PIRE POOTI MEMA.

Matuhi, Volume II, Issue 100, 30 August 1905, Page 3

PIRE POOTI MEMA.

He nui nga korero a nga mema o te Paremata mo tenei Pire, ko etahi o nga mema pakeha, e mea ana me whakamutu atu nga mema maori, me hoatu o ratou ingoa ki roto i te Rouru pakeha. Na ko etahi e ki ana me neke atu kite tekau tau te roa mo nga mema e tu ana, ko etahi e mea ana kia rima ano tau e tu ana te mema otira kei nga korero a nga mema i raro iho nei tatau mohio ai.

lira (Ell) mema mo te taone o Otautahi:—Ko te mahi ma te Paremata, he kimi, i nga tangata mohio

tika, hei mangai mo teiwi ko te Paremata, a ko te Minita nana i whakatakoto tenei Pire, me vvhakauru e ia etahi rarangi mo nga Kangatira kai mahi kia pai ai ta ratou whakahaere i o ratou pooti. Ki tona whakaaro he mea tika me Hararei nga tangata i te ra pooti, ara, hei te Poutumarotanga o te ra ahu atu kite ahiahi.

Tahi (Duthie) mema o te taone o Poneke:—He moumou taima noa iho te mahi a te Minita nana i whakatakoto tenei Pire, a, ko nga Pire whai tikanga e kore ana e tukua mai kite whare, ka takoto atu ena Pire tau atu a ka kiia he mea te take i kore ai e whakatakotoria, he raruraru, he aha ranei. Na mo te ahua o te whakahaere o nga pooti mema, e pai ana ki au te tekau tau e tu ana te mema, ara kia kotahi Pootitanga i roto i te tekau tau. Ko te rima tau he tutata rawa. E hiahia ana au meheniea kite uru tenei Fire ki roto i te Komiti, me tirotiro te ahua mo nga rohe, kia kaua e whakanekenekehia i na mutu nga pooti mema.

Range (Lang) mema mo Waikato:— Kaore he painga o nga mema maori ki te iwi maori, ko te mea pai inaianei me whakarereke. A, e whakahe ana au kite Kawanatanga, e whakamahi nei he tangata, hei mahi rarangi ingoa (Rouru) ko te take ko aua tangata e tu ana hei kai-whakahaere tautoko i te Kawanatanga, ara, i nga mema Kawanatanga.

Paapa (Barber) mema mo Niutaone :—Kaore ia e tino whakaae kia haawhe Hararei nga ra pooti mema, tera ia e tuku atu i ana whakahe ina tae te Pire kite Komiti. Anora (Arnold) mema mo Otepoti: E whakamihi ana ia kite Kawanatanga, iuo runga i te whiriwhiringa a

te Kawanatanga, kia whakaturia he Tari hei tirotiro i nga Rouru i inuri iho o nga pootitanga me ma. E tino whakahe ana ia mo tenei ahua,' e.whakakorea atu nei nga ingoa o nga tangata i runga i te Rouru, mehemea ia kite kore e pooti ano, a mete haawhe hararei o nga whare inahi taonga mo te Koroni (Factories), i nga ra pooti mema, otira kite tino hahgaitanga o tenei Fire, he tino Fire pai rawa atu, e haere ana i runga i te rarangi tika. Teira (Taylor) mema mo te taone o Otautahi. —Kaore tenei Fire i rongoa i nga he o nga pootitanga mema ka hori ake nei, no reira kaore he painga kite whakahaere i tenei Fire. iNa mo nga korero e ahu nei mo nga mema maori, e tono ana au kia vvhakakorea atu aua mema, me uru nga maori ki te Rouru pake ha.

Fereiha Tuki [A. L. D. Fraser] mema mo Nepia.—Kua tae noa atu kite takiwa hei whakakorenga atu i nga mema maori, hei painga mo nga maori me nga pakeha, na ki tenei whakaaro aku, i tautoko a Timi Kara. Mehemea ka uru te Fire kite komiti, ka tono au kia whakaurua nga maori ki te Rouru pakeha, me wehe ranei he Rouru maori. Ko te take kei tupono ki tetahi take nui e puta ai he painga kite Koroni, kite Emepaea ranei, ka riro ma nga mema maori e whakataka huri ke, ko nga mema maori i roto i nga Paremata katoa, e mau ana i roto i te ringannga o te Kawanatanga o tenei ra. Piha (Fisher) mema mo te taone o Poneke: —Kaore ia e whakaae ki tenei Pire. Hone Heke, mema maori mo te Tai Tokerau :— 7 Kanui te he, mete kore e tika o te tangi o te reo o nga mema pakeha kia whakamutua te tangi o te

reo o nga maori i. roto i te Paremata. E mohio ana au kite take i peneitia, ai, notemea kei te piki haere te iwi pakeha i te rima tekau mano, i roto i tenei ono tekau tau, kite waru rau mano i tenei ra, kaati inaianei kua kore e wehi. Koia nei tonu to te tangata ahua, mehemea kite whakakorea te pooti o te iwi maori me pehea hoki te pooti o te mema mo JSepia ? Ko ia (ko Fereiha) me nga maori no te taha Kawanatanga anake. 'Mehemea kite tirohia te ahua o nga iwi e rua ka kitea ko te iwi maori te iwi tika atu o nga iwi e rua. Ko nga mema maori e pooti ana ki to ratou taha any, a, ko to ratou tali a e pooti nei he kai whakahaere no te nuinga o nga iwi o te koroni nei.

Honore Timi Kara (Hon. Mr Carroll) Minita mo te taha Maori:—E noho ana tenei whakaaro i roto l toku ngakau i nga takiwa katoa mehemea ka whakakotahitia te pooti mo nga maori me nga pakeha pai atu, notemea ka riro nga mema katoa o Aotearoa nei hei mema mo te taha maori, ara, mo nga whakahaere epa ana kite iwi maori, ma to ratou pooti ki nga mema pakeha e tahuri ai nga mema kite whakahaere i nga take e pa ana kite iwi maori, ko te tere o te uru o nga maori kite Rouru pakeha, kia pooti ai ratou ki nga mema mohio, ko te painga tena, otira kua tata mai te ra e tutuki ai tenei whakaaro.

Make-Naapa (McNab) mema mo Mataura:—Me whakatikatika ngarohe mo nga pooti mema inaianei. Kaore ia e whakaae kia whakakorea atu nga mema maori, engari me whakaatu nga mema maori kite Whare Ariki. Na mehemea kite whakaurua nga maori kite Rouru pakeha ka tu ranei he mema maori kaore ranei.

Mohi (Moss) me ma mo Ohinernuri:— Kua tae inaianei kite takiwa tika hei whakarereketanga i nga mema maori. Te Hohepa Waari [Sir J. Ward] Minita, mema mo Awarua, i tu ia kite whakamarama i te ahua o te Pire.