TE AHUA O TE MATE KOHI.

Matuhi, Volume II, Issue 100, 30 August 1905, Page 7

TE AHUA O TE MATE KOHI.

Ko tetahi Vaahi tenei o te pukapaka a Takuta Warenataena (Dr Valintine) tetahi o nga Apiha o Te Tari Whakaora, he whakaatu nana i te ahua o nga whakahaere mo te mate Kohi, ko tenei mate ko te Kohi, ko tetahi tenei o nga mate uaua atu kite rongoa, a, kna kitea hoki tona uaua. Na i enei tau ka hori ake nei, kaore e whakaaetia ana nga turoro kia puta ki waho, engari me noho tonu i roto i te whare kaua e pa he matao ki taua turoro, ine te tahuri ano kite tutaki haere i nga waahi e puta mai ana te hau, te matao, he nui rawa te tupato kei pangia te turoro e te matao. Kaati inaianei kua kitea pai ke atu ia te noho o te turoro i waho, ahakoa rangi pai rangi kino ranei, hukapapa ranei, me noho tonu te turoro i waho. Kati inaianei kua kitea e nga Rata [Takuta] matau he tikanga pai rawa tenei, no reira i whakaturia ai e te Kawanatanga he whare Hohipera mo nga turoro ki Kemureti, [kei te takiwa o Akarana]. Na ko taua Hohipera kei runga i te karapuke c tu ana, ko nga taha katoa o taua Hohipera [ara e 3 tiini te pamamao] e tipungia ana e nga rakau maori katoa. Na kei raro mai ko nga whare mo nga turoro e pangia ana ete mate Kohi. Ko ana whare, kotahi te ruuma o te mea kotahi, e lwa putu te roa, a e iwa putu ano te whanui, he mataaho katoa kei nga taha e whao ana whare, kotahi turoro ki roto i te whare kotahi, ahakoa ua, hukapapa ranei i nga po, ka waiho tonu tetahi o nga tatau kia tuhera ana, kia uru mai ai te hau ora kite turoro, ko tetahi rnahi nui a nga turoro, he haere tonu i nga rangi ahua matao, mete kakahu ano i nga kahu mahana, ko te take i haereere ai i waho kia ngonjjo

ai nga turoro i te haa pai, i te hau ora kaati enei. Na ka patai au i konei, he aha te mate kohi ? Maku ano e whakaatu, ko te putake o te mate kohi he ngarara e kiia ana te ingoa he raaikoropi (Microbe). Ko taua ngarara kaore e kitea e te tangata, me titiro ra ano ki te karaihe titiro (microscope) ka kitea ai. Mehemea kaore tenei ngarara e kore tatau e pangia e te mate kohi. Mehemea ki Le uru tenei ngarara ki roto i te tin ana o te tangata, ka timata tonu atu taana whakapaihana haere i nga kikokiko o te tangata a ka ngoikore te tangata. Ko tenei ngarara kaore i whanau ki roto ia tatau, i puta mai i roto i nga miraka (waiu) o ngakau e pangia ana e te mate, a no nga tangata ranei e pangia ana e te mate kohi, no te puehu ranei o nga waahi i noho ai nga Turoro, ko etahi waahi e noho ai aua ngarara ko nga waahi paru. E hara i te mea ko tatau anake e pangia ana e tenei mate e te kohi, kaore kei te pangia ano hoki nga kararehe e te mate kohi. I mea a Rore Rita (Lord Lester): — u Mehemea tatau ka hiahia kia mUtu te horapa haere o te mate kohi, me whakapiki tatau i nga Rata kia rite tahi te kimi i te ora," e hara i te mea kei nga Rata anake te ora mo tatou kaore kei a tatau ano, mehemea tatau ka tiaki i o tatau tinana, ka whiwhi ano tatau ki nga painga, a kaua hoki tatau e noho tonu i roto i te whare, engari me haere ki waho kiapuhipuhia e te hau, kia ha hoki i te hau pai. Kia pai te tiaki i nga mea kai katoa kia ma a roto i te whare, me tuhera tonu nga mataaho i nga ra katoa kia uru mai ai te hau pai ki roto i te whare. Ko te hunga katoa e pangaia ana e nga mate huhua kia tupato l o ratau

ipu mare, kia ma te horoi, kei waiho kia maroke ana ka pupuhi te hau ka rere te puehu, ka ngongo mai etahi (kua kiia ake ra e au kei roto i nga waahi kino nga ngarara e noho ana) ka waiho tena hei putake mate mo te tangata. Hei kupu whakamutungaake maku, ma to tatau tupato, me to tatau whakarongo ki nga take i runga ake nei, ka kore ai tatau e heke nui kite mate. Pepa o te Hungaiti (Liberal Herald.)