He taki i te Kara o Ingarangi

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 4, Issue 7, 15 July 1845, Page 26

He taki i te Kara o Ingarangi

E mea ana a Heke, ratou ko te kai aru i ona tikanga he, he mea whakarau te Kara o Ingarangi; koia i maranga ai ratou, koia i mau ai ratou kite pu, a, koia i anga ai kite tapahi ite pou o taua kara. He mea teka enei—e matau ana ano a Heke, kite he o anei kupu; otira, he tokomaha ote hunga e whakapai ana kite mahi a Heke, e kuare ana kite ritenga ote kara ; no konei i mea ai matou, kia whakakitea nga ritenga o te kara, kia rongo ai ratou ; mete tini atu o o matou hoa maori. Na, ko nga iwi katoa e noho kuare ana, kahore a ratou kara; tena ko nga iwi katoa e noho ana i runga ite ture, kua whiwhi ratou kite kara. No te orokotimatanga, i whakaaro nga Tauiwi, ki tetahi tohu ma ratou; he kakenga hoki tenei na ratou i tango ai ki te tohu ; he aha lanei te tohu o reira; he rakau ranei he aha ranei ? kihai i matauria e matou; otira, ka ara ake tetahi Iwi i roto i te pouritanga, ka whakatarea te tohu; kia kitea ai e te tini atu o te Iwi, kua kake ratou. E mea ana hoki nga tohunga ako o namata, ehara i te mea, no naianei tenei tikanga,

no mua ano, ina hoki, ko te Karaipiture te pukapuka tuatahi; a, e mea ana,i te haerenga atu o Dga tamariki o Iharaira, i Ihipa, i o ratou nohoaDga kite koraha, ka whakatarea nga kara o ia hapu, o ia hapu ki waho atu o a ratou wharau: kei te 2 o Numipa te whakaakoranga a MoJhi ki a ratou; koia tenei: "A, kite tahataha marangai, ki te hihinga mai o te ra, ka whakaarahia te kara o te wharau o Hura." E mea ana ano koki a Ihaia, me era atu Poropiti, " Hapainga nga kara ki nga tauiwi," No konei i mea ai matou, ehara te kara i te mea hou. Na, i o matou tupuna e noho kuare ana, e noho ture kore ana, kahore a ratou kara: no te mea, kahore a ratou rangatiratanga i roto i nga tauiwi; he mohoao hoki ratou: kikino noa iho o ratou tikanga, noho noa atu ki roto i nga ana; moe noa iho ki roto i nga rakau puta; kuhu noa ki raro kite take wiwi; ko to ratou painga, he whawhai, he patu haere, patu atu, patu mai; aue; ta ratou pai hoki! a, e mau tonu pea a ratou ritenga pohehe, me kaua te taenga mai o Huriha Hiha te lino rangatira o Roma, j ratou ko ana tangata; otira, i kino pu' a matou tupuna ki nga tangata o Roma; a, ka whakauaua ratou kite whakalioki i a EurihaHihama; ano,kakiteanoatiatekaha, mete pai o aua pakeha, o Roma; ta ratou - tohungatanga kite hanga whare; kite hanga kaipuke; kite whatu kakahu; kite ngaki i te oneone; kite tuhituhi, kite korero pukapuka; me to ratou matauranga kite titiro i nga mea o raro o te whenua; me nga whetu o te rangi; mete tini atu o nga mea whakamiharo; na, ka ahuareka o matou tupuna; ka whakamutua te whawhai Jri a ratou, a, ka noho tahi. Na; ka ara i konei te tol<u o Roma, i kawea mai ai e Huriha Hiha; he ahua manu, i runga i te pou whakairo rawa: no konei, hore rawa he tatatatanga mai o tetahi Iwi kilngarani, i te wehi i te tohu o Roma. E wha rau o nga tau, i noho ai o matou tupuna, ki raro i te taumarumarunga, o te tohu o Roma: a, nui haere ana ta ratou matauranga ki nga

mahi o te Iwi, i noho tahi ai i.a ratou; i riro mai nga tamahine o Roma, hei; hoa mo o matou tupuna—-a, ko nga tamahine.a nga tupuna, i tukua atu ki nga tangata o Roma; a ka wkakakotahitia ratou. Ka mutu i konei ta ratou pohehetanga; te haere pakihoro kau; te kuhu atu ki roto i te puta rakau; te panipani i o ratou karu kite kokowai, me o ratou tinana kite paru; aka tahuri ratou kite whakato kaanga; kite rui witi; kite hanga whare; me era atu mahi whakatupu tangata; a, ka ririte haere a ratou mahi, kia nga tangata o Roma. Ka tu-a-wareware nga tupuna ki te'whawhai, ka piri kite mate nga kaumatua; a kahore hoki he mea e whawhai ai; ka tino warea ratou kite mahi; waihoki, ekore te rau o te iwi e totoro mai ki Ingarangi; no te mea, e ara tonu ana te tohu-whaka-wehi o Roma. Muri iho i nga rau tau ewha, ka huakina te taua ki Roma; ka papain, ka mamate. No reira ka tukua mai nga karere o te Epera o Roma ki Ingarangi, kia hoki atu ana tangata, kia tauria ai nga hoa riri o Roma. Rongo tonu nga Romana ki te kareretanga o to ratou rangatira; ka mau kite tohu; a, ka huri kite kainga? Noho mana kore ana a Ingarangi i konei: kua riro hoki te tohu. Na, katahi ka whakakoropuputia te wai: puta ana te mamaha ki runga, engia ano he auahi roa. Ko nga hapu kihai i pai ki nga Romana, otira i haere ke kite mano whenua noho ai, katahi ka oho ; ka oma whakarere mai i nga inaunga; ka tahutahu i nga whare ote hunga i hiahia kite nohomarie; ka muru i nga taonga; anana! whakatirara kau ana te mahi o te matia ! Na, j konei ka tangi atu a Ingarangi ki nga Romana; kia hoki mai, kia mauria mai hoki te tohu. Whakahokia mai ana te tohu o Roma ki Ingarangi; me etahi kai tiaki, otira kihai i tokomaha. Na, ka karanga atu a j Ingarangi ki tetahi atu Iwi ke; tukua ana ! nga karere ki Hakoni: tokorua aua ranga^

Usa, i haere mai i reira; ko/Hengiba, raua ko Haha; ka whati i a raua nga hapu kuare; hoki ana ki uta; a ka nohoia Ingarangi e nga Hakonai, ka ara ta ratou tohu, Noho nei, noho nei; nawai, a-ka reia mai e Wiremu te tuatahi o Nomani, he toa whakaharahara; ka whakatarea e ia te kara pumau o Ingarangi. Ka mutn i konei te karsngatanga o Ingarangi ki nga Iwi ke, hei hoa tiaki mona; ta te mea, kua tupu ia, he riwi nui; kua whiwhi hoki kite kara i ara ai i a Wiremu te tuatahi o Nomani: a ka timata te mahi atawhai o Ingarangi; ka tukua atu tona kara, ki nga Iwi ririki, hei tiaki i a ratou. Imua ake nei, ka whakawhiwhia e Ingarangi, nga tangata o Nui Tireni, kite kara ma ratou; otira, he iwi noho tuie kore te tangata maori; a, kataina ana ta ratou kara e te tini o te Iwi ke atu; a, kihai whakahonoretia taua kara; otira, i mea, kia takahia ki raro i o ratou wawae. No konei ka whakaaro a Ingarangi, kia tonoa mai he Kawana ki Nuitireni, Ka mea atu a Wikitoria le Kuini, ki a Kapene Wiremu Hopihona. "Haere mai; Haere ki oku hoa maori, ki Nui Tireni; huilmia nga rangatira o aua motu; meinga atu ki a ratou; 'e iti rawa ana te mana o to ratou kara; meake pea ratou ngaro i nga Iwi kaha ake i a ratou; erangi, me whakaae ratou ki taku kara, hei kara ma ratou; ma matou tahi; kia matauria ai e te ao, kua oti a Nui Tireni te hipoki ki nga pakau o Ingarangi; a, kua taiapohina nga tangata katoa o reira e a hau, e te Kuini.'" Na, ka u mai te Kawana ki Waitangi, ka korerotia nga mea a te Kuini, a, ka whakaae tonu nga rangatira maori ki te kara; me aua tikanga katoa i whakapuakina i reira. Ka mea nga rangatira o tawahi. "Ka whai kai tiaki nga tangata maori; ka kake ratou; ekore pea e roa, ka pera ratou me o tatou tupuna, i te. nohoanga i raro i te houhoutanga, o te tohu o Roma/ He kuaretanga na te tangata maori, i

mea ai ratou, "he kara tango whenua; he wliakataurekarekatanga ano hoki i a ratou." Na, i whakaahua reka pea te ngakau o Heke; no te mea, i haere te rongo patu o Hongi Hika; a, ka mea pea tona whakaaro ; "me whakatika hoki al.au, kia whai ingoa ai ahau ; kia paku taku rongo ki tawhiti: a, kia titoa he -waiata moku, e te tini o te iwi." Ete kuare e! ekore koe e whakama ki au hanga kino ? ekore ra nei koe e wehi mo nga toto, ka oti nei te whakaheke e koe? Kati te whakaoho ite tangata; me ahu te hamamatanga o tou waha vrhakahihi ki nga whakapakoko o tou pa.