MEATANGA O TE WAI-U KAU HANGANGA MO TE TIHI.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 1, Issue 21, 11 October 1849, Page 1

MEATANGA OTE WAI-U KAU HANGANGA MO TE TIHI.

[He roanga no tera kua taia.] E matauria ana e te tangata, ma te mea i ua maka ki roto kite wai-u ka kurukuruwhatu, otira, ko to te tangata mea tonu 1110 tera meatanga koia tenei—lie puku kuwno kau. Ko taua kuuao kau mo patu i te itinga, i te men, kiano i kai noa ite otaota. Ko te ingoa o taua puku ua oti te whakanai liei inea tilii, lie rcncti.* E kore te tilii e pai, ki tc kore e pai te ren ti. Tika mai taua mea i tekai patu kau, 111 c nta titiro i tc painga, i te kinonga, i tetalii walii maramu, Me he mea, e kopmepurc ana, o piro ana ra nei tetalii walii o taua puku, ekore ia" epai liei lianga tilii. Ka oti te liuko i te puku i te kai patu, me tango nga kai o roto, me lioroi kite wai matao, kia maliangalioroinga. Ka ma te puku me nga kahukaliu me whakalioki era ki roto kite puku. me maka lie toto 1110 rpto,. kia nui. Muri ilio o tenui, mo maka aua mea ki tetalii ha, me riringa a roto kite wai tote, kia werawera iti taua waitote. livua pata wai-toto ino runga i te puku kotalii; muri ilio o teuei tangoliia mai tuua puku, n, totea ano, kar whaknmaro ki rmiga ki tetuhi 1110whiti kia maroke ai, ko rejra pai ai 1110 te lianga i te tihj. Ko te malii t 'nei mo taua mea, 1110 te reneti—i te po i mini atu o te ra o lianga ai te tilii, kotia inai tetalii walii

0 taun puku, crua pea inihi te nui, tukua ki roto. ki tetahi wai wera takoto ai, kia iti ako nei; i te ata, me riringi mai taua wai, a, me hoatu kite wai-u. E meinga ana ko te ritenga tenei—kotahi inihi o taua puku, (tc rencti), hei nhakakurukuruwliatu i te wai-u o nga kau e rinia. I etahi whenua, i te totenga ai o te reneti maka nga rau puawai-tatara-moa, me era atu rue a pena, ki roto hei whakakakara a i te puku kia kakara ai, kia ha ai te tihi ua hanga. I te (uhituhinga o tetahi pukapuka e j Te Harara ki tetahi runauga ngakiwhenua o Ingarangi, ka mea ia kite reneti. "Ua pai te puku kau, ua rite kj te wahi e totea ai, me mea mai i tetahi wai ngawari, wai reka, wai marama, kia rua patn, (kuata), me wlmkananu kite tote, ka maka ai ki roto te rau-puawai-tataramoa, me era atu puawni; me wlia-1 kauru enei mea kakara, te hinimona, te meilii, te korohe, a, mete tini noa atu o nga mea kakara. Ka oti nga pata wai te maka ki roto ki cnei, me tuku atu kite ahi, otira, kia ata te whakakoropupu, i taua mea, kia tupnto lioki kci piro ite paoa ahi. Ka mimiti tetahi wahi ote I wai, ka taki ki tahaki, ka mataotao iho, ka riringa taua wai ki runga kite reneti ; hei konei ka tapahi i tetahi rcmana (he hna rakau, e tapu ana kite waimati me era atu wahi), ka maka ai ki roto. Ka tu taua wai po talii, po rua, ka tauia ano, ka riringi kite. pounamu mo te hanga tihi. Me he mea e kiki ana, e pai ana te puru o taua wai, ka mau tonu tona reka, a, pahure noa te tau. Kia iti ake nei taua wai e riringhia mai ki roto ki nga wai-u, kurukuruwlmtu noa te wai-u 1 te meatanga o taua wahi wai, a, ka mau tonu te ha o te tihii taua wai kakara."

Ka men ano aTe Hararn, "Kite men, ka whakatarea te puku i ringihin rn a rungn kite wai—ki te men ka whakata- ' rea tauapuku kite talm ote ahi i muri. mai o te totenga, mo ngn wiki erua, e pni ano taua puku kite whakakurukuruwhatu i te wai-u, hel hanga tihi."} No tetnhi atu tangata enei kupu ako mo te whakapainga i taua mea i te reneti. " Tangohia mai tetahi puku kuwao kau, tangoliia nga kai o roto, ka horoi i taua puku kite wai matao; muri 1110, ka tote a roto, a wnlio, kin matatoru nga tote 0 roto, o waho, ka maka ai ki tetahi lia, mea ke atu rn nei. Me waiho taua puku 1 roto i te tote po toru, po wha rn nei, hei reira, me taki mai i te wai tote, me whakairi kia mimiti te wai-tote; muri iho, ka tote ano, ka maka ai ki roto ki tetahi ha, me taupoki a runga o tnuu ha kite pukapuka, kia kiki te here, ka okaokai taua pukapuka ki tetahi meu koikoi, kia puareare ai hei putanga hau, a, me waiho noa taua mea kia h'te ra ano te wa e tangohia mai ai hei hanga tihi. Ko te tino ritcnga mo taua mea, me waiho noa, a pahure noa te tau; otira, kite mea, ka porangi pu te tangata kia wawe ona tihi te hanga—me tango mai taua mea i te po rima, ite po ono ra nei, i muri iho o te rua o nga totenga, ko te mea ia, me roa te takotoranga o taua mea, ka pai ka ake." Mo te meatanga o te reneti ki to wai-u koia enei kupu; - " Me whawhaki mai i etalii rau-tataramoa, kia kite paro o te ringa, kia pera mai lioki te maha o nga rau-tataramoa kuri (he puawai ano hoki tenei), kia pera mai te malia o nga rau-tetaramoa Maori; kohuetia enei ki te wai, ka maka ai i etahi tote ki roto, kia toru, kia wha ra nei awhanga ringa, kia wha nga pata wai, (he kuutaj ko te tunga mo taua mea kite ahi, kia kotahi te kau

ma rima meneti. Ka rite te wahi etu ai taua mea kia matao, hei reira, me tuku taua puku i meatia ra, kite wai i wliakakaropuputia ra ki nga rau tatnramoa, kia kotahi remana e tuku mai mo roto, ko nga tahataha katoa o taua remana, me titititi kite korohi, kia kakara ai, kia pai ai taua reneti." Ka waiho tonu te puku ra i roto i tenei wai, ka kaha haere te wai. Ko te nui, ko te iti ra nei o taua wai e tangohia mai ana hei meatanga mo te tihi kei te kaha o taua wai te tikinga; ekore koki e matauria tena e te tangata noa, ma te kai hanga tihi tena e titiro marire. Ko te mea tenei e matauria ana—kotahi uivhipaina (pata penekena nei), e tango mai, mo nga karona (e wha pata roroa ka rite kite karona), wai-u e rima te kau. Ki etahi atu wahi o Ingarangi c hoki iho ana te wai e ringihia ana ki nga wai-u kia kurukurmvha'ii ai.

Tenei ano tetahi ritenga mo te reneti na Te Pakihana, e mea ana e ia katafii ano enei ka rangona. Na e takoto noa ana'aua ritenga mo te wfaakapainga o taua mea, o tc reneti, koia i wliakaaroa ai, me tuku (mere enei ritenga kia rongo te tokomaha. Ka mea ia kia ono nga wifei o te kuwao kau i te wlianautanga mai, ka patu ai, ka tango mai i te puku. Ko te kai o roto o taua puku me tuku ki tetalii mea kua ma i te horoinga; me tango nga otaota noa o roto o taua kai i ringihia mai i te puku, me horoi te kai i tangohia mai i taua puku ki nga wai , malia, a, ma noa; ka ma te horoi, ka hoatu ki runga ki tetahi kakahu pai takoto, ai kia mimiti te wai. Muri ilio o tenetV»o lioki aua kai ki tetabi ha, aha ra net, kia ma te mea, kia kotahi awlmnga tote hei pani mo taua mea. Ko te puku, te mea t takoto ai aua kai—me horoi ano tera, a roto, me waho, ka ma taua puku, me tote a roto, a waho, ka kohi ai ite kai o taua puku. kua ma rate horoi, ki roto ano ki taua puku. Na, ko taua puku, mete kai o roto, me kohi ki tetahi mea ma, me hipoki a runga ki tetahi tongamimi kua oti te whakamaroke, kei puta te liau ki roto. Ko taua mea, me wailio, n, tae noa kite mutunga ote tau kia pai ni; kite mea, ka hoatu he reneti hou hei mea mo te tihi, ekore taua tihi, e a(a pai, otiia, ka puwhau t noa. E mea ana ano aTe Takihna, a te wa e tangohia mai ai taua puku, me tuku atu nga kai o roto ki tetalii pehana, me patupatu ki tetalii rakau, me hoatu ki roto etahi liua Jieihei kia rua, kia torn ra nei, hei te mea ma anake o aua hua, (me whakarere tona tohua,) ko tetahi pata liinu wai-u, makari. ake nei, me hoatu ki roto, kia hou taua mea, ko tetahi taru wliakawliero, ko tetahi korohi, mete meilii, me hoatu ki roto, ka kororirori ai i aua mea katoa. Muri ilio o tcnei me hoatu aua mea i ko-

roria ki roto ki to puku, me ririhga a lunga kite wni tote ua oti te kohue, muri ilio me lioatu tetalii hapapara (he rakau tenei, lie koroi no tawalii) kia kotahi awhanga, me| lioatu taua mea, ki tetahi tnkotoranga pai, kia wha nga lioko o taua mea e whakananua kite wai-totc, a, oti noa nga wai-u kotahi te kau ma rua karona i taua mea. Ki a rua nga wiki e wnilio ni taua reneti, ka tango mai, liei wlmkukurukuruwhatu i te wai-u.

Ki tc me a kahorehe reneti pai, he men nno ka whakaaroa tenei mahi ki tetahi mea ke. Ki Harana he wai-tote (tera ke te aiiua o taua wni-tote) te inea Lei whakakurukuruwhatu mo te wai-u; ko te mea tera i paingia ai te tihi e hangaana ki Harana e te tokomaha o te tangata. Ko tetahi mea e tangohia mai ana mo tnua meatanga he taru puawai pakaka, G nieinga ana no te wai o enei taru i hanga ai te tilii o nga Hurai, no te mea kihai i tika i te Ture i hoatu e Mohi, kia whakauruhia te kikokiko kararehe kite wai-u. I tetahi wahi o Ingarangi, ko Teapi te ingoa o taua wahi, he taru tupu noa ake i te whenua te mea e tukua ana ki roto kite reneti, ko te ahua o tera taru i tu-a penei mete karetu. Ko te tupuranga o tera tu taru kei te tahataha awa, kei te reporepo o Ingarangi; ko Hurai taea noatia a Hepetenia te wa e ngawha aiona puawai pakaka. Ko te ritenga ote mahi 1110 taua taru—tangohia mai etahi o aua taru, kia ngaro i te wai matao, me maka ki to ahi, kiakotahi haora e waiho ai ite ahi, me whakauru he tote ki roto kite wai ; i muri i te haora me toki ki tahaki. E toru nga puku e tuku ki roto ki taua wai, ka tu taua mea po jwa, po ngahuru ra nei, ka maka kite poiinamu—ko tona otinga tena. Kotahi hoko o taua wai e. tango mai mo te tihi kotahi; ko te toimaha o te tihi, kotahi te kau ma rima. I te meatanga mo te reneti, kia kotahi mea e maharaai—ko te tatanga kore o te paru—ko'Jte ma, kia ma. Waihoki kia reka te reneti, kaua e tata tc liaungtf me roa ano te takoto ka piro pea, a, pit katoa te piro kite tihi, a, iiore kau oke Jiokoa. (Kei muri te roanga.)

* K nieioga ana e pal ana te puku pirikaliu.o whaiibu ana o kai ana ifc whare, ek(ji^c 4 kti tirutam. He nica ano k* tangnhii mai le )*uku UOjli-jj Uei wbftkakucukurunliatu i tc ivai u e iti