KO TE KARERE MAORI, Akarana, Thima 30, 1852.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume IV, Issue 105, 30 December 1852, Page 2

KO TE KARERE MAORI, Akarana, Thima 30, 1852.

K hokia nei ano e matou ki nga ritenga mo te mahi nei, mo te whangai pirikahu; ki nga painga e ahu mai ana i tera take ki nga whenua katoa ote pito raro o Niu Tireut. Kua oti tc whakaatu nga tiknnga mo Ic whangai pirikaliu i Paniora,—niai raia, hcoi ,a ano (c wheniia whai liurtihuru liipii mtia ai—ko lenci, mo liliro c latoti era atti wlur una whangai pirikaliu i Oropi. I nga ra o nga Apotoro, i nianakoliia nga liiii'uliuru hipi o Paniora hei whalu kakalm uiu mii. I hiahialia ano tana til kuruhtiru a, no to lininga o to hipi Merino ki nga wahi katoa ote ao. E nicinga ana, i pai akc ai nga pirikaliu o Paniora, na to kahui hipi i lukiia iitu ki reira, i Ingarangi, c te ruki o Ilakaha, ki (ona litinaonga, ki tcKingio Kalira. I tana \va, i whai tore, kia I.ana nga hiiriiliurii o Ingarangi e utaina kelia ki era altt wlienua, no konci i whakanroa ai, lie pai rawa pea no nga hipi o Ingarangi i pnralia ai te tiknnga. Murhiga iho o tenei, ka kawea atu ki Hakone, etahi o nga pirikaliu Merino o Paniora, a, kawea ana etahi o era ki etahi situ wlienua, nawai ra, ka kapi hacrc era ntu wlienua I Oropi, a nuiri rawa, ka tae ki nga wlienua o Atnrcria. Kihai i kino hacrc nga hiiruhuru o aim hipi, i tenei kawenga haeretanga, otifa, i pai haere. I te lau 1854 ko nga huruhuiu pai o nga hipi o Paniora, c ss. 6d. mo tc pauna taiinnhi, he mca ano c -is. I Hakonc c os. sd. mote pauna, i etahi wnhi o Hangere e its. 0:1. Ko nga utu mo nga liuruhiirii pirikaliu o AtrircriaSs.mote pauna taimaha, ara, ko te utu tnra i kakc akc. Na ki Ila* konc, he unite utu motctiakangao tchipi.e ia, tuku ki rolo ki nga taiepa, n ia whangai a ringaringa i nga wn o tc liotokc, no kona i whakaaroa ai engari to Poi Ilakcna c pai ana; otiia, i cnei wa e paingia pittia ana nga huruhuru pirikaliu o Atareria c nga kai hoko i Haiian.i. Ko nga luiriiliuru hipi o Ileamcnc, o Paniora e hoki iho ana tc utu, me ake ka pcra me to Poi llakcnc, he pai hoki no tenei i hoki ai te utu o nga luingaliunga o era wlienua. Ite tail ISiO, ka m—liia nga hiiruhuru katoa i riro mai kite hoko, a, ko nga ritenga o ana mca koia ■■ enei:—

Ko te nuinga o tenei no Atnreria, ki to wahia nga pauua, whano ritclo Atarcria, ki enci whenua katoa kua oil te whakahua. Mc tuhltuhi kt tenei wahl, nga mea i utalna otu i Pol Hakene kia ata kitea ai nga tikanga o tenei in mahi, o te whangai pirikahu, pcra ia kotahi nm> herein mo te pauna o nga buruhuru pirikahu o Aiareria. 1 te tau 1820 La utaina atu 1,838,642 pauna ; kite huihuia enei, kotahi hereui mo te pauua, kia 9',932/. 2s. lie! utu. I te tau 1850, ka utaina am, 0,128,774 pauua; ko nga utu mo era, 000,4382. 14s. I te tau 1840, Ico nga men i utaina atu, 3n,870,i7: pauna: ko nga Utu mo era, 1,703,938/. lis. Ko te pai o te kiknkiko pirikahu lie! kai ma tc tangata, ko tctahi enei o ana take whai rawa ; ko tc hiako tctahi, hei boko atu mo tenei, mo tern mea, liaunga hoki, te whakaniomonatanga o tc oneonn hei wlinkaiupuranga kai. Ko enei take nga mea i kake ai a Poi llakcnc, a ko nga inca enei hei whakarangatira i a ia, i murimaio tc paungaoana kourn. Na, ko tc tauira teuci moNiu Tireni nci, mc pei:i hoki (ana mahi me Poi Hakena, kia lain ai tana rawa. lie inauo tini nga mea utu riro atu ki Poi Hakena mo ana buruhuru hipi kia pcra hoki te nui, mo nga pirikahu o Niu Tireni, kia poka ke ake ra nci. E meinga ana ko te he tenei o te pito raro o Niu Tireiii, mo te whangai hipi, he tamtam kore, e kapi ana hoki ana koraha i te rahurahu, i tc kahikatoa. Ehara tenei i te he nui, inahokic whai tarutaru anaetahi wahi, i roto i te rahurahii, i te wita; waihoki, i nga whenua e whangai hipi ana, ka tupu haerc te tarutaru, ka iti nacre te rahurahu mc era atu mea pera. Oliia, kite mea> ekore te rahurahu mete kahikatoa e mate, i tc hipi, e takotn noa aim tc mahi moua. Me hnhuti, una mea. mc rui te oneone ki tc pua tarutaru, kite pua korowa. Me anga la tntou liliro ki uga whenua e lutata ana ki Akarana, i mua ai, c takoto koraha ana, ko tenei, e titpuria ana c tc tarutaru, me era atu mea, a, he rangatira kc ano tana, ua tirohia atu. Kite tnkua he pirikahu ki aua wahi, kia ono, kia warn pea, mo runga I te eka kotahi. Me penei hoki he likanga mo nga whenua o nga tangata Maori, mc rui ki tc tarn, hei nnhoanga mo tc pirikahu, ko reira hua at tc koura ki a ratou. I poka ake te pai o Nui Tireni, i Poi Hakene, i Hopa Taonc, h«i whakatupu mo tenei mea, mo tc hipi. I Poi Hakene, lie lie nui noa atu iculicnun hei. haerenga mo nga pirikahu, c kino ana hoki te oneone. Erua ona kino, o reira, ko te waipuke, ko te lauruki, no kona, i karangalia ai kia wha nga cl<n, mo te hipi kotahi. E whakaaro ana niatou, kite mea, ka ruia haeretia te korowa, mc era atu tarutnri ki nga koraha o Niu Tireni, ekore e wheau, ka whai kai ma tc hipi. a, kia rua pea pirikahu mo runga i tc eka kotahi. Kite mea, e lika ana ta matou whakaaro, kia rua ran hipi mo runga i te rau eka kotahi ki Niu Tireni, ki Poi Hakene ia, kia want rau eka mo nga pirikahu e 200. Na, ki tc mea, kotahi ano hipi mo runga i tc eka kotahi i Niu Tireni nai, ko reira, kitea ai, e poka rawa ake ana te pai o Niu Tireni hei whangai mo tenei mea, mo to pirikahu. Na, ka roa te piri-

kahu, e li-ioi-o ana, ka watca haive nga koraha, ka ngaro haerc nga manuka, me nga rahurahu, a, ka tiipuria a nmga c te taru, ko reira mii ai he kai r.ia ng.i liipi, ko> rcira tini ake ai mo nmga i ic cka kotalii« E ata hncrc no 113 a ua, nga lonii.inmpi, me era atH mca. i poka kc ai to pal o Niu Tircni i Atorcria. Ea la lupu ana ana taru i nga wahi katoa 0 le tan. No konci, to momona, no konci i malomalo tonn ai nga taril. Kahorc he wehi mo lo ruinga o nga pufapura, ckore a ngaro i te Waipuke, ekoro hoki e patua etc fa. Tenei ano tcnei take c pai ai te whangai t to piriknhu ki Js'iu Th-pni nni Ki Poi Hakcna, c hacrc ana i ic koraha tc Uni o tc Kuri Maka; ki llopa Taone, o haerc ana i nga koraha, tctalii kuri i Imainn ko te Uewera; kei rcira lioki le laika; ckai ana enei i nga pirikahii. Ko nga knao, c pan ana i to kahu, me era atn mnnu; tena, ko Niu Tireni, kahorc kati, ona kararelie maka hcl kai, no konci, ka mama tc whakaaro o te kai tin Id, ka mama hoki tc whakaaro, o tc rangalira noun nga pirikahii. He mea miharn, i ngaro ai i te tirohanga o nga tangata Maori, te malii otc hipi. lie mahi pai tenci, he mahi whakawhai rawa, no koaei i whukaaroa ai, ekore e wheau, ka tango tc tangata Maori ki tenci tn mahi, Una oli nei le whakaalu; ko tc pai o 10 mahi whangai piriknhu, mc tuku atu ki tera alu nupepa, etaht korcro, hci whakamarama mo te whai rawa o tenei in mahi, te whakalupu hipi;—hei whahakite ite pai, ki nga tangata e tango ana i taua mahi, kite pai hoki c aim atu ana ki la motu katoa nei.

Pauna taimaha. No Atareria .... . . 33,879,171 Paniora . , . . . . 127,559 Hcnmeni .... . . 12,730,011 Era alu wlicnua i Oropi . . ]),432,344 Maiikcna tc Tonga . . . . 6,0 4,323 Kae Tumanako Pai . . . . 5,377,493 Nga Ini te Marangai . . 4,182,835 Ara atu wahi . • . . . 1,004.670 Hui katoa . . . . 70,768,047