E aku hoa Maori.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 3, Issue 70, 28 August 1851, Page 2

E aku hoa Maori.

Ko toku timatanga tuhituhinga tenei ki a koutou, i roto ite " Karere Maori." Ko aku kupu ka tnkua atu nei, he mea mo nga Hakari, no tua iho tenei ritenga a koutou. Ko taku c liiahia nei an lie tohutolm atu i te kino o enei ritenga—he kino ki nga tangata o te kai, tie kino hoki kite liunga liei tango i taua kai. Ko tcnei, e niahiie liaere ana o koutou ritenga tauliito, ko ana ritenga lie pehi ilio o a kou'ou ; niiia, ko te tuku liakari kiauo i mahiic noa. E aru tonu ana i nga ritenga o ngatupuna, te inahara lie wake tenei, c liaere akc ana kite niatauranga o nga mea malia. Ileoi nei ra nei te mea hei >vhakahaere i te iugoa ote rangatira Maori, ko te liakari ? E mea ana an, tenei ano. Ko nga kai tuku hakari, aliakoa nunui, ckore c wheati ka ngaro i tc maliaratangn o te tangata ; tcua ko te rangatiia o Kangiaohia i hanga nei i te Mira, a, e hoko nei i ana paraoa ki Akarana, ekore te ngakau c warcware ki i a ia; ka mahara nga wliakatupiiraiiga o muri ilio nei, ko te tohunga ano tera, ko te tangata i tini.it.i ai te nialii i lino wimrlii ai una tangata kite rawa. I roto i o koutou ritenga o mua kihai ta koutou nialii i katiua mea, kihai tenei ra, me tenei i whakakapia ki tc tini otcmalii. Kaliorc hoki he Pakelia i reira hei hoko i nga hua o tc onenne. Te mea i tuku ai i te liakari i reira, lie whakakite i a koutou, he korero ki nga hoa riri, mo te hapaiuga mai o te taua kia tika ai ta koutou whakatikanga ; kia uliakahoa tetalii ki tetalii. I tenei walii kahorc kau he hoa riri; c rangimarie ana tc wlieuua katoa ; kahorc kau he take e huihuia ai nga tangata hei ope. He moni nga ra e rere nei ; a, kite mea ka niauniauria nga ra, he i nga moni, ka rawakore tonu. I te meataiiga o tetalii iwi kia tukua he kai, ekore te mauri e tatu rere noa nga marama eono. Ka wliakauaua noa kite nialii, ki tc poka, kite whakato ;ko nga mahi Maori ote tangata —ko te haro muka, ko te main Pakeha, ine nga mahi hokohoko ka mahue—he mea hoki kia tu nui ai te kauika kai ma te maiiu. Ko nga poaka hei hoko Paraikete mo koutou, e tohuugia ana hei patunga ma te hunga kai i tc liakari. I tenei meatanga, e noho noa ana koutou, e ngaua ana e te matao, e te hiakai. Komikomi kau ana nga ngutii ki nga kai c taka ana ma te hunga liaere mai, mealia ekai

ai, kiano lioki tera i puta, lie kai hoki kua piita ra tc rongo. Ko tct dii kino leuei —lie lini nga tangata Maori o era hapn kua naina i le laoiiga o te I'akeha, a, ekore ana tangata c tae mai kite mahi, e warea ana lioki ki le taka ite kai. Ka m.a pea nga tangata Maori, lie tikanga jiai tera, ko nga Pakeha ia, ekore e whakapouo ki era kupu, ka whakaaro raton, lie laliae maori im nga langala i whakaroaina ai. Nawai, a—ka taca le walii i karangalia liei kainga j lie liotoko pea. ko reira lioki inaca ai nga kai. Ka iiikutiiku karere i konei ki nga iivi liei kai ; ko tc rnriiraru ote tangata \\ henna, he.dia ra i koreiotia ai. Mangcre ana nga tangata i tenei walii, ekore lioki c nialauria tc wahi liei hoeuga mo ratou. Ua vile le ra e liaere ai ka whakatika. Kotahi ran macro pea c liaere ai latnii, i rolo ite waipuke. I nga kainga c noho noa ai ratou i te ara, e pera ana me le tatankihi, pt-to ana nga kai kaloa i a ratou. l'au katoa nga oranga o nga kainga nle ara i nga uiano ole liui, waiho iiiuri, ka nolio noa te tangata mate ai ite kai. I loe ra nei nga kopma ritvai, nga kakau kanga liei piirajuira, kahore ra nei i takaliia etc h.iere. Khara enci kai i te mea tuku arolia ki nga iwi ; leuei auo taku mea liei whakatika i tenei kupu aku. I taku liaerenga ki tetalii kainga Maori i p.ibaki atn o Akarana, ka tae ake nga roii'jo tenei te lioe mai nei tc hui ki tana kainga. lie linnga raira kore nga langala o tana walii; no te putauga mai o te rongo, ka totoia nga waka, ka utaiiia nga pnaka, ka hoc atu, e liua e puta Kei te pononga atu e mann mai ana le hui ile wahapu. ote awa. Wliakama noa nga langala i le kilenga ai, a, whakahokia ana nga pnaka ki le kainga hoi kai ma le iui ra. Ko nga mala nana tangata i alma pai, ko te ngakau ia, lera ke nga whakaaro, kua hari ratou mei hoe ke atu ana waka. No te taenga mai o nga tangata ka tukua le kai, lie kai anakc te mahi ao noa po noa; pangia noalia elahi c (c mate i le mahi kakai. Ka tuwhaina nga kai,ka ngangarc nga tangata ; ko le nui o tc kai c niainnauria ana, me hokoa atia kai ka nui ano tc titn liei lioko taonga. I roto i enei hakari e aruarii ana etahi o nga tai'.amariki i nga wahine, a, he hae, to tukuuga iho. lioki ka hoki nga iwi, ki le kainga, ka rangona ana tini mea, i rolo i laua kai. Ka ninaoma noa nga tangata itc kainga, ki tc rapu utu mo nga whanauiiga i hangakinotia. Ko kouei ngangarc ai, a, ka takaliia nga kai, a, riro noa, nga kai me era atu in. a o nga langala e noho noa ana. lie mea auo ka whakahekea te toto n te tangata ; e mea ana a lloromona —" lie hae tc riri otc tangata, a, ekore ia e lohiitohii i nga ra o tona whakarkenga." I whawhai inaia lata nei walii i|j kua kokorc. Kotahi langala i mate i tera whaw haitanga ; ko te mea tenei i lirohia ai ehara tera rilenga te tuku hakari i te mea whakahoa o te tangata, cngaii, he mea whakamanahara. Ko nga langala na- ratou i tuku te kai, ka mate noa iho ite kai kore tango noa kite roi, kite manuka hei kai a, maca noa nga kai ote tan. Me reira, ka tangotango whakaaro leuei i kai i te hakari kia utna alu, a, ka noho maniale ratou rile noa le wa e karangalia ai te hui kia whakamene. Na whakamiia nga kai o lelalii o (elahi ; he pera tomi te hanga, a, keihea koa te mutunga. Kkoic i.inei tenei c pai kia tonna mai nga whanaunga kia kilekitc i a ratou, kia kai iho, penci ka kai, ka moeinoe iho. ka hoki marie, horc he mate o elahi, o ctahi ; a, ekore nga tangata katoa c pangia cte mate. Ko nga, ia c niaiimauria ana liei taka kai ma te hui. me he mea, he mahi kai hei hoko, ka riro atu he hoiho, he parau, mo tenei whauau. mo tela whanaii. l'cnci ka nui nga ngakinga, a na liaere mai nga hoa ki nga kainga kai ai, ekore raton e mate ite rapnnga mea ma ratou. Ko matou I'akeha, ka roa e mahi ana, ka nui tc moni ki tc takotoranga, ka huihiiia nga hoa kite kai.ka nui ma ratou, ka nui hoki kite toe. Mc ho mea e pera ana to matou likanga, he mauinau i nga kai, i nga ra, ka patna tonutia c le rawa kore ; ekore rawa e penci me matou e noho mai ra, e noho nei—he iwi whai taonga, — iwi whai niana. Na to koutou Ho.v na, 11. Akarana. Akuhata2o, 1851.