KO TE KARERE MAORI. Akarana, Hune 2, 1853.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume V, Issue 116, 2 June 1853, Page 2

KO TE KARERE MAORI. Akarana, Hune 2, 1853.

No te 22 o nga ra o te Marama ka kitea o te tini tetahi mea nui no te Hahi o Ingarangi. Ekore taua mea nui e wareware pea i nga tangata, otira, ka waiho hei whakaaronga mo nga ran a nmri ake nei luku ilio king.i nri. Ko tana moa c uicinga atn nei he whakapakanga na In I'ihopa o Niu Tireni i t(; ra Tapu. i lo wlmi'n karakia, > liana Pania, i Akarana. I tana ra nui, crna nga Minita Pakeha i wliakapakia, lie rikoua rami, inoliihia ana i roira lici I'iiihi. Ko Welorika To Taliha. lelahi, no Akarana nei lera; ko ToAhiwcra lelahi, no Kailotchc tern. Oliia, ko lo moa i lirohia nniiia i laua Halapu, ko lo whakapakanga a Hola Waitoa lici ltikouu. •■' leiici langala, lie moa wliakaako ki ng\ lenga ole minilalanga, na to I'ihopa pn i ako tana langala. Karangalia ana i roira hoi wliakaako i lo lialii o lo Karaiti. lici kausvlian i to rongo pai ki nga tauiwi kalon. lh> likanga nui Icnci; —lio likanga nui ki nga kai karakia o liana I'aora ako, ki to liunga karakia lioki o ara atn liatii. Ilaunga lioki to wahi ki nga tangaln Maori, he mca whakahnra Icnoi ki a ratou. Ko lo whare karakia, i lino puru i (c tangata, kiki tonn, to korikori to lalia. 1 lino ntii ai lonci whakapakanga, i roira lioki, lici lioa mo to I'ihopa, ngaAtirikona a Tc Wiroinu, 'l"o I'araono. mo To Aporahaina, ! mo lo lini atn o nga Minim o lo Halii o lngarangi. i Ko raioii o taunga ana ki nga kaiiwhau o lo l'iiiopa, o ata nintaii ana ki (c maiia o ana knpit. I whakahaeren o ia nga korcro ki to tokoloi'ii ka wliakapakia ra, i liaero letahi wahi o tana korcro aroha ki to kahili kaloa, kua wailio noi ia hoi kai tiaki. Ko lana kaiiwhau i haere i ninga i lo acoha, |i lo kaha. No to wliakapuukanga o nga kupn i roto i to roo .Maori, ka riugihia nga l'oiiuata a Hola, a, inkitnki kaloa nga lima tangata Maori o roira, liapakapa ana le tail o to ato, whakaae ako ana ki nga likanga ■ iiimiii o to whakapono, o whakaliaeica ra o lo I'ihopa. Kihai ano i kilca le iiianauga o lo niahi o nga Mihiiioro i roto i nga takiwa c rere ana, alawhaia Icnoi. ruiharo ana lo tangata kilo i lukiniga iho. Ko nga tangata o ngahan ana lo whakaaio ka hokia nga uiahara ki (c lakiwa i taliui'i noi kilo whakapono, nga langala alma inaka o lugaraugi, a, ka liliro ki nga langaia o Nin 'i'ironi ka orokoniaoa mai i lo koliu o tc I.nai'claiiga. I tuna ako nei i lo ttiaaa nolioaiiga ki Ataroria, ho roroiiga mai ki .Niu 'i'ironi nolo tangata. he kawenga mai lona nana, ki to walia o lo male. Otira ua kilca nga luia pai o lo Ualapu o lo 2-2 o lo Maraina, ka miliaro le ngakau, a ka whakapai ki to Aimi. K moa ana mnlou ki a Hola Wialoa j wliakapakia uoi, lio langala lika ia, lie tangala uialaii l.i nga l'ilonga o lo whakapono a, k.\ waiho ia hoi whakuhari i lo tokomaha o loua iv.'i tnpu. K mciiiga ana kei 'Waiapn lo kainga c noli,) ai ia, e kaiiwhau ai, omahi ai i ana likanga tapu. li hiahia ana nia!.' ■£" kia lini nga hua pai o ana kahili ka wlia kaakona ;i<-i o ia. Kua uici nca loalou ki una kahika, ki nga " liipuna o lngaraugi," lo ralou mai ki to pono. He inca lika pen, kia korerolia alii c matoii nga likanga o laua iwi mo lo laugohanga o nga ritenga o to karakia. I whakaritc niaiou i ana lupuna ki nga taugala o Xni Tireni, no kona i tika ai to incatanga ki ia kahika [i tenci wahi. V. whakaai.' ana lo tokomaha, e whakaae ana aim lioki uialoii, ao, e rile ana ctahi o nga likanga o lo tangata Maori ki nga langala o I'irilouo, i niua ai. Kua moa ctahi kai (nhituhi, ko nga iwi Maori,[ho I'iiii. no no lo Tonga. Kua panuilia nei c

matoii te kalia o lo wliakapouo o nga langala Maori; waihoki, c whakauaua ana niatuu kia whakauruliia nga I'iriicnc o to Tonga, ki nga I'irilenc o to Tunraki, kia kako ai (cnui iwi, i into i lc rileuga o to lioko, i rolo i nga rileuga o lo noho pai, i rolo i nga rileuga o te wliakapouo. N'a, ka pai ano pea nga (augala Maori ki to korero i lc lahurilaugn kilo j>ai, lc hiinga i wliaka(aliiiii nci i a ralon ki le rapti-i l<< lika. I I; lau .VJ7 ka whaUaritoa a i ana kaha-whouua ; ka nioluhia teuei kaingn, mi' tcra kainga; ko lc iugna o ana kainga c moliiliia ra, lie kingiroinn, kn lc ingon nni ana liniliiiia etsoi kainga, ko !c llcpclaki. Ko lenei kainga, me lona kingi. raugalira ra nci, ko lora kainga, lie porn lioki. Ko Elu-, copula lc kingi o Kencli i uinrcualia ki Icla- ' hi wnhinc wliakapouo; ko l'ala to ingoa, lie j tauinhiuc ia, no Knripcla lc Kingi o I'arilii. I mtia alu o lc lukuuga o lc koliro o Iciici kingi ki lugarangi, ka lonoa c ia lc whakaaeianga o lc kingi oKcncli.kia karakia lana lainaliinc ki nga rileuga o lo wliakapouo, o lana wlicnna mai. I lc whakarorengu aln o lc pirinilic i a i lana kainga lupn, ki ki lc liacrc mai ki lugarangi, he I'iliopa (c lina aralii aln, a, nni alu lo rana kalia ki lc whnkalahuri i nga iwi o lc wlicnna ra, ki lc rmigo pai. I lino aroliaina a l'ala c nga la- J ngata o lana wlicnna, e nga raugalii-i o lc. ] whnknmiucuga o (ana (aim, no rcira i inana, ai ;i'ia whaknakoranga. "Xole pnlanga ole rongo olc kalia o Pala ki lc ako i lc iwi ra ki lc wliakapouo, . ka vvhakawhiti aln a Aknlini mc nga Maoka c\vlia lc kan. I welii ana Mihiuorc ki lc , liacrc ki Pirileiie, kalioi'c lioki ralon i orolall ki lc rcoo lana iwi; rokolianga ilio, lie iwi . nanal.ia rnwa, a, i mca nga langala I.a v.lia- , kakawa pea lc ngakan ana kawca aln ki a ralon , lc korci'o mo lenci mca, mo (c wliakapouo. • Koaroa iho lc nolioanga ki i'.irauihi, ka , whirivvhiri i rcira clalii langala i inalalan ki , (c l.oicro i lc too o nga Makdioiia, a ka i vvhakawhiti aln ki l!i;;arangi. j " Point aln c ralon. kna mario Ue lc nga- j kan o l-'herepala i 'n' whakankiiraugn o lana '

Kni.'ii, :i. karauga pai alii ;in;i i:i ki ;iua iiliiMstuliiii. Wliakarilfa ana lie nolle.i:m;a mo rtiloil c lc kingi; ;i, i m*". ia. kia era akc Villim i (c ii'.;cn;;e. ka kaiaii;:alia c i;i lel'.ilii iiui In -I kiiiciolaii!,a mo ;i lalou likaii-.a. Al.akca ai-nlia !<• I'.iii;:i nci, ki i;:;a !:!>.•< v.!i;iU-.i;;u;)'> n lan.i !,i:'.iii, kiliai i pallia ic v.i !;i o lima ngak::it. 1 v,!.'ak.:aio hi. hi- ti!,an;_;a wliakanialc lai;::al'a l-.ci :iti:i !:ai i.ai'akia, In- l!! ac-ga i:;a!-.n:n r:i iai, im> i.i>:;a. ka !.:irati:;:iii;i <• i:i, tile v.aikn i waho lc !i!i:ln:i, kci nr.tna :i lalnu l.makia v.lia-l.'inia-.c. " K:i ata wliakaiai.nlo ulti a AI -.nihil, i i lc kini-'i. n.na rilc;:;:a wlial.aoia o lc .\l;a!apinm. Kiliai i ioa lira n:;i:;i a K'.icivpi.ln. ki I'ga knrci'n ,-milia, n;j:i l.mvro nlavilini. ;i-;:i l.uivio v.'iaNav.ainii ci lc v.liakapimu. Ngolnpu :\i:a likanga imimi ki (ona iii',;i':;iti. i.liia kiliai i wlial,apt.no i rciin, l.il.ai ia i :ila l\il<' i I" |>ai n era inci, kiliai ia i pai kia lakahia rav.alia nga rilcnga n lima niant-i----tniiga.— ng.i i!i<-i::a «> lona o!iiii;:n. a, pakoke una ia ; ko to nica ia, i iiui lc Vili-'i-kapai (i lc kingi !:i era likanga. Alia!:<>.:, kiliai ia i kakauia ki lc v.h:iK:i:i-ii' i ana likanga lawliilo, i rata ia, kalar.e he kino « Icwliakapono, (korc lana iwi i; kino i tern likanga. i\o iiiiiri ilio o lana rongoki nga kauwliau a Akutiiii, ka nica ake ia, kiliai ano i l'cka lana vliakaaro ki lc wluikarcro i una likanga lawliilo, otira, wlmknnc ana ia kia kauwliaiilia lc rongo pai ki lana iwi, kia ala tiroliiu al o ralou lo |>:ii r.'i nci o to inlon ritcnga lawliilo, lc pai ra nci o li: riienga 1)011. " * Ko an kiipu me an likanga" c ai ko (a (c kingi 'c alma pai mai [ana; olira, kiano i wliakamalainaianria e aliau, no kona, ckorc

o ahoi to whakaao kau ;i(u. Oliraia, mo nolio mariro koiiiou ki lenoi wlioniia, a, mi ti: nicii, lio i'o:i to whontia i hacre mai ai koutuu ki konoi whakaako :ii i o koutou likanga, ka tiakiua koutou c aliiiu, ka molulu'a lie nohoauga mo kouloti, ka wliangaiuga ki Co kai, a, ka whakaao :iu kia kaiiwhaulia ca koiilou tikaug.i lion ki aku iwi katoa.'" '• lie whakaaro kino rawa la 11:4 a Hakilioiia; !>o a ralou t ilonga i Ir.iriv i niuga i l(! knarotanga imi. I 1110 a ratou ki> Worona to lupiiua o 11;; 1 rangalira kuLia o (ana iwi ; lie atna tela no lc whainga. IJc alna imi Icnci 11a ratou, a, i lioatu ki lora atna a ratou karakia. I uica ralon, ki !c pai mai Cora alna ki to ralon maia i ruin i 11; w hawhai, ka lapoko ratou ki loua wharo ana male lonci ao, a, ka nolio niaiio ralou, ka wailio itya papapa matouga o nga lioa riri hoi ipu iuiuuaiiga pia. Tapoko pn, oi:oi tr'kaiiga hi!, ki o ralou ngakaii, ahtiarol.a ana onoi 1110 a ki o ratou whakaaro i to manrilauga ai; 110 konci, 'kikai ratou i litiro kilo ao niaraina i rolo i nga whainga, ruku lonu i n> mate, pai toiiu ki lc tilo, a, iiia:i:ihii."a toiai ralou ki nga lioa riri, I.alia lumi kitcpiipiui i nga likauga ho." Ko nga likanga kino onei i rokolianga alii ai, a, ko onoi likangaka lata, ka pi-liia, i roira, 0 to rongo pai, lo rongo marie. "I pai a Akulini ki tenci whakaaolanga kaulanga a Klioropala, i inea laua ililiinoro ma tana maia, ma lar.a niataii, (olalii wahi, <• lika ai tana kaiiwhau ki tonoi littuga kuaro. Ho wli.ikaoranga ngakau Cora ki a ia, to whakahoalanga o to kuiui, 1110 to wliakaaolanga o to kingi; i roira pu alio ka pa ki (ana inahi lapn, a, kiliai i wlioau lol>a\vonga,Ua liui lo laugala kilo lalmri k : to whakapoao Ko nga tangala i taliuri mai, i wailio ho whakahari 1110 loua ugakau, a, ka ngaliau lonu ia kilo whakatahtiri i olahi. Ko nga karakia 11 Akulini, ko ana nohoauga puku-

lar.jja, l.n n:a!aai i le pi), ko ;iil;i male liuki,i malakilakiliia c (ana iwi kanaie, a 1111 >ll una 11 ■ aiolia ki o ralou nijakaa Ki lenei laujjala Ki ana likanija Imki. lie lini lie lanijala o laua iwi i liaere mai Kite wliakatony'o i kanwhaii o Almi. liui; In l liili ke (<■ luifiya r.nva.'irip i wliaUariMi;;-.) ki ana likanija, In; lini ki: lio. ki le liini!;a ranpatiia i l:ic Ki ana U-.iiiw-a, toa noa e wliaUavmiijii ana, k.i wlial.aae Ki If li!.a o ara inea, Ua lalaui Ki I ' wliakapmni. .'So l.onei, ka lini ke iijja l.'.n:;ala Ki le lere alii Kia ii iii ia imiom, l-ia lajmku ai kite liahi, a. itio lui luhve.'i Vo Uia:;i, Ka iriiria hoKi ia. llono leiiti le koren> alii a Aknlini Ki le Kia Kaua i:l c \\ liak.r.velii i In iwi Kia lalmri m.ii raimi; ni'! a!a ralnti Vi n;;a likaiiita aiolia, V.i nga likaiiga marie ole I'iingo pai, ua le in: a, cliara le i\u;;o |»:ii i le u:ea liei wliakawelii ile eii r ;.i: i lie v. liaKaaiai ii! i n.;a wliaKaara, lie wliaka - lil.a i le l:e \vliakalii|>n i n-ja lum pai. Vi'ailmki Ki I" rilen;.;a <> m;i mea \v!i:>!;av.a.iraa, Ki le <> I" i".i- talioiv In? aroha Ke aNi ki le kin: ; i i i-iiiijta i loiia !<>- r.'nia, i le la'.i;al\ liana, i le tulua, i le laa;V\la ia\va!.;>;e e m>!i > una ana i lona waivlaiißa. iriiiv- f s:l I'VK&ulfi-fFi&Z&CZ&'.&i? 1 5'