KO TE KARERE MAORI. Akarana. Nowhema 3, 1853. TE MATE KOROPUTAPUTA. WEROHANGA.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume V, Issue 127, 3 November 1853, Page 2

KO TE KARERE MAORI. Akarana. Nowhema 3, 1853. TE MATE KOROPUTAPUTA. WEROHANGA.

He nui nga korero kua oti te tuhituhi kia ata matau ai nga hoa Maori, kite nui o te kino o tenei mate, kia ata matau ai hoki ki te rongoa hei pehi mo tenei taru whakamataku. Na, chara te mahi werowero o te ringa i te mea nui, i to moa mamao, koia maton i whakaaro ni, me ala whakarile nga lioa Maori i o liiatou akoranga i rolo i nga nnpopa. E liari ana inatoti, no tc nioa, lie t'ikoinalia to tan;,'ala i whakarongo ki aim akoranga o niatnii, a, kna lac am ralon ki tc Wliare Tnroro i Pnkokawa, kia wcrowcroliia nga ringa; oliia, ekore ta nialou e imilu i konei, ka loliea nei alio kia liaere nui/ a tangala .Maori kia woroweroliia nga ringa, a, me liroliro ana werohanga kia ala malaii ai, i ii ra nei tc rongoa, kaliore ra nei i u. He tokonialia nga langala i weroworohia c li' llala, a, ka oli to woro, liaere ana, kiliai i kllc>a mai kia tiroliroliia nga niataniaia ole okanga, le uranga ra nei, to korenga noatanga ra nei. I inea atn nga Itata, ki ana langala ka oli lo oka, kia warn nga ra c palmre, me linki mai, kia ala tiroliia ai nga ' maia, a, ki to nioa, ktia u ka mntii i reira; ! oliia, ki to 1110 a, kiliai i 11 mo werowero alio, i He inea nui tonci, lo miga o tc rongoa. Ana ngaiwi Maori o whakaaro lie 1110 a iii; -lie moa whakahara tenei, to imga o to rongoa. Ki te inea, ka okaia, a, kiliai i n, lioalia te painga ? Elioro o 11 lo rongoa ki n'-'a langala katoa c woroweroliia ana, ko le inea i n, ko te meaf korc; ko le take tonci, e tfno Ilialiia nei malon kia lioki mai nga langala kia tiroliroliia. Kite moa, kiliai to rongoa i n, a, ka pangia tana langala i okaia la, male tonn atn aliakoa kna oti le werowero, no te 1110 a lioki kiliai i n lo rongoa. No moa lika rawakia wliakakileate ringa i ivoroliia ra, ki le liar,i, kciiaia lioki te mataian ki lopai, ki le kino o tana malii. Nana i timala le rongoa, waihoki manaano e wliakamnin; mana, oka. ranga atn ki nga tangala •• llooiano ; —kna n te rongoa." Otira, ki le moa, ka okaia a kiliai i kilea I miiri ilio, ka liaorc wolii lana langala i rolo i nga ra, no lo moa, kiliai ia i matan kite painga, ki tc kinonga ra nei. K lino tolio ana inaton kia ala whakarongo nga iwi Maori ki nga korero i miiri : lio nei, na telalii o nga Hata o te Wliare Tnroro i l'nkekawa. Ana nga kai korero nnpepa e kape i enoi moa, lie tikanga nniini enoi, me korero marie nga inliitnlii o llala An,\i'ii. KI NGA TANGATA MAORI Kl'A OTI TE WKKOWEUO. Evict; llov. Kna oli lo moa am ki a Uonioii i rolo i le h'mvrc Mauri, i naia lata noi, ki le moa ka liaoro mai o konlon whanan kite Whare Tnroro i l'nkekawa ka woroweroliia nga ringa. I nga wiki c lorn ka palmre akc nei, oriina le kati lira iwa o nga langala i lae mai, lie lane, lie waliine, lie tamariki, a, okaokaia ana raton o nga Kata o nga NVliare Tnroro. I moa pn aiiinga rata ki ana tini. langala i okaia ra, kia lioki mai, i le .mint o nga ra, kia tiroliroliia, nga weroliang.i; oliia, kiliai to inea koialii i lioki mai. Mc lie moa poa i ata matan raton kite nui o to pai o tail ki rnnga ki a raton, kna lioki mai alio poa, i te ra i whakarilea ai; e nga rata ara i le irnni. Na, kia moa alii an ki a konlon lie lie tona ki a mana, ki nga Hata, engari ano, mo ala whakarongo konlon, mo whakarile i nga moa o moinga atn ana. Kna oti konlon (cwliakaakoe Kata Tantiliana ki to rilenga o tora larn, o te Koropulapiila. luia oli ano lioki le korero alii ki a konlon le pai o tora rileiiL'a le woroworo. lioi pi'lii mo lera larn kino, i kilea noi e [era langala rongii imi e Itala liana. I rongo ano lioki konlon, kiliai le tangala i whakaae kit(; lika ii I.ma rongoa, a, ttiri ana te male ki a raton: me konlon langata Maori u' malii whakatntiiri nei ki louoi rilenga, kite pai o te werowero, me konlon lioki e ware-

ware nei. Kihai ratou i mahara, me li 10tiro nga wcrohanga i muri ilio o lo whakapiriuga o to rongoa, a, laea noalia te warn 0 nga ra. lie lokomaha le tangala i 1110 a kia okaia ratou, a, ka oli le oka, ka multi i reira, a, lieoi auo le likanga. ko le oling.i lenu. He he ntii leua ; tiui ana nga tangala 1 pallia e tenei he. Kei i a kouloii auo tenei he, o meinga alii nei, mei le tnea, kaliore fcatoa, i okaia ra, i l.oki mai kia lirolirohia nga male, i 11 ra nei i kore noa ilio ra nei. Na kia inea atu eau ekore e oli i le okanga, eug.iri, ko le oliuga ole malii ole llala, kei to warn o uga la lie men noa te oka, ki le kaliore e u, ka pa auo laua laru kino. Ilauuga te haenga o itga linga mo te wbakatapokoranga o nga rotigoa kite kikokiko, bauitga ia, tena alu alio lona mulunga, me liliro o It; kai ol>a, i uga ra erima. i muri ilio ole okauga, i nga ra e warn lioki. Ko le warn o nga ra, ka iiialau le Itala kite likanga o laua rongoa, e ia liliro ki le alum, ki le uui lioki o uga matamala; kei laua rale henga, le likanga ra nei ; ki le be i reira, me oka auo c le Rata. Me whakaugnhaii kouloti e aliau kia tatauga ai ki It; whakarito i tenei likanga whakaora mo kouiou. Kia men alu au, aliakoa he uui le kaha o tenei tarn ki uga lini iwi ko alu; ko le lino ole kaha, i kilea l.i nga iwi noho ki le moana Tuaraki, ki le moaua Tonga. I'a litiro ratou ki tenei male ki le Moana Marie uui rawa alu le kaha, kaliore i wliai lauira utu lera ki uga wliemia 1, Oropi. I nga lau eloru to kau l-.ua paliure akenei ka tae atu to Kiugi, me le Knini o Hawaii ki Ingaranga. K lata mai aua era motii ki onei wahi. .No le nohoanga ki reira ka pa le laru nei te Koropiilapula ki a rami; likiua aua to llala ole wliauau o uga Kiugi o lngarangi, liei rongoa, oliia, kihai i aha, mate 101111 alu laua iia laru. K meinga aua, i uui le ngau o laua taru ki a raua, kaha ake ilo letiui ole I'akeha i paugia e tcra taru whakaiiialakn. Ekore au e v.hakawai i a kouiou ki to ki alu, ekore le laugala e okaia aua e paugia e le Koropiilapula; e pa ana auo ki uga tailgala e worowcrohia aua. Otira, e mca aua uga lino Rata inalatau ki uga male, ma le 111ahi okaoka ka kore 110 a ilio he pauga o tenei taru ki le tangala, a, uga lakiwu e hacrc ake nei, Na,. leiiei le likanga, ekore le tangala e a!a :nal::u i leuei wahi ki le rongoa hci lino pehi 1110 lei a laru. otiia kilo mca, ka okau»aia te (augala, l.a rnugoalia ki le mca e llieiiig.i alu nei, a, ki le mca, ka pa tenei laru l.i a ia, i muri ilio o laua okanga ekore laua taru e kalia, he ugau noa ake nei laua. Na, uia ana i roto i letahi whakamiueuga nui o nga llala. "I male ra nei he langala Ile Koropiilapula i muri ilio ole Okauga?" Kulahi auo te Rata i ki ake, a ko laua kupu leuei, "Kolalii aku i niatau ai." Kliara iauci tenei, e al.u hoa, i le mca hei whakahari mo to talou molu/ Na whak.'iaro ki tenei, a, mca kouiou e men al.e, " .Me werowero maloii me o nialou wliauau !" I lima atu oto haerenga ole Rata ole \Yharo Turoroki I'oi llakoia, lino lono mai ia ki ail kia toliea kouiou uga tangata Maori kia hacrc mai, kia wcrowcrohia a kouiou riuga. K hialiia aua loku ugakau kia ala kite uga iwi Maori 1 le pai o te malii okaoka, a, i le lika lioki o taku e 10110 nei kia tirohia nga wcrohanga. kia oli pai ai. Kilo mca ka w'hakaponohia leuei, ka pa nga pai kaloa ki a kouiou. E aku hoa ita lit kai aroha i a kouiou, N\ IIIM'.KI: HUM. Anauc, To llala ole Wh.aro Turoro i Akarana.