KO TE KARERE MAORI. Akarana, Hune 29, 1850.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 2, Issue 39, 20 June 1850, Page 2

KO TE KARERE MAORI. Akarana, Hune 29, 1850.

He nui te hiahia o te tangata kite hoko i te tiui o te kai mo Kareponia. I mua ake nei e ngaki noa ana te tangata i te kai, kahore he kai hoko; ko tenei, e rapu noa ana te kai hoko, kihai i rite mai i te kai ngaki whemin. Kihai ra i nui te ngaki i tatihou, ko te kai o te luinga u mai, ko tu hoko hoki, kahore i nui te toenga. lie nui te hiahia o te kai hoko kite pare i tauhoii. Ko te utu mo te wili ewha heieni 4s. cwha hcreni me te hikipcuc, 4s. (id. Ko te utu ino te puhera pare cwha hcreni, 4s. Takiwha te pauua mo te tana riu-ai. E tnlurti ana enei utu. Ko te utu mo te pauna auiana ewha pene,4d.; otira, he tomtom te antniia. lie nui te utu mo le mea hanga i te wain kan. Te utu mo te pala Is. 2d. mo te pauna. Mo te tihi Is. mo le pauna. E mail ana te ulu mo te mea a nga piha. Mo te pauna piwhi, mete pauna pirikahu erima pene, sd. Mo te pauna poaka, 4d. Me he mea, e bono ana te whiu mai i te kau, ka hoki te utu o te kikokiko. Me he inca kua oti te ara ki Wairau, ka pai te whiunga mai. Katahi nci ano ka whai take e kaha ai te mahi o te kai ngaki wheuua o Niu Tireui. Kua tohe noa ake matou ki nga lungiitii Maori korero i nga nupepa, kia whakunuia nga mum, no te mea hoki, kua marama o matou whakaaro ki le popotanga o nga kai hoko ki tenei ki tera mea. Te mea e poto nei te kui e whakuttipuria ana; he heke nini no to Pakeha i Ingarangi, ho uta hoki i nga kai ki Kareponia. Ahukon i main to Pakeha ngalahi ko to tangata Maori ki te whakatupu i nga hua o te whenua, kihai ano i nt;i ora a Kareponia, mete tini kua u mai nei, .i, e u mai ana. Ko nga korero i te upoko o tenei tuhituhinga, he mea whiriwhiri, no te nupepa whakaaro nui o Whakatu. Na ra nei, i tika n matou whukahiierengu. He mea whukuhari tenei i n tuton, to hiahia nui o te whenua koura kite hoko i a tatou kai. He mea whukohari ano hoki tenei i a tatou, te nui o te whemia momona c takolo ana hei tangotangohanga mo a tatou ringa. E whai oueone ana hei whakatupu i nga kai papai ma te tangala, ma to knrurelic hoki, e whakanmliia una. Kaua te wae whakamuretia ai te kopura c nohoia noatia. Kci tukua kia pangia koutou e te mangere, e te ngoikore; engari, kin uaua kite mahi; kia kaha te parau ■ —kia tautohetohe te parau raua ko te rakaraka. Ngakia te whenua kia humane ai i te tirohanga atu, kia whiwhi ai hoki nga kai ngaki kite whai ruwn, ko nga hua hoki in o a ratou uaua Kin pakahn kite whakato, kite mi. Kia kaha hoki kite nil kite whakato, kia whiwhi ai koutou ki nga hua o te rukau, ki nga hua o te oneonc. Ko to wa ano tenei e rapua ai te rawa. Ki tc mea ekore e kakoma te main', he kape tera i nga koura o Kareponia e rukea mai nei mo tatou. E takoto noa ana nga mea e maka atu uci, kei kapea, kuti ko te mea, tera atu te ara tari mai i tc taonga mo taua. Ka pn he whenua kino, ekore e taea te wahi e tohea nci; tena ko tenei, he nui te momona o te oneone o Niu I Tireni. Na, kei mea tetahi o nga tangata) Maori korero i enei rarangi, me era atu, akingn a matou kite main whenua—kei mea, " Kahore he parau hei huri i te whenua, a, me he mea, e whai parau ana. e wlmi rakaraka ana, kahore kau he hoiho, he puroku ranei, hei to, e tika ai tc mahi e tohea touutia na e koutou." A hakoa kahore he parnu, kahore he hoiho, tenei ano te likanga mo te mahi." Me ngaki maori nga mara, kohikohi atu te hotakota, kohikohi atu, waiho iho, hei hoko lini'io, hei hoko parau, mo era atu

(ini mt a e nuini te mailing"- Ko te tu nialii e meinga utu nci c matou, lie malii ki te ho. Hi: nialii pai pii ano tera ; e poto ana to lake o nga tini tame tnpu noa nke ana ite wlienua, ua tango ki to lio. K taea ana te pakiaka o te kahikatoa. o te raliuralm me era ntu men penci j tena ko te parau e rere una ana i runga i te mata o te wlienua, ko te korito kail pea e riro, ko nga putake katoa e takoto tiketu ana ' i waenga. Aliakua lie lio te men liei keri mo te wlienua, ckorc e kali ore te rawa ua nana to tangata kite malii. Kua kitea tc pono o tenei i nga kainga kua malii noa atu i nga luia ote wlienua. Na, me he moa, kua kitea te pni ote malii kite ho i nga wlienua e whai pnrau ana, e wliai rakarakn ana, me era atu kcri-wlienua—-lnca, kua kiten te pai o te malii wlienua kite ho, kite knrmtne, c nga wlienua tnunga kite ngaki—ekore rauei e poka W nkc te pai o te malii a ringaringa ki nga wlienua kiuno i ata matau noa ki nga ritenga e tika ai le malii wlienua ? ki nga wlienua li-iki, kiano i whai karavehe noa hei parau i te oneone ? Ko nga men i raro iho nci, lie 1110,1 whiriwhiri mni i nga ' Korero o Hemara ni'i te iwi.' Me korero papai era, e ata haeve ana nga tikanga. "Kua kitea te pono o tenei—to poka kc o hua o te wlienua i madia ki to ho, i nga men i maliia kite parau. I whnkniuatiiuriii tenei ki Kotcrangi. Kn maliia tetahi mara i whakatupniia kite pine, kite oti ite tnu i lima atu. Erua nga ravangi i kevia ki to pavau, erua nga raiangi i keria kite ho, i penei tonu, a, oti noa te mara te liuri ; mi tonu atu i taua ra i huriliuria ra. I ruia noatia kite mata o te wlienua etalii o nga walii liuri kite ho, etahi o nga wnhi hurl kite parau. Ko tetahi wahi o nga maliinga parau, o nga maliinga ho, i whakararaiigitia kite karaune. _ Koiahi ano te ra i koiia ai; no te patuuga ka tirohia tc mahan<>a o tetahi, o tetahi. Ko tc wahi i keria ki te ho i ruia noatia kite mata o to wlienua, eiiiua tekau ma rima puliera. Ko te men parau i ruia ra kite mata o te wlienua, ewha tekau ma vim puliera, rite tonu te nui o te wahi i tnpu ai tctalii me tetahi. No te men keri kite ho, kotahi tekau ma torn nga puliera i poka ake i te nii'ii pnrau. No te wahi i keria ki tc lio, i whakaawaawatia ra ki to karaune. erua tekau puhora mete kuala ;no to men i pnrnutin i whakaawaawatia kite k iraiine i te hauhakonga ai, kotahi te kau ma run me to kuata. Haunga ano to nui ake oto witi malii ki tc ho, i nui ake tc takakau o tc witi, i ngawari to oneoi.e mo Ic maliinga i te tan i mini mni, n kiluii i maha nga taru ki nga wahi i keria kite ho."

Ka nui tc liiiirntna o tend whakahae* ronga. E takoto noa ana tonci ; ko le hmiga o wliai ringaringa ana, a, e liinliin ana ki to malii i tc whenua kin Inn ai to rnwn, mo whakaaro ki nga kupu o Heniarn, mo wnilio era lici tauira mo ratou. Ua kalia to tangata kite milii, lie painga ano ia inona ake, mo nga taugata kutoa o te whenua. Kaua rate tangata e kunrc ki tcnei —ki tc liiahia o to k.ii hoko ki to tango i nga hua o tana nhmvhenun. Eliara tonoi i to kupu maka noiv atu ki tc tangaia, ho pono alio tonei. Tiroliia te rarangi o nga kaipuke whaka-te-taha-talia, lie tini noa atu, e rere ana ki tenei walii ki (era walii, kite uta mca mai ki Akavana. Kia malinra kite nui o nga kai c Imkna ana e aua tini puke. Kia maliara lioki to tangata, cliara i to mea, ko konei anake te hoko nei, ctirn, ko Ponekc, ko Wliakatu. ko Otakou, urn katoa kite liokolioko i te hua o te onoone. Me titiro hoki te tangata ki nga tnhituliinga o nga mea e utaiua ana ki Karcponia. Ku oti cnei mea te wliakaaro ete tangata, e anga ai ra nei c whakateka ki ta malou c whakahaere nei—tc rangatanga haeretuiga o Niu Tireni ? Tc mea e rangatiia rj 'g te kaha o nga Pakelia, ngatalii ko ng. tangata Maori kitcngaki i te oneone.

No to otinga o enci tuliituhinga ka u mai <i te ATaukini, rcwa run, i liana Paraliiko. i Kaieponia. No te iwa o ngii ra o Aperira ka rero mai ia i taua whcmia. Ko nga rongo tenei o taua puke —ho nui te mate o Kareponia kite iiwai, kite kareti, ki to aniana, kite keha, me to tini noa ilio o te in Ja liei kai; ko te utu mo aua tini mea lie nui. E meinga ana no nga walii katoa o tc ao nga kaipnke kawe rakau kite whenua koum, ko te mea tera i hoki ilio ni te utu o tera kai.

E MAiu pit ana matott i te tttkiinga uttt ki ngn. kai korero o te nupepa, te pukapukn o Te Kerei (Lord Grey) ki a te Kawana, mo te whnkakahoretanga o te wlmkitnro tuku herehere mai ki enei motu. Ka nui nno pea te koa o nga Iwi o Niu Tircni ua korerotia enei rongo ntawhai. Te Huarahi, Tautini, ■l7 o Nohcma, 1840. Emara, —Kua tae mai ki nu tou pukapuka to 84, i tuhia'.i te 7 o Hurai kua pahurc ake nei, me nga pukapuka i tuhia ki a tc Kuini e nga Pakeha, me nga tangata Maori, c noho ana i Akarana, i ko atu, kia kaua te herehere e tukua mai ki Niu Tireni. He mea atu tenei kia rongo koe, kua oti te whakatakoto ki a te Kuini ana pukapnki. Kia mea atu ahau, kua whnkakahoretia te tikanga kawe atu i te herehere ki ena wahi i mua atu o te taenga inai o nga hiahia o te hnnga tiihitulii, inahoki taku pukapuka kua tuhia ntu iin, te 77. i te !?(> o te mar.mia, e mea ana, kahore he whakaaro tuku herehere ki Niu Tireni. (Signed) Grey, KEREr. Ki a.Kawana Kerei. Whare Tuhitnhi o Kaw.ma, 4 o nga ra o Hnne, 1850 E HoA ma, —Kua tae mai te korero i Ingarangi. Mea mai ana kite taenga am o nga pukapuka o te Kawana, i kawea atu nga inoinga o ngn pakeha raua ko nga tangata Maori o Akarana kia te Kuini, kia kaua ia e tuku mai i nga herehere o tnwahi kia heke mai ki konci. Kua whaknkitea ana pukapuka e Lord Grey kia to Kuini. E mea ana a Lord Grey, kua rite noa atu te hiahia o nga Pakeha, me nga Inngata Maori ina te kupu o tana pukapuka i tiihituliia i te2C o nga ra o Mci, 1849, mea ana, kahore he whakaaro kia wliakanohoia Niu Tireni e nga herehere. Nakn, na to koutou Hoa, (signed) C. A. Dillon-, Civil Secretary. John Graxt Johnson, —Interpreter. Kia Potatau, Te Waru, Te Karaka, Kpiha Putini, me era tnnuata i tuhitulii mai te pukapuka ki a te Kuini.