KO TE KARERE MAORI. Akarana Oketopa 7, 1852.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume IV, Issue 99, 7 October 1852, Page 2

KO TE KARERE MAORI. Akarana Oketopa 7, 1852.

Ahuarek tonu o matou ngakan kite mui o nga kai kua tukua mai ki Akarana nei, i nga Marama etoru, i mua atu kite 30 o Hepetema i te tau 1852; i te tirohanga ai ki tenei, ahu ana ano tc -whakaaro ki nga kai tiiku mai i tc tau 185' I i ana marama ctoru. Ahakoa i lioki ilio ctahi o nga moa, ko tcra nica nui, ko tc witi i kakc rawa ake, he liira kc nga will o tenei tau i nga \\\l\ o tauliou. Ko tc kanga ia, ko nga pnfiora cnei i lioki ilio i nga nica tuku mai i million, 5489. Ekorc niaton c niatau ki tc take i kore ai le kanga o tenei tau, otiia, lie mea tika kia loliutolitigia c matou tenei hekenga To nica i rapiirapu ai innloii ki tc iti o tc kanga, kaliorc i mataiiria nga take i kalia korc ai tc langata Maori kite ngaki i tcrif kai; lie nui lioki te utu mo ia mca i tenei tau, lie nui lioki tc manakonako o tawalii ki ia mca. E mca ana to matou whakaaro kia kaua nga lioa Maori c ngoikorc, no tc mea c tiliro tonu mai ana a Poi Hakcnc ki a tatou hei malii atu i tc kai. Kua tiliro matou ki nga pukapnka o Atercria; a, c mea ana ana tini pukapuka lie nui tc whai rawa o Niu Tircni ki le mea ka

pakaha ia ki tc ngaki i ona oncouc. I nga ra tkaoa katoa baere ana nga tangata rcrero ata ki tc keri koura; ko to mca lenei c meinga ai, ka maluie haerc (e ngaki o nga whcniia o tawahi, ka inahue haerc te wliangai hipi, a, he hiakai te tukunga iho o tera tikanga porangi; ko to mca ia, ko te tukunga iho o (era, he painga mo kouei. Me liana te kawenga atuo te kai i elahi wheniia, ka mate rawapea a I'oi Ilakena i le hiakai; a, tenei aim etahi tc mate mai nei, be iti te koura e keria ana, a, he nui te iiln mo te kai, he nui hold te mate i roto i lenei mca i te keri koura. Ko to kupu o nga tangata o Poi Ilakena ki o konei tangata koia tenei, kia whakato tonu i tc riwai, ka mea ana pukapuka, me poka atu, me poka atu te riwai, a, ko nga rongo luku mai o tana whenua, mo (c tana riwai kotahi CI2. Na, me ata whakarongo nga boa Maori ki ta matoii c meinga atu nei, engari in riwai, ka ngawari kite hoko ka kakama te tango i tera tn kai, engari, ko to witi pea e lioki ilio tc nt 11, no tc mea, he nui te kaiptike tuku mai i Marikeua ki (c ula paraoa mai mo tawahi nei. Ekore ralou c pera kite riwai, ki le aniana, ki le kareli, waihoki, ekore e nui rawa te kai tuku alu o Hopa Taone. Kahorc i tini rawa nga kai mahi whenua o Hopa Taoue, kotahi kaipukc i rcre alu i rcira kite tiki liercherc i Nohaka [Airana hci mahi mo nga oncouc o Hopa Taone. I nga takiwa penei, me taliuri nga kai ngaki whenua o Niu Tireni me ui nga kai ngaki ki a ratou ano, kia peliea le nuio aku ki wacnga, kia pcliea rate nui o taku kai ilia liauhakcaj? Ekore ano taku kai e lakoto nca i an ; ahakoa, ekore e taea e abau te keri koura, ka taca e nhau te hoko hei mea oranga ma mama ko taku whanau, me hoko atu c ahau ki tc kai e ngakia nei. Tenei ra nei e kaha a Niu Tireni ki le whakaliipu kai hei orauga ma to (okomaha'.' Kei le aliuwhenua, kei te kaha o nga tailgate likanga. Ko te lauira mo to talou wahi ka paliure. Ko to maton whakamaharatanga lenei ki nga kai korero iiupcpa, ko to hiiiliuiiiga o nga kai i ulaina ki Poi Ilakena, ki Mciponi, i nga Marama i iiuiri mai o Apcrira. I te liuihuiuga o ana tini mea, ka kilea, IC.'il peke, 1589 kete, 45 (ana riwai; 800 pouaka, 82 poke, A tana aniana; 2i7peko witi; 755 peke oti; 555 peke ota witi; 550 peke, 25 tana paraoa; 121 kele kanga; 172 takai poaka whakapaoa; 05 kehi lihi; 8 kaho pala ; 191 paierc, i lana muka ; 05 pokai, I lana, alio takai luiruhuru pirikahu; 114,15 i pulu rakau kani; 8,210 rakau rarahi; 25 koare rarahi; ' baiinga hoki, nga lakalakai ngohi, nga poaka, nga binii, nga hinii tohora, nga hiako kail, uga taura, me era alu tini mea.

Nil, ko eiiui men kit ott tc whakalma nlu, lie ili, n, ckoi'o c korcrolin i konei Die k:uui to uiiiliiirn lie limalanga kaulanga tend no to lioko ; uiiia, ki (o ahmvlicniia, ki tc wliakaliaua nga tangata ka mii rawa tenei lioko, kit nui liaoro a tatou moa utu ki larawalii. K ili ana to lioko i tenci lakiwa, to moa koa i ili iii, kiano talou.i kalia noa ki to main', kiiino liilon i wlikatiipn nui ito kai. Ho iwi \vliakaaro In tangala Maori, mo maliara c ralou ki enci kupu. Ki to ahuwlicmia nga tangala Maori, ka waiho a Nui Tii-cni hoi Iliipa mo li! Moana Mario. Ka puta tc rongo wlini kanga o Niu Tireni, ka tvliakatoniokia mai ona nwa e to kaipuko, ko ona mara ka vailio hoi nohoanga pai mo ona tangala tupu. No imiri ilio o era tiiliiluhinga kit tao mai a tc " Moa" i I'oi Hakona, a, I'ilc ana nga rongo o tana puke ki ta inalou e ineinga am ra. Nui rawa atu tc mnnako mai o tawalii

ki nga kai o Niu Tireni; ko elahi o nga korcro mo lo liokohoko ka tukua atu nci, no ic " Karere o Hini" i lain i to IS o nga ra o lo mamma ; ko ana korcio enoi:—Ho rare. —-No to inca c ugahaii loim ana ic laugaia ki Ic km koura, ka inuliiio liaero tc ngaki i ic pare. He moa pai kia laliuri nga tnnga(a -Maori kilo jigaki i (era tu moa ilc pare; kci i a ralou vga ran kai c wltiiuhi at lalou i roll) i nga ra c lalcolo like nci; ki to nica c ata pai ana te whakalupu i taua kai, lie uiii ko nga utuotciici wahi; i roto itc/aii, ho iiui ko nga pare e riro i a talon. He Paia; —He mii te manako ki tc kai penci, a, in; nui Ic ntii mo tenei In kai i nniri niiii o ic Marama o Tilicma. lie Parana ;—E tiliro ana tc langata ki Marikena lici kawcinai i Ic kai pena, nolo men, lie ili tc paraoa mo nga inano c wliakau mai nci. Mo te Paraoa lualalii £25 mo to tana. .Mo to Tnania . . £25 mo tc tana. He Oil ; kaliorc knit otc Makete. //c Il'imi Tohora ;—kaliorc kau ; ckorc stun c wliiwlii wawc ki icra, ckorc hoki e wliakau mai nga puke woro tohora i tc wehi koi oma kiuta nga kai mnhi. He I'ouka ;—Minamina tonu ki tora. He lliwai ;—E liialiiatia ana tora tu kai; ko tc iitii mo tc laua kotnlii £9, lie mca ano t'l-2 mo to tana kotahi. He Aniana', —Konga uiii mo tc ran laiuialia 245. ho moa ano 30s. He Papa ;—Ho nui te utii, moakc pea, ka kake te utn, e waloa ana mo te kawcuga mai. He Here mo te lluruhuru Pirihahu', —lie iti nga pora ki to Makcte. lie Witt',- —He ili nga kai penci kilo Ma< koto; mo te puliora will, Bs. -Id.; he mca ano Bs. (id. Jv kako liaere ana nga niu mo enri mca kaloa; a, he nui nga mea penci ki Niu TiI'oni uoi. Xa, ki tc kaliorc nga kai ngaki o lonci whcniia c wliiwlii kite whai rawa, kci i awai koa lioki Ic lio /