KO TE KARERE MAORI. Akarana. Hune 16, 1833.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume V, Issue 117, 16 June 1853, Page 3

KO TE KARERE MAORI. Akarana. Hune 16, 1833.

Kua maha o matau meatanga, ki nga hoa Maori kia ngahau te mahi, kia ata whakatutukitia ta ratou wahi i taugotago ai. Ko te mahi tenei e meinga atu nei, ko te ngaki wlieiiua, kia waiho ai (■nei mnlu bei 111:1 Uai ma nga whenua o cnei mnasia, l.ia waiho a .\"iu Tireui hei whakaaroiiga 'mai te.o nga 111:1110 e haere nei ki nga whenua o larawahi. V. lakoto lika ana lenei molii, i wnenga imi o nga whenua o lenei inoana, a. ka lalaia ' mai ki a ia le lini <i le laugali o nga whenua I.e. Ao kouei uialaii i mea ai kia ugahail , loiiu le;: inahi o nga luugala kia pnla ai (e I mana o lenei whenua, kia kilea utiiiia ai nga • kai katoa o lenei whenua. j I lenei tan. (iui ana nga kaipukc uiiiiui e . Mica mai ana ki le awa o Akarana, i lenei ! wiki, i lenei v.iki ; heliki kai mai ellei pake ! nnmii i I.ilea mai ai. V. reia mai nei alio le ' lini ole i.ai;iuko. Ahakoa, he tiui le kai i ; iKaiua ki lawahi, a, he mii le uianako mai o !le I'akeha kiuga una o lenei \\li'i: 11:1, c reia i' mai nei, he mea iti onei, lena auo le imi kei muri. kei le tan e haere ake uei, oliia, kei . nga langalalelahi wahi whakano, ki le aliu- ] whenua ralott l.i kilea mai he puke kawe i alu ki lav.ahi. j Ile lan k::a pahure ale uei he imi te langnla liiku mai l.i I'oi I'iripi he mauo tiui, < ka rile le lini o nga I'al.i lia lion l.i nga mea lawhilo. lie tiui una aiu hoki nga tangata o I'oi Hakeiia, me ara alukaingao Alareria. I': tiui hai're ana tc I'akeha (iikii mai l.i ara whenua; ehaia la raioii i le inahi kai engari, he keri ile kourao ia whenua. Me he mea, he ugiki wit.-una, l.i nga ur.mo o haere alu na, ekore auo e [num. i le vcrawera o le:a win nun, i le tiknka o te ra, i le mnrnkc 11 le oneoiie : ekore hoki e ata noun ' to rulnii koiiuga 1 le p-.iiiiiii.-ii ale ra. Ko' lelaiii lenei o nga he o lira whenua, ko ana ' whenua nioinona. kei nga maiai whenua,! [iera ia, li.hcie n niia av.a bei: linehoe mai ki nga uolmanga l.ingnla. ' I.'ugan a l.onei e whai awa ana. he hnihuc' mai mo nga kai o lav.hili. Ko nga whenua o kouei e makiiku ana. ua le ma!:i Lore ole ' laiigata i meiiiga ai ekore le kai e uwha : l.i le mea, ka ahuwhenua nga laiigata, ka whai lain (e kai mi, ka whai laro hokile kai ban-' baki. i\o kouei i whakaaroa ai, ko nga kai I'lii, uk 1 nga kai hauhaki kia ngahau ki le' mahi kia rile ai la malou e whakahacrc alu uei. Aianei, ka malalau mai a Alareria ki te likauga pai o lenei whenua, ana kilo ia i te tiui o nga kai kua oti le kawe alu ki reira. Ko nga kai o l.onei e ulaiua alu ra, e 1111 ake ana i te kai nei, i le koura, ahakoa w hi

wlii I<t;i wlicnua ki ii'iiui o ana koura, ckore anii c ril" l.i le lini ole kai e liua nci i lo tati'it mniu ljii:iian'i'. Una olio rcrc If ao kaloa l.i lc kai nei, ki lc koura, (i Atarcria kita kilca a, c popo ana l.i rciia ki lc kapo i Iclalii ki lc paro o loaa n'::;;:!, o lima rin-ja. J rolo ilo maloii !u 11iri:!j':i;■ -.;< kua iiiil ni;;) korcro wliakaatu i lc lini <> lc kaipnkc c ivrc mai nci i liigar.tng l ki lc kawe langaia niai ki nga wlicnua o leno lai. V. hacrc uci ano laiia libnnga ckore o intiiinnmll, liono lonii, liono (oitii lc linerc mai <> nga mano o lc. l'akelia i run.qu i lc lini kaipuke e kolilili hacrc nci. Oho kaloa n;;a wlicnua o Oropi, olio ana lioki a *i.'.;ri!-.i ii.i. :i. e icrc mai ana nga pnkc o tera v.hcnaa nni ki lc kawc mai i ana l'akelia ki n;;a wh-.-iiita koura. Ki Itauana, ki licwapiirn, kaliorc lie kai puke kawc mai mo nga I'akcha ; c lalari noa aaa lc uiano, mcalia c lac mai ki konci i lepnkekore. Krna kaipnkc, c whakarilea ana, kaipnkc niiiiui rawa, lici rcrc mai ki nga wlicnua koura ole .Moana .Marie, liimo lonii ilc langala. 1 Kilo i n;;a kaiiiga malii kaipnkc kaloa c hangu ana lc m:i!;i o lc kaipnkc lion, lc pnkc mamalia me aia am. Ko ni>-;i kaipnkc n l'nrani, o l!i:i-;ii!:i, o I'aninra, o Alarikcna, mc ara v.licmia, lie nica tiki lici ilia i tii»:i tau:;n!a ki Alaieiria, lc laca lc talari i lc porangi o lc laiigala ki lc rcrc ki ia wahi. K laca iaaci tc wliakaaro lc (akimga ilio o lc ;aca pcnci.' Ko lc mca icnci lici whakal.a!.c mo Alarriria, ko lc rangatira ia i rolo i n;;a iwi; ka pa kaloa to raiigaliralauija ki Nni Tireni nci. Ko ' nj;a luni*al;i wliakaaro nni c nica ana, lie rilenga Icnci no (c Alna, lc it lc Koma o ciici wahi, a, lieaha i a mi lie aha ra nci, lc lukiinga ilio mo tern aica. Ko ni;a niano lini o lawahi c icic mai ana ki enci wlicnua langala korc; ko n;;a v.henna o lawahi c kiki ana ko enci Vilii'iina. kaliorc lie lici nolio, a, ko lc l.onra lc kai lici aralaki mai, no konci i l.iica ai, n:i lc Alua tciici wliakaaro. K mca ana mal'iu, he pai lc korcnga o tc koma ki Waiau kei popo ki reira tc niano <> lc laugala. Kngari ano ra lc ala hacrc mai ote laugala, lie pai Icnci. Ki tc whiwlii, olira, lie lokoinaha lc liiuiga rapu ckore nci c whiwhi. Kaliorc ki lc aliav.i'iciiii.i o konci, ckore c kaliorc lc rawa iiioiia. Ko lc liiuiga c paean ana, c kcri ana c whiwhi ano ki lc uiii lika mo tana malii. Ki a ia, ki le laugala malii, ko le wili, ko le oli, ko le pare, l;o le kanga mc ara a!n mc.i, lie nni auo le ihoki le Ininga malii i ara. I nga ra kaloa, e kakc ana lc likmiga o Niu Tireni I runga i nga kaipnkc c whal.au mai nci,he lini lc laugala v.hai rawa, laugala ahiiwhcnua, c lac mai ana, hci malii, kia what rawa ai raton, kia Lake ai lioki lc whciiua ka nohoia nci c r.iii.u. Ilc iau, nci ano, ka lokoinaha pea Iclangala liaeremai ki lenei, wahia, ka lalulo n:ihf>. Ko nga laugala ia e pai ana ki tc iiolio pai, ko te kcri koura ia, <• kinougia pulia ana lere malii whakaraiiiraru. Ko Niu Tireni lc wheuaa pai hci uolioanga mo lc tangaia pcra, a ki le mca, l-.a maialan raiott ki Icnci wlicnua, l:a lino inanakohia e ralou. .Ma nga laugala penei. ka nni hacrc ai a Niu Tireni, ka lu nni ia i rolo i nga iwi rcrc moana, i rolo i nga iwi hohoko.

Kna nica ra malon i (c (imalanga o lenei kmcio, c it-iv ma! ana ii!<a maun o lnyaraii;;i, o ()r<>|ii kalna, o Marikriia ;— c" leie mai ::n:i ki Alaicria. Ko end maiio, mo \\ li:nti;::i ki Ic kai; ma .\in Tircni c nialii lie. kai ma anei lini ko rciia ia wliiwlii ai ile mil mo ana nialii. Mi: v.lr.vkanro kai k'ufio o iciici piikapiika, ki n:;a moiii .'u),o'.!(l/. i rint imii ki Nin Tircni, i Atnrerin, liei i;ln mo ana kai. Me maliara links ralou l.i lc lini o n.na kaipnke i; wliakan lonu mai i!ci ki (e liki kai. Ko le moiii kna nieinija alii nci, no roio era i nga marama c ono, a, chain i li.' una ka mum i knmi, e liacro nci a.'io le main' nla ki lc lini o l<; kaipnke. Ko wili lc nit-a c nlaina aln nci, ko lo (ili, 1.0 lc I'aiv, ko lc ko in Parana, ko lc l'a|ia|ia, ko lc iiiuai, ko lc Aninna, ko l( ; I'oaka, ko lc I'.iakii Wliakapaoa, ko lu I'iila, ko lc Tiiii, ko lc Xjiolii loic, ko In l'apa, 1.0 ic IV.ciuc, ko ic Ilimi Toliora, ko lc Viliakalieko, ko Ic aiuliii, mo ara alu nica. Kna roa cnci kai e nlanlaina ana ki lawahi ; oliia, Icnci ano liija kai liou u nlaina nci, In: Kclia, ho Kareii, In; l'ankcna. Ko lc lakiwa lenei emi ai lalou. K liari ana malon, no lc nica e Italian ana Hga ki l<; nialii, ni;a lanyiila Maori me. n.na I'akclia. Kna imi lc o to lani'.ala, kna wli.ikannia mara, pai tonn Icra kilo malon wliakaaio. .Miliaro ana niali)ii ki lc imi <> ic inahi. Ma In Alua e wliakakalia In l'aran; ko lc \va lenci lici uliakawliairawa i lc laugaUi c aliuwlicnua ana ki lc main'.