ngfc Uangatira Maori ki roto ki icnci liakari. Mini mai o Icnci ka aim tcowha o Ic whakauiiiicnga ki tc kai korcro i roto i te Kiii>anga whakaliacrc tikanga; na Tc Wairawckc tcra i kiuanga. I hacrc mai ia i roto i tc tini; kahoro ia, hewhcnua i lona lacnga nialaii ki Ponckc; a, i a ia c haerore kau ana, ka pa ki a ia tclalii Uangatira Maori ki to whakalioa alu, ko Tc Manihera tana tangala, c noho nci ano, i roto i a laloii. Kotalii to kau ma talii o nga tan kua palitiio otira, mahara tonu ia ki tcatawliaitanga o nga tangata o Wairarapa ki a ia. Ko Ic hiahia o tona ngakau, kia mail tonu lo arolia, mc te inahi whakalioa o nga tangala Maori, o nga Pakclia, i roto i nga takiwa katoa o lakolo akc nci. 1 whakapai pu ia ki nga tangala Maori, o nga Pakclia i roto i nga lakiwu katoa o takoto akc nci. I whakapai piwin ki nga tikanga i kitca c ia i Icnci luahiahi, a, i whakaao akc lona ngakau kite lini o nga knpu pai i puia mai i tc tokomaha. v No konci ka ki ako a Tc Pcre i rolo i to rco Maori kia whakairihia mai nga wliakaaro mmmuki c to wliuknincncnga ki runga ki a Tc Makarini, no tc mca, ka lata ka'rcrc atu ki AUarana. Tino oho ana te Ilui i konci i tcwliakalniaianga o tc ingoa o Tc Makarini, a, ki akc ana i roto i te rco Maori, mca ana, i whakawhctai ia ki nga iwi Maori mo lo talon marie, mo lo ralou ata wliakaaro, ata whakalioa ki a ia i roto i ana lini inahi lioko whciuia ; i rolo i ana nialii nana tauaro tonu te tangala Maori ki a ia, mo rciia tana kupu whakapai. No konci, ka karangalia tc owlia ki a Pcno Ranicra, a, wliakao ana to lini; uiuri iho ka karanga a Pone Uaniora kia imimia tctahi oko mo to ralou lioa tawhito, tc hoa pai o nga Pakclia katoa, o Ponckc. Ko Tako tana i mca iho nci. [Tcra atu ano tc roenga.]