KO TE KARERE MAORI. Akarana, May 10, 1849.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 1, Issue 10, 10 May 1849, Page 1

KO TE KARERE MAORI. Akarana, May 10, 1849.

Karang atia ana kite whare-whakawa i te Wenerei, i te 2 o nga ra o tenei marama, tetahi whakawakanga— he whakawakanga nui. I tauu ra whakaturia ana kite aroaro o te Kai-whakawa, a Raniera, he Ranga'ira maori, no te Papa, i Tauranga, mo te hokonga atii i tetabi nioiii kino. Ko nga kupu i whakapuakina. mete tukunga iho o te whakawakanga kci miiri iho i tenei korero. K karanga atu anamatou ki nga taiigntu maori, kia rongo ki nga mate mo ratoti ua hokoa te moni kino; kite men c matau ana rntou he moni kino i te hokonga ai. Kia meinga atu hoki, kia tupalo rntou ; ki a te tiiiro ki nga moni e tukua ana ki a rntou e nga pakcha—kia akona hoki ki tetalii onga men e matau ai ratou ki nga moni kapa, e pania ana a ruuga kite hiriwa. I roto i tetahi o nga takiwa 6 Ingarangi he puka])iika kail, te moni. lloko atu, lioko nuii, he pukapuka anake; ho

pern tonu te ritongn ki nga whare numii o nga kai lioko. No lo wliare tiaki nioiii o Ingaranjji ana pukapuk.a. Pa noa to liialiia lie ki nga ngakau o etahi tangata kino, kia hnngn e rntou etahi inoni pukapnka kia rite ki era c tukua niai ana i te wliare tiaki o Ingarangi. Whana atu ka wliakapai i te tulii o ana pukapuka a ratou—nno ! rite pu ; me kore, ka he ngia o nga matau ki to titiro. He mate nui te tiikunga iho mo era lu liara mei kitea ana—i roto i nga tan nialia, he jnatc-tarona to utu o tern liara. Erua tokau tail, e torn ranei, ka pahika, ka whakaitiiti iho tc utumotaua hura, a, e man nei Alio taua tare—e uhukataurekarekatia ana te tangata mo taua liara —e peia ana ki nga whenua ko niahi ai mo te Kuini. Ko te utu ano hoki tenei, ko te whakataurekareka, tia hanga lie moni pakeke, tia hokoa atu lie moni kino, mei matau ana i te hokona ai, he inoni kino. Ka rongo nei o matau iioa tangata inaori ki cnei tikanga, me waiho hei whakalupato i a ratou, kei tukua-whakarcretia nitau kite kino e nga Pakcha tinihaiiga—nga Pakeha he. He wliakatupato atu tenei, kei pa atu ki tenei liara—ehara tenei liara i te taliuc awatea ; he liara wkakangoki tenei, a, me matauria ana e rntm te tino tutuatanga o te tangata e pa ana ki tenei liara, ekure rawii ratou e urn ki tenei niea kino, Marire kia rangona te whakaaro tika o Hanicra. Ala "ire kia a To Roweti, Miuita, hei kurero i te tika o taua tangata. Me he men, na tetalii tangata tauliou i hoatu te moni ki a Rukarahi, a, kaliore una lion penei mete Reweti hei korero 1110 onn inahi tika—ekorc pea te pono e maea ake—ka vururaru noa atu pea te kai-whakawa. K men atu ana matou ki nga tangata Maori, me a te titiro ratou ki nga moni knt >a, e tukun ana ki a ratou e nga Pakeha. Me ata titiro koiitou ki nga tahatuliii o te inoni, kin kitea ai te pai, te kino ranei. Me men wliaknawaawa nga taha o te moni koura, mete moni hiriwa ii Ingaraiigi, (kaliore ia he awaawn o nga taha o te tarapene, o te awlii tarapene.) Otiia, ko nga moni kapa e tika tonu ana. o ]ii:iiin3ti<> tonu ana nga taha. Ko nga moni kilr.ii whai awaawa nga taha, nhakoa alma hiriwa, i-hnrn. Ka hoatu tetihi moni pern ki tetalii tangata e te Pakeha, kaua e tango atu ; fiigari -no korero l<i nga kai-whaknwa 'ana Pakeha i hoake i te moni kino. Mo avu i cnei akoranga, kei peratia me Raniera ; waihoki, mc aru i anei akoranga, kia liarnliara iho te tinihaiiga o nga pakeha kin > u whakawai tonu nei i nga ta-ng-Ua Maori e kuware ana. He hoatutauga nloui kino na Ramkra, he Tangata Maori. I te oatitanga o Tnniati Rukarahi, ka men—ll * tm:gat:i pakepoke paraoa aliau, e noho ana alitv.i ki Akarai:a. 1 te aliiahi o te Mane, i te 7 o nga haora, ka tae niai tenei herehere (a Hauiera) ki toku whnrc kite hoko i nga r.'hi e run tahi ; homai ana e ia tetalii moni kino mete hikipene nei te uhua. lie awhi pareni taua men, i panipania n riiugu, kia ri;e ai kite hiriwa. (Whnkaariu ana i konei taua in'ea i roto i te wliare-wliakawa.) likore nu e men ko te moni tena i homai ra ki an, otira, k< to 111<>11 i i homai ra ki nu. knia tena i kawea mai i a i lo ;>t.i o nanahi. I tnku purituiign i t<J herehere mi, ka oke ia ki it. 1 ha 're. I' man ana uga taro i a i.i ; otiia, i taku ni lie moni kino, ka taugokin e au aua taro. I'J ponri ar.n i inua m.atangfi. Knhoi-c te herehere nei i hoko i tetalii mea ke atu. He lion inaori to le livrehere nei i haero mai ai; o:ira, e helie nun nlinu ki a ia. TCrua tomoknngn mai ole herehere nei ki toku wliare. 1 (e oatitanga o Rihnr.i Kamerora, ka men- lie kai-hoko it ban, e noho ;:tn ki.

Akarana. I te nliinhi o to Hatireikal riro mai i au tetahi moni kiHO, no tetalii | taiigata maori. Ekore tana tangata e inataitrin e au. He awhi pareni taua mea —he mea pani kite hiriwn. I te oatitanga o Hoani Rihanhnna, ka mea—He kai hoko ahau no Akarana. I te ahiahi o te Hatirei, haere mai ana ki toku whare tetahi tangata maori. lnoi mai ana kite tupeka mo to ltereni—lioatu ana c ahau. Jtlomai ana nga moni o ia, whakaaro ana au e rua hikipene,— kei taku tirohanga, ka kitea e au he awhi pareni tetahi; ko te tino hikipene iru nga, raro iho ko taua awhe pareni. Kihai i whai haora ka kitea eau te he. Ko te awhe pareni kua whakaaria mni na, te mea i homai ki au. Muri iho o taua meatanga, tomo mai ana etahi tangata maori kite hoko paipa; kahore ia he awhe pareni i kitea i a ratou. Ekore au e oati ko te herehere nci te tangaia kawe mai i taua moni kino. I te oatitanga oTe Reweti, Knitopa Piahann, no te Papa i Tauranga, ka mea —I te 2 o nga liuora i nanahi, ka tae m.ii te herehere nei ki au, ka mea ia, i te tino ahiahi i nanahi, ka hoe mai i tana waka, ka u, ka haere ki uta mete paukena kite ringa, tutataki pu ia ki tetahi pakelia. Uia ana te utu, ka mea ia, he herani; whakaaria ana e te pakelia tetahi hikipene, tangohia una c ia. E pouri ana i rcira, kihai'i ata kitea te Pakelia—e whakautia ana nga raina i taua walii. Tomo ana te herehere ki telahi whare paraoa, hoatu ana taua moni, hopti pu ki i te korokoro o te herehere e taua Pakeka, a, tukua ana ki nga PorihiTino uia ana c au to mataurauga o te herehere nei ki tc pakelia, nana taua moni i homai, a, mea ana ia, ekore ia e matau kite pakelia, he pouri hoki. E wha nga tan. me nga marama e ono, kua pahika 1 toku matauranga kite herehere nei. He Rangatiru ia, no Te Papa. Kua hokohoko ahau 'i ana poaka, me era atu mea ; a, haere tika ana, haere pono ana tana main, ite mea c hohoko nei inaua. Kahore ia i mea he moni ke atu ranei tnna. Ki toku whakaaro, ekore rnwa tenei tangata e hoko atu i te moni kino. °Te Whakapaenga—taka akc.