HAERENGA

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 3, Issue 56, 15 February 1851, Page 2

HAERENGA

O te Tino—Kawana o Niu Tireni i Akarana, ki Taranaki, ma Rotorua, ma Taupo, mete Tai-Tuauru, i te Raumati o 1849—50. [He roanga no tera kua taia.] Te Manei, Tihema le V4—No te rima o nga haora i maranga ai, ka hiere i rei'a ki tc korero ki a Ngatipikiao. kite matakitaki hoki i nga loto e lakoto mai ana i te Marangai. E anga ana maua ki Rotoiti ; ko te korero, koia kei t? tautohetohe o Ngatikereru raua ko Ngatipikiao. Oliia, wliakatika rawa ake ku;i tae ki le ono o nga haul a, i.warea e Ngatikereru, i mea hoki taua iwi me eke a te Kawana ma ki o ratou waka kia nut ai he mana ki a latou, kia meinga ai e nga hoa whawhai ko te papa kei tenei, ina, na latou a te Kawana i kaive ake. Kihai ra i mea kia hue ko Ngaliker.ru anake, hoekatoatera ki tc Ngae, i mea hoki era, me eke a te Kawana ma ki o ratou waka. Ko nga waka o tenei kite Ngae i papal, i kaha hoki nga tangata,koia maua i inea aimeeke kiera. Kongo kau ano terahungaka tu.ka ngangare ki Unei a—roa noa nga ngutu e kakawe ana, ka tatu te mauri. Te heengn

iri ana te kara o te Kawana lei te waka o tenei kite Ngae, haci ana a Potene ratou ko nga tangata kite whakatarenga o taua kara ki to ratou waka. Ka hoe atu i reira, a—te taha Marangai o te roto, a, ka hoe haere i te ana o Ohau. Ua purena i tunga nga wai o Rotorua, ka heke atu ma tenei aiva ki Rotoiti, a, ka heke atu kite awa o Waihi, ka rere a Waihi, a—te taha o Maketu ki nga wai o te moana. Ko tetahi pito o Rotoiti, e anga ana kite Marangai, ko tetahi pito c anga ana kite Tuauru. Ko te wahi nui kei te taha kite Marangai; te takiwa o nga raenga kite Tuarake kite Tonga -J maero. Te roa ote roto ite taha Tuarake eono maero, ewha te whanui; ko te taha kite Marangai ewaru maero te roa, ko te whanui ewha, erima ra nei; otira, € whaiti ana etahi wahi, ko etahi wahi e whanui ana. Rangatira tonu te ahua o Rotoiti i te hoenga i roto l te awa kanapanapa ana nga wai o taua roto i nga hihi ote ra! Hore he riporipo ote mat a o nga wai; kahore kau hoki he mini ata ! Ko nga parepare ate roto kite Tuarake, e tupuria ana e te Pohutukawa, ete Kowhai, e te Kaiaka, e te Kahikatoa -, keihea hoki tau rangatiratanga e te wlienua ?—kahore, kei te rakau. K whakatikatonu ana nga parepare ote roto ki tenet taha; taka noa ki tawhiti te tupuranga o nga rakau ka oti nei te whakahua; e rangatira ana nga puaka o enei rakau, whakaputa kau ana nga toi i roto i te rau atu o te " whanau o Tane." Kahore kau he rakau o te taha kite Tonga ; pakira kau ana, kahore hoki he parepare, eke ana te wai kite papa ote (intone. K takitahi haere ana nga wliare puni i nga tahao te roto kite Tonga, ki tenei pito ; note hoenga i reira,ka mate wahi kuiii i nga tumu ra, a—(era pito kite Marangai. Ko te kuiae kite Tonga he tunga pa no mua ;he tangata ano to reira. K whai rakau ana tenei kurae ki te Tuarake. I tai r.tu o tenei wahi ka tu mat ko te motu o Fateko. Ano taua motu ite tirolianga atu, me he whare taua na te Pakeha I He inea oreore haere nga kohatu o taua motu koia hoki i ahua whare ai, engia ano, ko nga matapihi era. He pa taua motu i mua ai ;ko nga mea i keriaki nga kuhatu, he tuakaiera; ko tenei, kua waiho te motu rahei tanumanga lupapkii; ko nga rua lakoto ai. E mau mai nei ano etahi o nga tumutumu o te taiepa o taua pa i roto i te wai, ko runga o aua rakau okioki ai te karuhiruhi me era atu maim. Ka tu tonu te ra, ka u kite pito Marangai o te roto, ko Tapuaharuru te ingoa o taua kainga, tapa iho, ko Te Tuone ; ko te nohoanga tangata hoki ia. He ngaherehere tuaurturi kei tua atu o tenei kainga ; ko Kaipuke te ingoa o te rangatira o tenei wahi. No te mutunga o te kai, ka haere ki Rotoeihu ; te mamao atu o taua wahi, i konei, kotahi maero, mete haranga. He ara para, ko Talnma te ingoa o taua wahi, e pai ana, watea tonu. Na Hongihika taua ara i para i mua ai, i te taua nui o Ngapuhi ki Rotorua kua oti nei te korero atu, i te toanga o nga waka taua, whaka-Turanganui. 1 rolo ite ngahere, i nga takiwa ka rite, e tu ana tetahi kohatu, he tohu tera mo te hinganga o Te Kauewha te rangatira o Ngatipikiao ; ko Te Kakau te kai patu o taua rang.itira, he mokai ia n& Pomare nui E takoto ana te pakarukarunga pureke

i runga i taua kohatu ; e meinga ana ko te kahu ano ia o Te Kanewha i te hinganga ai. No te taenga ki Hotoeihu, kahore nga tangata i rokohina. e tu mai ana te kainga i tai »tu, erua pea niaero; ko Te Puia te ingoa o taua kainga ra, he whare kinokino nei nga mea ; o reira, makari ake nei nga ngakinga i he kino ke ano te ahua o taua nohoanga ! Ko I'e Tikao te rangatira o tenei iwi; e meinga ana e tons i iwi hetoa rawa taua tangata, koia pea i whaka ! pehapeha ai ia—koia pea te lahuri ai kite ngaj ki i te oneone, kite whakapai i tona kainga. ' .Ano te whakarihariha ote kainga o te duo Te Puia I Kihai i r.»a to malou nohoanga ki tenei wahi, kahore hoki he kupu o nga tangaia, koia i hohoio aite whakatika, i anga ai te haere ki Rotoma te tawhiti o taua waL*^ "fenei kainga erua, etoru ra nei maero, wffa^ i ka-te-tonga. Ite ara atu ka pa matou ki ' Waitangi he waiariki ; kaukau ana houhou tona i le rukunga i taua wai. Ka maea mai i te wai, kiia titaha ke te i raj whakaaro ana, ekore • taea te hacre ki "Rotoma ; hoki noa i konei. Ko Rotoeihu i kitea maram&lia atu i runga i tetahi puke i te ara. K iti ana a Rotoeihu, kahore ona painga, he pari kohatu kci te Tuarake, kei te Marangai, he tupakibi ho rahurahu, he motu

| rakau kei te Tonga; ko te ngahere o Tahora ! kei te tuauru, i na reira maua i te haerenga ki Rotoiti. Hohoro tonu te hikoi o te wae i te hokinga atu i konei j kua tahuna he kai, ka karangatia o malou tangata, whakatikariri noa no <e mea kihai i taria te liukenga o nga hangi. Taro ake ka tae maua ki Hotoiti, eke tonu atu kite waka, whakau ana ki Komuhumuhu j kei te taha kite Tonga tera ; e t.ita ana kite wahi e ngangaretia nei. No te nohoanga lho ka turia le korero, a—roa noa, ka oti pai—pai ngatahi ana te hunga tautohetolie ki te tukungaiho o lenei korero. Ka miitu marie tenei, ka eke ki nga waka, ka hoe atu ki Te Ngae ; no te waru o nga haora ka tae ki reira. I roa ai ki tenei takiwa, he awhio he kaha no te ia o Ohau, he maugere no nga tangata kite hoe. 'J'ae kau atu kua takoto te ti ia Mihi Hapimana, inu matire ana, noho tonu iho. No te te kau o nga haora, ka tae ake a Te Hapimana. i Makelu; no te ata-awatea i rongo ai it ki to matou taenga atu ki Rotorua. Ko Te llaupapa te hoa haere mai o Te Hapimana; hitawe ana taua ranjjatira, haere mai te nui, haere mai te humarie o nga mata; kehea koe he tangita hei whai i a Te llaupapa te pai ? Ano ite putanga mai ki te whare, kite mihi ki aTe Kawnna I Ano te reo me he putorino e tangi ana ! Ko Te llaupapa, ko llikairo, me era atu rangatira o llotorua ratou ko Te Hapimana i haeie ki Maketu tatari ai i te putanga ake o te Kawana, kia ahel ai le arahi haere a te Kawana ki ou ratou kainga, kua rongo hoki ratou era Makelu te haerenga ake. [Kei murl le roanga.]