KO TE KARERE MAORI. Akarana, Aperira 6, 1854 HE KORERO MO TE PUKUPUKU.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume VI, Issue 158, 6 April 1854, Page 2

KO TE KARERE MAORI. Akarana, Aperira 6, 1854 HE KORERO MO TE PUKUPUKU.

E nga roa Maori, —I nga wiki kua pahure ake nei, kua puta mai ki roto ki a koutou he mate hou; kua pa ki nga iwi Maori e noho ki Kororareka, ki Hokianga, ki Kaipara, ki Whangarei, ki Hauraki, ki AVaikato ine ara alu wlienua, a, e liacre ton 11 ana tana mate ki nga wlienua tangata i to imi ote uiotu nei. Kiliai ano i tokomalia kite mate, 110 konei koutou i whakaaro iii lie mate 110 a tenei. Otira, <-' mea ma, nhe ana to koutou whakaaro pena. He mate nui alio lenci, lie mate kino, a, lie men ano he tiui ima ilio te tangata hei patunga niona. I to tan 1855 ka pa tana mate ki nga tangata o Olakou, a, luano tim te tangata i taua mate, kiliai ora ake. Wliano rile nga mea i mate ki nga mea i wailio ki le an; he nui Ui to. mate, uui ili uei nga putauga, lie moreliu noa ake nei. Ko le " Pukupuku" le ingoaonga tangata Maori o Akaraua 1110 tenei mate; ko te ingoa Pakeha he "Meare." Ho tika ianei kia rongo koutou ki leuei mate kia nialauria ai tc malii ana pa ki a koutou. Te alma o tc Pukupuku.—Ko to timatanga o tenei hi mate kite lane ki tc waliinc, kite lamariki, —ko tc timatanga, lie mare, ho mamac 110 nga kauolii, he ngoikorc, he maniac no tc korokoro, lie hialiia kore ki tc kai. Po liia ra nci e penei ana, ka pa ko tc kiri ka, te putauga, lie pukupuku uei, ,i nga kauolii, mini ilio, ki tc kaki, ki nga ringa, a, nturi rawa ki tu tinana, ki tc tangata I atoa me nga wacwac, kia torn nga ra ka linop ula auapupukumnga, cloru lioki nga ra, ka inaliu aua pukupuku. No konei, ko tc pauga o lend mate kei nga rn cono, ka mnlu. E mat-.iii koutou ki tenei tu mate, ana wliawha le ringa kite kiri, e man aua nga pukupuku, ko nga liriwa ia, c takoto pai ana le kiri.

Kotalii ano te panga o lonci mate, okore ano c liokia mni ki laiui tangata i pangia ra: otira, ko (c panga lotoro loiiu ki (c tangata, okore elalii c whakatikia. lie (akitalii rawn. lici konei tc malnku o tcra tarn, lie kai tari mai in i te mate tu.'i i tc koliiliiko, me ara am. Tc ftoitynalanga. Iva pa te puknpukn ki tc tangala ko le pai tonci kia puin ki walio, kia ;ti:i kilca ai, kapi ana tc klri i tauu mca lie toliu pai tcra. Wailioki, kin ninu uga pukiipiiku kite kiri, kaua c pchin a rite 110 atc wahi c malm ai. Ko tc men c taea ai tonci lie whakakahu i tc tangala ki tc paraikclc, ki tc nioa ka liacrc ki to wai maiao te tangata e pangia ana c tc pukupukn, ka liacrc ra liei ki tc liau, c lioki tana mate ki roto, a, kei reira tc kino in. Kua roiigo an ki tctalii waliiim .Maori i liorolioroi i a i ia ki tc wai matao, i tc pntangao nga pnknpnku, no reira, lioki ana ngapnknpiikn ki roto kite taugata, mate tonti atu ia. I ahu mai tcnci in ate i heal No taku iiiniiiga ka rongo an lie mca kawc mai c tc kaipnkc o Ilopa Taonc: i wliaknu tana pnkc ki Kororareka Ko to panga ttiatahi o tc mate ncii nga tangata Maori, 110 nuiri ka pa ki (c I'akclia. Whukatupatotanga. Kia tnpoto konton ki lenci male ki tc koropnlapula, kuapangia lioki kouioti c tc I'ukupukii. Ko tc pehi mo tcra taru 1110 te koropulaptita licoknokn itc ringa. Kna rongo konton, lie nui ano tc korero mo ia taru kuatukua atu i nga wa e rcrc nei. Kna tan tenei male te koropntapnta ki Hawaii, ko ara niolu c (ala ana ki Niu Tireni. ft a ko koutou katoa e liaere mai ana ki nga taonc • Akarana, o Tara-

naki o Poncke, o Whangauiii, 111 c ara alu kainga, mc til<a alu koulou ki nga I'aknha kia okaia koulou, mc o koulou (amariki; olira, ki (c okaokaia nga mea kua pakcko, me tango i a ralou nga pirau lici oka mo uga tamariki i in tnawliilu o nga ra i muri ilio o lo okanga, ma koulou ano o okaoka nga (amariki i nga wlianamiga ki nga kainga Maori. Na lo koulou lioa He Itata.

K nga lioa Maori alu nci kia a koulou i tenei walii, ko te male noi, ko le " I'likupnku." Kkorcaniv c whakaaroa, tenei lo nolio malau noi koulou ki lauatarii, male olira, ki a koulouc lakoto noa ana laua, a, otna whakarerc ana koulou i rolo ilo porangi kilo liui laru i mcinga n<;i c koulou lie "laru rongoa" lie inaunga lona, heaha kilo hvi, lie wao lena, eliara, lomo ana ki to walii "pouri keuckene" ki to koiii liacrci aua olaota. Mei malatau koulou ekore c aha, lena ko tenei, linia inai ana uga olaota whakamale i nga pcha rakau hoki, a mate ilio i la koulou rongoa pokanoa tokoiwa o nga langata i nolio tala mai ki lenci kainga. Ko nga tangala o etahi alu kainga i mate i a koulou kahorc hoki ra i matauria, lokohia, lokohia ra nci. He mea nui lenei; liui noa ilio o koulou hoa kite mate, ita koulou likanga, no In men c aim ana te titiro o nga tangala ki a koulou ki nga Hala Maori. E hoa ma, vhakarougo mai a ni'.ia akc nci, kali hei meatanga nio koulou ko le ran parerarera. Nil lo koutou hoa lawhito i\a I'akkiia. E hoa ma a nga tangala Maori. He tini nga rongo kawc mai e K; tangala lie : tini hoki nga pukapuka mo ta koulou matii rongoa i tenei male i tc ptikupiikn. Miharo ai tc I'akcha kilo koutou oranga uoatanga, no le mea c ahu.ke ana nga whakanro ki le rapu i tc tini o te likanga h«v pchi mo ia mate. Ko le kaukau i tctai, ko le hipoki ki paraikctcluku l:i tc wailai, inn ara atu inalii he. Te nui rawa ai koulou kite male i roto i cnci malii poauau, lie ala hacre no tcnci In taru ki tcnci wlicnua, kiOropi ia, c kalia ana. Ko uga tangala Maori e nolio tala ana ki Akarana, i ata ora i te rongoatanga o nga I'akelia. likore hoki e lika kia pehia :e bakawa, mc tuku 0110 kia pula ; kaua hoki c pa ki tc ami mataolao, kilo wai uiuluo ra nci ; ko le inn i nga mea werawera i le ti, i lewai oli, he pai (era. Ite mamaciauga. i i le noiiolitanga o te korokoro he pai kia j kainga tctahi walii rongoa. Na nga malii peuni, ka ora le tini i uga ra e rua c torn a kahorc he walii 1110 muri alu. i Ko nga rongoa 1110 tenei taru kei nga Mihincrc e nolio aua ki ou houlou kaiuga. E liiahia ana ratou kia whakahoa ki a koulou , i nga \va o to maiiiaelauga. Mnwliakarongo i koutou ki cnci mea, a, ka kitna c koulou j nga paiuga. IS'ato koutou lioa Na Hoiicpa.