He Korero mo te ngaki-whenua, he mea whiriwhiri, no nga kuputuhituhi o Te Hata.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 1, Issue 12, 7 June 1849, Page 2

He Korero mo te ngaki-whenua, he mea whiriwhiri, no nga kuputuhituhi o Te Hata.

(He roanga no tera kua laia.) I te kotikotinga o nga mara hei tupuranga kai, mo te whakamomonatanga ranei o te whenua, kia pai te whakatoto i te tangarengare mo nga wai-keri, engari kia maro tonu; kia ririte nga tiriwa o riga mea e whakatokia ana. Tatau rawa nga mea e wliakatokia ana, me nga ahuahu mea whnkamomona, e ia liui hui kite whika. A te wliakamakukutanga o nga mea whakatupu ki to wai, me whakateka tonu etahi waikeri, kia rite te papaku o nja waikeri katoa, kia pa ai tc maku ki nga mea katoa e tupu ana. He tangata ano pea, me whakairo-haere i nga wai keri liei rcrenga mo nga wai whakamakiiku o nga mara : otira me whakarite, kui nui te maku o etahi walii 0 nga mara, kei maroke etalii walii. Ko nga Ture e lika :ii te whakarite i enei mea, mete tini o naa mea penei, e ahei ano te ako ki nga tangata maori. E riro ana te matauranga o cnei mea i te akoranga tuatahi, tena e malu, i muri aim, mihara noa te ngakau ki era ritenga kua rnahia, ko te men tena i kore ai c holia ki enei akoranga. Mehemea, he tango tarn temahi, ko nga ingoa o ia tarn, o ia tarn, mete ahua, me naa ritenga, hei korerotang!i mo ratou. Te peheatanga a aua taru ite whitinga ite ra—i tc mcatanga ite hau whenua—i te mnkukutanga o te wlienua —mete ngakinga. 1 nga akoranga penei ka mahara te kai-ako, mete lmnga e akona ana ki nga taru pai, a, ka m itau kite wehe ke i nga tarn kikino, me ns;a ritenga e pai ai te whakamate 1 aua taru kikino. Ko taku e liiahia nei an, kia whakakite.i atu ki a koulou te painga putnnga o enei wliakaritcnga kia tatou Pakchaenoho nei, ki nga

iwi maori katoa anohoki; waihoki, e takoto noa .ana—e taea noatiu ana ! Me whakauaua ana tatou; ka ara he wharc whaknako : 1110 te timatanga kia kotahi whire 1110 te akoramja o nga tangata Maori—kia kotahi 1110 nga Pakelia. Kia tohungia atu ki a koutou te niara o Temepemaira, i pahaki atu i Uananatere 150 eka o taua ktira, lie tauira pai tera, liei wliakaatu i aku e mea atu nei. Eliara tera tu mea i te mea wliakarite e nga rimanga-wliakatakoto-turc, otiia, na nga Pakelia ake o tera walii. Wliakaae ana nga tangata katoa o reira kite ata liaere o nga akoranga o taua kura i roto inga tau29, a, mutiuua tonuaku whakaaro ki nga whakapainga in > nga kai iiko, mete hunga e akoua. ICua paku ki tawliiti nga rongo i taua mea, a. kua kawea mai ki enei walii nga rongo o taua kura o nga tangata nolio tata ki ia kainga i inua, kua riro mai nei ki enei walii. Te mea i liari ai oku wliakaaro ki enei rongo, lie maliaratanga liaktt, ine ake pera a konei—meake tenei Matua, me tenei Matua, kua liaere mai ki tcnei wlienua ngaki ni, e wliakaaro ki nga ta mariki kia whakanknna ki nga ritenga e pai ai te ligaki-wlunua—ritenga c pera ana ine te kainga kua oti nei te wliakaatu. E mea ana an, me wkakauru te katoa o tatou c nolto nei i enei walii, kite wliakaaro i nga mea, e pai ai te whakatupu i te otaaota, me era atu mea. I whakaroaina taku whakahaerenga ki tenei walii o taku korero, lie 111atau iho noku, kite tino tenei o nga tigakingu katoa e kaliu ana ; a. ma te kaltti o nga mea whakatupu ki Niu Tireni, ka rangatira ai ia. Me whakaakona ana tenei whakatupuratiga tamariki, ki nga ritenga katoa [o nga malii whakatupu mea, ka poka ke te matauranga ua tangatatia rat on. He alia ra nga kura o enei wliakapaparanga i kore ai e ako i nga tamariki ki nga ritenga 1110 te mea whakatupu ? Kia mahara koutou, ko te take ia 0 nga malii katoa ; ko to tatou nuinga me tango ki tenei malii, kia kaliu ai tatou. Na te alia koia i kake ai era atu wlienua—i whai-mana ai, i wliai-taonga ai P Na to ratou tahuritanga kite wliakaaro i nga ritenga papai, nga ritenga e tika ai te whakatupu i nga liua o te whentia —me to ratou almtiga ilio kite malii 1 te onuone ! Keiliea lie mea pai atu liei wliakaaronga 1110 te tangata i nga rerenga ketanga o nga mea e tupu ana i te wlienua ? E mea ana a Hoare i tana pukapuka i tuhitiihia 1110 te tupurar.ga waina i enei mea iniharo —" I tukua tetahi wheua kite t.ilia o tctahi tupuranga waina, lie kotoiv; te oncotic, totoro liaere ana te pakiaka o te waina i roto i taua one kolore, a, pa noa kite wheua. I te toronga liaeretanga o taua pakiaka kite wheua, kaliore kau 011 a weriweri; otiia, 110 te taenga atu o te pakiaka kite wheua ka taliuri kite raranga i tana putea, oti rawa ake, lie weri kau a runga i taua wheua kite momiinomi i te liinu o roto. Ko kona awlii 110 a ai nga weriweri kite wheua, a, parelio 110 a to momoiiatanga." Na, kii kitea nei e tatou he liiano tin! nga mea miliaro penei, me era atu mei raptta ana ; n, ko nga mea enei liei whakakata i nga kanohi, liei wliakahari i te ngakau, liei aralii liaere tapu i o tatou wliakaaro, " kite Atua o nga mea katoa." Kia maliara tatou kite korero o Hoare kite wheua. Te totoronga i totoro ai, te pakiawa o te waina, mutu pu te totoro i te panga kite wheua—i pera te honginga 0 taua pakiaka ki ta wheua, 111 c te kuri maori e liongi liaere ana i te kai mana,— Tenei ano tcnei tikanga kua kitea e nga kairapu o te 'mea penei—lie manawa to nga mea katoa e tupu ana i te wlienua; kei nga ran te manawa, a, e tapokopoko ana te ha i roto i nga rati otaotii, penei 1110 te whakaaenga ole pukapuka i roto 1 on tatou manawa. K rapu liaere ana nga otaota o te wlienua i to kai 111 a ratou, ua whetingitia te oneone i to ratou tupuranga ka wliai atu kite walii inomona i a ratou, lie tono tcnei 11a ratou ki nga tangata, kia tokitokia te oneone,kia kaua nga wai e tukua kia puke i waenga niara kei pa te matao ki nga mea e tupu ana, kei kore lioki e whakaaea te manawa. Me wailio ana te oncoiu; kia pukctu ekore c altei te totoro nga pakiaka kite wliai kai ma ratou ; 110 konei i nieinga ai e nga iiiatau, kia pai te tokitoki i to wlienua, kia pai lioki te whakamea i nga wai-keri. E mea ana nu kaua te kai-ngaki-whe-nua e kuwarc ki ia ritenga, ki ia ritenga, o nga mea katoa e whakatnpuria ana.— Ko nga kai liapai tikanga wliakawa e

akona ana ki nga Ture katoa o tana main*. Ko te Minita e akona ana ki nga ritenga katoa o tana malii tapu. Ko te Rata, e akona ana ki nga ritenga katoa o te tinana-tangata, me nga rongoa mo ona mate. Kia pera te akoranga ote kai-wliakatupu mea wlienua; kia man mai i a ia, nga mea ngaro kite whakaaro ote tini. Kei kahore lie kalia ki tana ringa ua kalia kite whakaaro ? Kei kaliore e tomo ana whare i te pat a witi noa, kanga noa ua wliiwlii tana liinengaro ki nga miMitauranga e kake ai ia ? Ko nga mea rauei ena o kalia ai te ringa —e tomo ai nga whare i te hua oto wlienua. Me he mea c wliakauru ana te wliakaaro ote ngnkau kite mahi ote ringa, k:i rite te turanga nui o tenei mea, te tangata ; otiia, ka malii kati ko nga ringa, kahore he whakaaronga o te ngakau, ka hoki ilio te rangatiratanga o tenei mea te tangnta; a, ka lu e rite kite karaaehe haere koraha, e whakataurekarekatia ana ia in ia ano 1 Heoi nei te malii whakakake i te tangata, he ngaki i te oneone, lie whakatupu i nga mea katoa o te wlienua. Ekore te tangata ngaki wlienua e wliai atu kite kai hokolioko mea, kite kailianga mea ranei, liei wliakaura i a ia. Ko ana kaliui e haere ana i a ia, ko nga lina o ana mara liei oranga mana. Ko nga mea atu, e liiahia ai ia, he torutoru rawa, ta te mea hoki he inahi pai tana, e 110110 ana hoki kite walii liiahia kore. Kia mea atu au ki a koutou; ko te malii whsnun, he malii whakatika i to wliakaaro —he malii whakawliiwhi i te ngakau kite hari. Ko tetalii o nga turanga matamua, koia kei te rangatira malii kite wlienua. Nunui nga tanguta—nga tumuaki o nga iwi rangatira—paku nga rongo o te toa —wliakarerea ana a rat on malii, aliu ana kite wlienua malii ai. Ahakoa he malii nui a ratou, a e liroliia ana, e wliakapaia ana e te mano, kaliore he rangimarietanga ki te ngakau: tcna ko to malii wlienua, e watca ana te whakaaronga o te ngakau ki nga mea e tu'pu ana i te oneone, katahi ka tu-a-tatu te ngakau, a, ka tupu te marie l;i te wairua. Ko te malii tenei i whakaritea e to Atua mo tona iwi ake i te wlienua o Huria. I aliu atu i konei nga ture, mete whakaaronga oto ratou kai-arah No te ritenga o te \va e whakanuia ai ng ft pai ki nga uri oto te Atua iwi ake; koreroiia ana aua pai i te tuatahi, ki nga kai-tiaki pirikaliu, i nolio aua i waenga inara—korerotia ana " te rongo o to liari nui." E toru nga inca nunui liei aralii. iiaere i a tatou i runga i tenei malii rangatira—ko te ora o te tinana—ko te marie o te hinengaro—ko te whai-rawa ITeoi nei liga tukunga mai o te malii .o tenei ao ; otira, e puare noa ana, i roto i enei, te huaratii tika atu ki nga painga o te rangi.