NGA TURE ME NGA TIKANGA MO NGA KURA O TE RUNANGA WHAKAAKO TAMARIKI O TE PITO WHAKAROARO.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume V, Issue 128, 17 November 1853, Page 4

NGA TURE ME NGA TIKANGA MO NGA KURA O TE RUNANGA WHAKAAKO TAMARIKI O TE PITO WHAKAROARO.

Te tino Tikanga mo mga Kura. Ko te ritenga tenei o te pukapuka o te Kawana, ko nga Kura katoa e tango ana i nga moni o te Kawanatanga, me haera a ratou whakaakoranga i runga i te mahi ahuwlienua, i runga hoki iteakoranga kite reo Pakcha. KiitA o Walngami. 1. Kkoreteuei kupu. Kuril o Wueuganui, epiri ki lelahi Kura ki le rilcnga o te Piikapuka atc Kawana, kite kahore c whakaactia e te Itunanga. 2. Kkore e meinga he Kura Waenganui tetahi Kura e rangona ana, kite kahore e noho pumau i rolo elahi tangata .Maori, ki roira ako ai, kia aliei ai ratou le waiho hei kai whakaako mo rolo i nga Kura Matamua. 5. Ko i:ga mea i muriiho nei, ktia karangalia he Kura Waenganui. Ko Hanata Tipene, kei Taiirarua. Ko Kohanga, na Miiiilu To Manihora tcra. Ko Tukiipoto, na Minita Te Ahiwera. Ko Turanga, na Alirikona Te Wireinu. Kim a Macamua. 1. Kkore tetahi Kura e karangalia, he Kura Matamua ki le rilenga ole pukapnka ole Kawana, Ui le kahore c whakaaelia cle Itunanga. 2. Ko ia, mo ia Kura Matamua mc whakamalua alii ki tetahi Kura Whangantii, me liliro inai kite Itunanga whakaako Tamarikiole wahauga Wh'akararo.a, me waiho lenei hei Hire, ko nga tangata o nga Kura .Matamua e aiaahua ana, me whakaae kia tapoko ratou ki nga Kura Waenganui o lenei Pito. ">. Kkore ano e meinga kialnluru tc noho o nga laiuariki ki nga Kura .Matamua. Nga Tikanoa >io ti: TaI'OKOUANCA. 1. Ko le luatahi lenei mo nga Kura katoa e whakamana ana e te Itunanga, ko to whakaakoranga o nga Tangata Maori. 2. Na, ki nga riteuga ka oti nei le whakahua, e lika te whakalapoko ki enei Kura ngatamarikirawakorckatoa,ahakoa Pakeha, awlic-ltalit: ra nei, no nga molii ra nei o te MoanaMaiie; ko lelikirngactomoai ana laiuariki ki tc kura, kei le Itunanga. 5. Olira, ekore e ahei te whakatapoko lelahi lauiaili poriro, ki enei kura, engari, me tuhituhi etc raugatira oto Kura ki le Itunanga, ma ratou le whakaaelanga, le whakakahorclanga ra nei. 4. Kkore c pai kia lukna alu ki nga Kura e tiakina ana e le Itunanga, lelahi lauiaili Pakeha. :\whekahe ra uei, ahakoa whakari-

tea o o rnlou mama, nga >vliaiiaunga ra noi, ki (c nica ka pahika atu telahi pai o'nga tangala Maori, i to whaknlnpokoranga o ngr tamariki i'akuhu, awhekahc ra nei ki am Knra. Xm Kai Wiiakvako Vvn.w jh: Hatoi KII.MI.Y I Ti: Ill.Nr.A Kl'A Oil Ti: WIIAKATlMTltl'. I. Ma jiga Kai-Whakarilc o nga Kur.'i Waonganni, e whiriwhiri Kai 'l'irotiro lokoruu o lo Halii o Ingnrangi, hoi lioa mo le I'ihopa o Mil Tireni, mo to Alirikoiia ra uoi o Wnilomaia, lici Itiinaiiga rnlou, lioi lirotiro i nga langala c pai ana kia wailio hei Kai-Whakaako i roto i ana Knrn. 'J. No to wnhi hei whiriwhiringn mo nga Kai-Whakaako luatalii, koi le \va ano kua oli to karanga, lioi hiiilmitign lau mo to lltinanga, koi lo whakamiiienga o tc Itiinaiiga Waonganni o to llahi Minilicrc i I'cpuore c liaoro ako iioi. 5. Kolowahioliroiirohiaai lematauvniign o nga langala, kel lo Knra o llanala Tipono, i Akarana. a, mo luku aln nga iwi katoa ki (c malakilaki. !. Ko nga Kai-whakaakn kna wliakaaolia, o wehowolioa Kia Itua Karahi. "* Karahi Tnalalii: —ko nga Kai-Whal;aaKo, ara ko ralon kna whakalutiiriilia hoi Kai-Whakaako. Karalii Tuariin:—ko ralon o karangalia ana o lo Itiinaiiga hoi Kai-Whakaako na ralii ako lo malanraiiga. ■S. Kua oli to huikiiopiikapiikauga likanga hoi lanira mo to mahi tiroliro i nga langala o nga Knra. (i. Kkoroeahoi to luku alii lolalii langala ki onoi Lnrn, hi (o kahorc e wliakaaolia ole Minila o lo kaiuga i m ai to Kara, ki letahi langala ra uoi o whakariloa ana c to Hiiiiauga. 7. Kkoro o lika kia wailio tolahi langala lioi Kai-Whakaako inn nga Karahi lualahi, kilo kahoro o rii'o mai to lino whakaaetanga o lo llangatira o lo Kiira Wnengaiini , i whakaakona uoi ia. H. Ko lo Inuigii o whakapain ana lui KaiWhakaako. mo luku atu kilo Itaugaiira o nga Knra Waonganni; ko lo likanga ia mo ana langala. koi lo itiinaiiga. !). K lukua alii kilo Itaugaiira o ia, mo ia. Knra Waonganni nga pauna kihai i kako ako i lo kail (10/.) rolo i lo lau, ko lolalii walii ia o nga utu lioi hokooranga ma laua langala kua wliiriwhiria ra hoi Kai Whakaako. 10. Kilo riro alii lie pukapuka whakaao ki lolalii Kai-Whakaako o lo karahi lualahi, inana loiiu lau.'i inoa, a. luliiki noa kilo lorn o nga tan, kilo inoa ia, ka haoro lika, nga malii o laua Kai-Whakaako. 'l'k Noiioaniia Mo Xav llai-Wiiakaaico.-1. Mo I till u o lo Kai-lul:iluhi lolalii pukapuka o tuliia ana ki roto nga iugoa o nga Kai-Whakaako o wliakapaingia ana c lo lluiiaiiga, ko lo liuiiiga lau whakariloa ai o lo Itiinaiiga nga walii o noho ai ai nga Kai-Whaakako, me ralon lioki, o motuhia kolia ana lioi Kai-Whakaako, iua whiwhi kilo niaiauranga. 2. I lo whakaiiohnanga ai o nga langala, mo ala whakarougo ki nga kupu lohuiohii o lo Minila t a ia noi lo tiakauga onga langala o lo kaiuga. 5. iNa. ko totahi walii o tc likanga mo le . whakanohoanga o nga Kai-Whakaako, koi lo ngawariianga o nga langala Maori kilo lioniai utu lioi inoa oranga ma nga Kai-Wha-kaako. (Xa to maun o lo Itiinaiiga.) (i. A. KiumiNci, Kai-liihiluhi. Akarana, Okelopa 2S, 18--ir>. T K Mil XG A . ). Ko tk Kaii.wi'htiu:. To malanraiiga ki nga rilonga nuniii o nga Karaipilure, ki lis mahi whakahaoro hoki, i nga whouiia c man noi nga ingoa ki nga Ka- . raipiluro. 2. X'ga rilonga niatali o tc mahi Wiiika To Ngawariianga kilo wliakaliaorc i • nga likanga o nga Topara i roto i lo -• roo I'rkoha. To 11 ii ill ii i. To Whakanui. To Tango. To Wohowohe. Tc lure whakatoru, inc le Turc o nga Kitonga. 5. To inalalauranga ki nga lakiwa o lo ao, lo likanga o nga wheniia, nga Ima c whak.itupiiria ana, lo ahua o nga rangi, nga iwi hoki na rnlou nga wheniia. ■i. 'J'c tuhiiuhinga pai i rolo i le rco Maori 5. 'le whakahuatanga lika o nga kupu ili mc nga kupu rarahi i rolo i le rco Pakcha. G. A. Kiniiii.sr.i, Kai-tuhitiihi.