HAERENGA

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 3, Issue 55, 30 January 1851, Page 3

HAERENGA

O te Tino-Kawana o Niu Tireni i Akarana, ki Taranaki, ma Rotorua, ma Taupo, mete Tai-Tuauru, i te Raumati o 1849—50. [He roanga no tera kua taia.] Me liolct kite korero i te haerenga, he mea lioki kua roa tc mcatanga ki nga korero pokakc. Ka mutti te titiro i nga mea kaloa o Te Awahou, ka hoki atu ki I'uhirua. Tae rawa atu, kua oti nga teneti te tukti, kua pai nga pikaunga te ivliakaraivc. Kke ana matou ki nga waka, ka anga te hoe ki Ngahuapiri;

ko te tino kainga tera o te taha tuarake o t e roto. Kua whakaae ate te Kawana kia noho- | noho ki a N'gatikercrti, e tautohetohe ana hoki taua iwi ki a Ngatipikiao, kite kalia o nga whenua o era kainga ; he iwi nui a Ngatipikiao. No to matou taenga atu ka unuhia mai a Mohi ; he tangata itj taua rangatira; ko nga ngutu ia kotete toon, ana. I mea ia, kua riro nga tangata katoa ke l uta, a, ko te ahiah ike hoki mai ai. I mea ia, me noho matou i reira, a, —wiki noa. Otiva, kihai ta Mohi i whakaaetia ; kua poroki ma 1 a Rlihi Hapimana kia haere atu a te Kawana ki Te Ngae, a, kua whakaae a te Kawana kia haere atu kite whare oTe Hapiiiiana i te ahiahi. Ka mea a Mohi, he tikanga kino tera, inahoki kna noho a te Kawana ki. Puhirua, a, moe tonu iho. Tolie a Mohi, tohe, a, uaua tonu a te Kawana j no reira ka l korerotia nga tangata kia haere mai. Kihai i roa ka puta nga tangata, i haere takitahi inai ( ko te kai hapai i te kara ki mua mai i a ratott haere ai, he mea whero te kara. He kakahu Maori i etahi o nga tangata, he kaitaka noa, he repa noa; ko te tokomaha ia i tango mai i te nge tangcta Pakeha, te koli hoia, te potai tawhito, te kouma noa, te tarau noa te koti noa, haere mai te tawhitowhito, te kikiuo hoki Kotahi kaumatua hina i whakaputa mai, tino kataina ana i te alma rawe. He tokina i telahi o nga wae, he vmtu i tctahi; he mea whitiki kite korari te hale, waho ake he kahu hoia, mea tawhito, kinokino nci. Me he mea i kakahu ia i ana mea Maori, ka ahua pai; otira, i whakaaro ia kia whakakitea mai ana taonga Pakeha. Porotaitaka, tonu te nohoanga o nga tangata Maori ; i muri iho ka luku kite korero. Te tlmatanga ote korero i nga tangata whenua, i a Te ircuheu, muri iho ka korero ki a te Kawana kite kaha o te whenua e tautohetohea ana. Ka imitu to ratou korero ka whakatika a Mohf, otiraf kihai ana kupu i matauria; kihai hoki i roa e korero ana, ka parangia nga tangata katoa e te moe. Ahakoa kua moe nga tangata, korero tonu a Mohi, no ka rangona, ka maoa te kai, ka iiuitu te kiki o tana tangata. Whakatika ana nga tangata i konei, haere ana kite kai jte mamao ote kainga c haere ai kotahi maero. Ka rangona i konei, he whakaware kau te korero a Mohi i a te Kawana, kei haere hiakai nga tangata, a, ko te korero a Mohi kite haercnga o nga tangata ki uta, he huna tera i a ratou kia roaroa ai te nohoanga o te Kawana, kia ahei ai te tuku i tetahi hakari mana, ratou ko te hunga haere i a ia. Ite ngaronga o nga tangata kite kai, ka hacrere matou kite matakitaki ite kainga. Kahore he mea o reira i ahua pai, heoi ra alio te mea i ahua ke, ko tetahi waka whakairo, i roto i te wharau e takoto ana. Ka mutu te matakitaki i taua kainga, ka mutu hoki tc kai o nga tangata, ka eke ki nga waka, a, ka aim te hoe whaka Te Urua nga Uatfra i ka tae atu ki Te Ngae j etui o Mokoia; ko te nohoanga ia o nga tangata i roto i nga whainga. He mea kawe nga waka ki taua wahi i nga wa e whali ai nga tangata ki reira i nga taua hapai atu o to rau o te iwi. Engari, no nga taua a Hongihika, ka ma Maketu te toanga o nga waka a— Rotoihu, Rotoiti hoki, ka u nga taua a Hongi ki Mokoia, kauika tonu tc tupapaku i tana patunga. No to matou taenga ki Te Ngae, erua pea rau o nga tangata i karanga i a matou. Whakahua ana ratou i te ngcri tawhito ra, e mea nei—

" Hacro mai, haero mai, e 1c mamiwhlri tua raiigi Ni tnk'ii polikikoc i tiki atu Kite whelu ote rangi kukunio mai ai Haerc mai n.i! c'■— eI" Tc Ratapu, Tihema te 23.—1 hacte matou kite kauwhau i roto i te whare karakia. I a Potene, te tino raiigatira o Te Ngae te lino o nga kai-whakaako o Te Hapimana,— te tikanga o te karakia. K kino ana te alma o waho o te whare karakia; ko roto ia, e

pai ana. E pai ana ano te purupiti, mete taiepa ote wahi kai-hakarameta. Hore he paru c tata ana ki taua wahi, I pai tc ahua o te kai karakia, i papai nga kakaiiu, i ma te horoi. Haere tika ana te kupu o tc karakia, pai tonu i te panuitanga. Ko r" , kotiro o Milii Hapimana, pai tonu. line, rite tonu nga kakahu; te kau ma rna ma wha ra nei ana kotiro, kihai i tino pakekc, c tamariki ana ano. He knia nei te kaitiaki i a ratoti, tc tikanga mai o ana kotiro noho ana i te taha o tc wahi kai-hapa, rarangi tonu -, rangatira tonu nga kanohi u.Vtiroliia atu. Ka mutu tc karakia ka haerere maton. Kei te taha tonga o te roto tenei wahi; marama tonu, pai tonu. Tu mai aim i reira te motu o Mok oia ; mangu mai ana nga ngaherehere i tawhiti. Kkitea atu ana te roto mete ngahcre i te aroaro ote whare, He raupo te whare; ko roto lie papa, lie mea here kite korari. He mea pani nga papa kite mea whero, kite mea mangu; e tera whare anake tona ahua. 1 atu pai nga mara, e apiapi ana ia, he hohoro no tc tupu o nga rakau- He tini nga rakau hua, kotahi pea eka o taua mara. Te main ote aporo, ote pititi, o tc nepcterima, o te paramo, o te here, o te ropere ; e maoa ana i tcuei wa te here, mete roperc"; ano te reka ! ha aua te walia i roto t nga ra pumahu o te raumata. Kihai i momona te oneone o tenei wahi ; e kapi ana te inata o te wheiuia i te pungapunga ; ckore hoki te tamtam e ata kahu ki tenei tu oneone. - "^^ Im.i tango i te pungapunga ua ngakia hei mata Maori, ua waiho ra nei hei whakatupir mo te rakxnrllua7 T~*s^