THE MATUHI PRESS. Wenerei, Oketopa te 18, 1905. KI TE ETITA O TE MATUHI.

Matuhi, Volume III, Issue 108, 18 October 1905, Page 2

THE MATUHI PRESS. Wenerei, Oketopa te 18, 1905. KI TE ETITA O TE MATUHI.

" Tena Toetoemata a Hinetemoa e rere atu na" ki nga marae o te Tairawhiti. Ki nga iwi, ki nga hapu, ki oku hoa tane, waliine e whakahakiri mai ra i roto i te rohe pooti mema mo te Tairawhiti. E hoa ma tena koutou. Kua tae tenei kite wa e whakatutuki ai i nga hiahia o nga hoa me o koutou hapu e mea mai nei kia tu ahau kite turanga pooti mema mo te Paremata nui o te Koroni e heke iho nei. No reira he mea tikakia horaliia atu oku hiahia we oku whakaaro ki mua i a koutou e te iwi, tane, wahine e mana nei koutou kite pooti mema mo te te Paremata mete hunga tautoko i nga tikanga nunui, e puta ai he painga mo te iwi nui tonu, kia marama ai ta koutou tuku mai i o koutou pooti moku. Ina hoki, te rite o te Ture kei te tai e pari mai ana ia tau, ia tau, a ma te ture ano e taea ai te whaihanga i tetahi waara kohatu etaea ai te whakaahuru te huri mai o te tai kaore hoki tatou e tikangatia ina peke ki waho o te Ture ka whawh.ai atu ai i runga i te toa whaka-tangata.

1. No reira e mohiotia ana he tangata naua ahau kite pupuri i nga tikanga Kaunihera ipaahitiamo tatou i te tau 1900. He tikanga maroi waingohia hei koha ki nga uri me o ratou whakatupuranga, he tikanga hoki kua kawanatia kia tatou i raro ano i te

Tiriti o Waitangi. Ina ! ka ritna tan e aue ana te iwi pakeha. 2. Ka arahi tonu an i nga mahara whakahe a te iwi mo runga i nga mahinga ture a te Whare, me.nga putake Tawhito kaore nei ano i whakatutukitia ona kupu. Ko ahau hei whakaoho i a koutou kia oho kite mahi, i raro ano i nga tikanga e tan. ana ki toku kaha ki to koutou kaha e taea ai e kore ai ranei e taea.

3. Ko nga take Pitihana ate hapu, whanaunga kite whanaunga kei waenganui ahua: E kore ahau e whangai i oku hiahia ki hga mahi rawaho hei take e moumou ai te .taima o te Itunga hapai Pitihana kite noho noa iho i Poneke.

4. Ko te whakaakoranga tino tika mo te maori ko to kura Mahi-a-Ringa kei te mau i roto i nga kupu tuku whenua kura. Kua niiku atu i te rima tekau tau e kaiponuhia ana tenei whakaakorano;a. Tena ahau e whakapau i toku kaha kia hohorotia te whakatutuki i taua whakaakoranga Mahi-a-Ranoa.

5. Ko nga Ropu takiwa Kaunihera pakeha anake kei te whakarite utu reiti mo runga i nga whenua maori e utu reiti nei tatou. He mea tika ki toku whakaaro kia tonoa atu ki te Whare kia tukua atu hoki etahi maori ki roto i aua tu Ropu Pakeha. 6. Kua kitea riuitia he iwi pal te wahine kite mahi wuru i nga teihana hipi. Taku hiahia kia riro ma te ture e whakarite he utu mo nga wahine me nga tane e utua nei kite moni iti rawa i te ra, i raro ano i nga tikanga e mana nei ki nga Rangatira Teihana.

7. 1 runga i te ahua o nga mahi o te whare inaianei ttra e kitea kua kore he Apitihanaj kua kotahi tonu te taha o te Apitihana mete Kawanatanga ki te turaki i te iwi maori kia hinga tuara

Id roto kite poka torere ote Pakehatanga, ara:— (a) Kia rite tonu te maori kite pakeha. (b)' Kia munia nga yrhenua maori. (c) Kia horoia atu nga mema maori. (d) Kia puare te hokohokoi nga whenua maori. (e) Kia pooti te maori i nga mema pakeha.i runga i to ahua o te Paremata mo runga-i enei take, "Kaore he taha e piri ai ahau." Heoi ano taku kaha ko te whakaliinga i oku uiahara

ki raro i nga mema maori, me nga mema pakeha, mehemea e taea te whakakotahi i nga whakaaro kia taea ai e tatou te arahi i to tatou mate me to tatou-tika i raro i nga tikanga taimaha e whakaekea mai ana, me nga mana o te Tiriti e meatia nei e te iwi pakeha kia horoia atu, kia taea ai te kawe.atu ki waho atu i Niu Tireni.

8. Ko nga Rewa Poari anake kei te wkakahaere i nga tikanga mo nga awa, me nga avvakeri e whai paanga ana nei nga maori.

He niea tika ki toku whakaaro kia tonoa atu kite Whare kia whakaurua atu etahi maori ki roto i aua tu Ropu 9. Kei te whakaae ahau ki nga tikanga Whakanohonoho Whenua i raro i nga tikanga whakahaere whenua, kua Kawanatia kia tatou i te tau 1900, ara, o tatou Kaunihera Whenua e whai-mana nei inaianei, engari kaore au e whakaae kia taka ki raro i tikanga 'Whakanohonoho i whenua pakeha, e mana.nei inaianei. 10. E mohiotia ana kei te mana tonu te Tiriti o Waitangi, a he peka no.taua Tiriti nga Kaunihera Maori e turakina nei e te iwi pakeha, mai ano ite tau 1900 taea noatia mai te tau 1905, engari mo te whai ki tua atu \ te peka o te Tiriti i mawhaki mai nei kia tatan e kore. tatou e. tikangatia ki.

te hao te ngakau ki tua atu i runga i te whakahua a te ngutu i te ingoa noa o te Tiriti, engari ma tetahi kaupapa tino hou rawa i nuku atu nei tona kaha i te kaupapa a Uirini Taiwhanga ranei i ta Tawhiao ranei,. i ta te Kotahitanga raped ara i te Mana Motuhake i toroa nei e Hone Heke kite Pa re mata i te tau 1893-94. E aku hoa tane, wahine e whakatuara mai ra ki au i nga rohe o te Tairawhiti tahuri mai ra ki to koutou hoa he aroaro kite aroaro i runga i taku kaupapa kua whakamaramatia i rnnga ite tinana mete kanohi tangata, ko to koutou hoa ano ahau e rangona nei e mohiotia nei e koutou i nga ra o mua e ora ana oku hoa, o koutou whanaunga me o koutou matua. He ahakoa te tapatu timata (o te Huata), e rere ana i mua o te aroaro ote Hoariri. No te iwi ano te maru i puta ai te toa kite okooko ite manuka, i pekea ake ai e tetahi i muri ko te Ika i te Ati. Heoi, hei konei mutu ai. Taku Ngakanui kia ora tonu koutou i roto i te Ariki. Ihaia Hutana.