KO TE KARERE MAORI. Akarana, Hune 17, 1852.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume IV, Issue 91, 17 June 1852, Page 2

KO TE KARERE MAORI. Akarana, Hune 17, 1852.

I a matou e tuhituhi nei i te "KarereMaori," e hokia tonutia ana te korero ki nga tikanga i ahu mai ai ki tenei wheuna i roto i nga wa e popo nei te mano ki to keri i nga koura o Poi Hakena. Kua tohutohu ngia c maiia,— nga painga ka aromaiki-%-nei i tc inaho c rukaruka nci i nga main Maori, c rcrc nei kite keri liacrc i tc koura. Kua oti te wliakaalu i era tiihituliinga, te kakcnga o konci ki tc whai vawa maua, i rolo i nga kaiiig:v« "lint ole Moana Marie. Kaialii ano ka timata te lie c aim mai ana i tc whakarcrenga o te kai ngaki wlicntia i tana jnahi W tc keri liacrc i nga awaawa o

tc mnnowhenua. liatahi net ano ka kitca kahorc he oranga ma tc niaho tuauriuri e u ana ki nga whenua i lawahi atu o te Moanu nei. He lini hoki nga ttngata c ahu mai ana i nga wl.cnuaireira,—helini ilgatangata e rcre ana ki la walii, i nga pito katoa o te ao. Ahakoa he lini ke nga hereherc o Hopa Taonc ekorc ano c aha to ratou mahi he iwi hauwarea rawa ratou, he iwi niangcre hoki. Ekorc ano te mahi o era tu tangatae riteki le mahiolo hunga ehara i to lierchcrc. Kua meinga atu ki nga tangaia ngaki whenua kia nana ratou ki ic mahi, kia nana kite tokitoki ito ratou oncone momona. Ki tc mca ka rongo raimi ki nga akoranga nei, penei ka pokaakc to ratou rawa ito nga tangaia e konatunalu ana i nga onennn o waenga koraha. K mea ana tc Kawanalanga o Ktiini Wlkitoria kia whakatakotoria etahi rilenga kin anga ai ki Hopa Taonc to lini o te tangaia mo kore ra nei c kake rawa tera whenua, me koro ra nei e waiho ia whenua, hoi rua kai mo leMounn Marie. Ma konei, ka kitca e nga tangata o Niu Tireni le nui o tcnei mahi o te ngaki whenua. Na kite men, Una kiiea ele Kawanntanga o Kuini Wlkitoria to paiuga o In mahinga wlii'iiua, a, ka tain, ka whakalakoto tikanga e kalm ai tera mahi ki Hopa Tit cue ; —c he- ana ianei lo maua tohe i roio i (c *' Karerc Maori" kia pakalia nga tangata ki to ugaki i o ratou oncotic ataahua, kia hua akc ai le rawa ? Na, e lino launga ana maua ki Hopa Taonc, kite kuliua « ana oncone, a, ahakoa kua peka kc (ana whakaiupu i te wiii i nga tan katoa niolio.i nei, ekorc ano iae waiho hoi hoa wliakatatae mo Niu Tireui nei, kite mca, ka kaha ona kai ngaki, kite whakaiupu kai. Ki tc mea ka kaha nga tangata o Niu Tireni ckoreano iae mahne.ki inuri, ka hiicre anoia ki niiia Mlo tipoko. Ki tc mca, ka whakaaioa a Hopa Taonc hoi hacrenga kau, piriknliu hoki, ekorc ano e lactaca konei, he nv.itao rawa a rcira, he I lini nga maunga o ula e kokiriklri ako ana, no konei, ekorc e ata pai i nga hoioke, engari ko nga raumati pai ai. Ko le mea ia, kua tint kc nga kau, me. nga pirikalm ki ia whenua, c kikiliacre ana, kahorc he kai. Na ki le mca, c pai ana nga maunga o Hopa Taonc ki tc ekorc ano e ata lika tc rui, to wliakalo, kahorc hoki he awa penei me konei hei hocnga atu mo nga w.ka, c paewhcnua kaioa ana tera ttikainga, a, ki (c maulatiatekawcngamai o nga kai, kia urn non atu nga niu ka kitca mai ki 'c kainga lena ko Niu Tireni, ho hoe noa atu i ona awa, tiki kau, ula kau mai ki nga taoim hokohoko ai nga kai o ona ngakinga i nga maunga i nga manowhciiua. Ko lenei, kua lata te otinga o nga whenua o Hopa Taono tc ngaki, kahorc i nui nga walii tikitu ki le (akoto, he kainga tawhitohoki tera,koia i oti ai ona koraha tc ngaki, tena ko Niu Tireni, c lakolo noa ana ona mano lini, lini oncone oka. Kahorc ano i alia ona whenua ltkiiu,ona wai rakau, me ona koraha. Ko tc mea lenci i whakaaroaaikiamaiionoaalu ngatangaiu mo konei, ka kapl tc whenua, he nui noa atu hoki nga wao, nga hum, nga koraha ki to takoto noa iho. Kia mano lini nga tangata hei kai i nga ineao ngakia ana ki enei walii, kia nui hoki ki tc ula ki era atu whcniia hei oranga ma era atu iwi. Ko ngu take onei e» uckaha nei niatoit kite tbno i nga

kai ngaki o konei kia lino aliuwlien.ua> ahakoa, Pakcha uliukoa (angata Maori. Ko nga men enci hei whakarangatira i Niu Tireni, ara hei wliakawliairawa i a ia. E whakaaro ana malon ka whakairia a Kiu Tireni ki runga kilo laumala otc whai ra\va a nga lakiwa c lakolo akc noi i lo aroaro. Ko clalii wlienua ka man hi tona tu o niua ilio, ko ia ko Niu Tireni ka liihoi alu, ka hacrc a»o ia ki mua ki le upoko. Oliia,kei ona kai ngaki (c (ikanga c kukc ai ia; kilo mca ka laianga raiou kite mahi, ki le mea ka almwhcmia ki le mahi, ki le mca ka whakamanawa nui irolo i nga mahi, ko rcira rile ai la niaton e karanga nci. E paiana nga wahi kua pahure akc noi, kci lawhiii lo laianga ole malii Jo pai ana lioki nga wahi e kakawc nei le langala ; ko ic mea ia, lie nuiano nga mahi c lakolo nci. I nga tail o inuaaluckai lonu ana a Niu Tireni i ngaparaoa uta mai o lawahi; i million--'nci, i Ulniua alu ona witi lioi l;ai ina lawahi. I nui nga mil kiona kai ngaki mo nga luia o le wlienua. 1 tenci c whiwhi ano pea on a kai ngaki i tc uln pai mo nga witi, no le mca e kake haere ana nga titu mo nga wili o Poi Hakena me era alu wlienua, Ko nga aiea cnei c tika ai to tono ki nga langala kia kaha ic Parau, Kei tc \va unci c ruia nei nga purapitra. no konei, ins whakntaha nga langala ki le rui, kia hauhakca mai lie painga mo raion. E mca alu maiou kia'kaha nga langala ki Ic laupoki i te oucone, mo le langi rawa akc o Poi Hakena kilo kai mana, c pnrua ana lo inangai ki nga kai o konei. Ua langi mai ralou me penci mc la Ilakopa m laloq kupu, me mca alu, "Ho kanga ano to Niu Tireni." Ka taia ka palmrc tc \va o te lino liokonga o Hopa Taone; ko ana mea enci e lioko ai ia i miia* lie paraoa, lie riwai; na lie pai nga mo lenci 'wlienua ic pahureianga o laualioko. Tckaingao liokolioko nci kia lalou i nga taukatoa kx> Poi Hakena, a, ekorc ano pea c inalme la taiou hoko ki rcira a nga tan c lakoio akc nei. Na, hannga (a lalou lioko ki Poi Hakena, tenci ano tclalii wlienua, ko Mciponi tc taone, o (era wlienua kake liacrc, o Wikitoria. Kilo mca, ekure ta taiou liokolioko c pa ki reira, kci i a taiiiu ano telle. Erua nga pul:o ko le lierauko ko le llira, kua rcrc ki Mciponi, lomo lonu i te kai, no tc wlienua nci. , Ko nga mea cnei o riiugn, lie Oli, ho Kanga, he Tilii, lie Pata, lie Aniana, he Iliwni, lie Poaka whal.apaoa, lie Raknti, me era am mea. Ki le mca o lohunga ana lo tangaia Maori ka mahi ratou ki tc kai hei ulanga ino nga puke rcrc ki rcira i mini mai o cnei. Ko le mca (era e riro mai ai ic koura o Wikitoria, ko tc mca koki ia o kake ai a Niu Tireni. Ko le wili anoin mca c riro mat ai te koura Ki kouoi. Ko le wa lenei hei mahinga mo nga tangaia o Niu Tireni. Ko le wa lenei e iiikuiukiiaai nga karere ki nga kai ngaki kia kaha ai te mahi. Mc tango e koulou ic kupu i kal;o ai a Ingarangi kia pcra ai tc kahu o Niu Tireni, mc to Ingarangi. Ko te wa lenei hei whakatikanga kilo main*. Ilcalia lo hono noa ai le wliakahun i Mua kupu. Ko laua J.tipu ra lenci, Ki.\ Tatasca tk I'm'.w.