KORERO A NGA KAI KORERO.

Matuhi, Volume II, Issue 96, 26 July 1905, Page 3

KORERO A NGA KAI KORERO.

(Ko tetahi waahi tenei o nga korero a ns;a kai-korero mo nga Rahui o Porirua, me Otaki.)

Heeni Te Rei, tamahine a Matene Te Whiwhi, i mea ia, I whanau au i te takiwa o te whawhai a Te Rauparaha, ki Horowhenua. Kei te 69 pea aku tau inaianei, i whanau au kite Waipounamu. I mua atu i te whawhai ki Kaititanga, ka whakaaro a Matene Te Whiwhi mua ko Tamihana Te Rauparaha, kia tonoa he Minita Mihinare hei haereere i waenganui ia NgatiRaukawa, katahi raua ka ki atu kite iwi kei te haere raua Ida Ngapuhi tono

ai tetahi Minita, ka wehi te iwi kei tukinotia raua e Ngapuhi, mo runga i nga whawhai o mua i waenganui i a Ngati-Raukawa, me Ngapuhi, ka ki atu te iwi kaua raua hei haere, otira kihei raua i whakarongo i "runga i to raua hiahia kia whiwhi raua ki tetahi Minita hei whakaako i te iwi katahi raua ka haere ki Pahia kia"kite ;i te tumuaki o te Mihana, whakaaetia ana ta raua tono, ka tonoa ko te Atirikona Harawira e haere ki Waikanae me Otaki, ka hangaia hoki he whare mo te Harawira kite taha otePa o Rangiuru, he whare kura, he whare karakia ki taku whakaaro ki tenei takiwa ite tau 1840.

E rua nga tau i muri iho ka tae atu a Pihopa Herewini ki Otaki, ka kite ia kaore a Rangiuru i te waahi pai hei rtohoanga„katahi ia ka whakaaro pai ke atu te haere o Ngati-Raukawa ki Otaki whakanoho kainga ai, whakaaetia ana e Ngati-Raukawa tona hiahia, katahi ia ka tono atu kia Ngati-Raukawa kia hoatu he whenua mo etahi o nga hapu o Ngati-Rau-kawa kia tutata ai te haere kite kura mete karakia, whakaaetia ana. Katahi te Pihopa ka tono kia Ngati-Rau-kawa kia hoatu he whenua hei whakaturanga kura, whakaaetia ana te tono a Te Pihopa (kaore au i rongoki taku Matua e ki ana i hoatu e te Pihopa he kau ki nga maori hei utu mo te whenua.) Katahi ka hangaia te whare nohoanga mo nga tamariki ki runga i taua Rahui. Ko te take i hoatu ai taua whenua kite Pihopa mo runga i tona kupu penei, na, '* kia whakaakona ai nga tamariki maori ki nga Matauranga e whakaakona nei ki nga tamariki pakeha." Na Hamuera Wiremu, Minita i vvhakatuhera taua kura i te tau 1853. Ko nga tamariki i tae kitauakura noNgati-Kahungunui

ki Heretaunga, no Wairarapa, no Rangitikei, no Manawatu, no Ngati-Toa, me Ngati-Raukawa. Ki taku whakaaro ko te maha o nga tatnariki i taua kura 150, e 50 nga kotiro. I nara mutunga kura ka tahuri a Hamuera Wiremu kite whakaako i nga tamariki pakeke ki nga tikanga a te Haahi, me tona whakaako ano i nga tamariki i nga kura Hapati. I te takiwa ia te Ilarawira he haere tonu te rnahi a Ngati-Raukawa kite whare karakia ki liangiatea kite karakia, i etahi takiwa kaore e urn nga tangata i te iti o te wliare karakia.

Na, mo Whitireia (Porirua) i te takiwa i moe ai au ia te Rei, ka ki mai taku matua ki a au, i haere atu a Pihopa Herewini kia raua ko Tamihana te Kauparaha, tono ai mo te whenua, whakaaetia ana e raua a Whitireia, engari ko au kaore au i whakaae, katahi a Ngati-Toa ka ki atu kia Tamihana kaore i a koe tenei whenua i hoatu ai e koe, no te Rangihaeata ke, katahi te Pihopa ka haere kia Matene te Whiwhi kia hoatu te whenua hei turanga kura i runga i te kaha o te tohe a te Pihopa kia Matene, a whakaae ana a Matene, engari na runga i tona mohio e kore ona matua a te Rauparaha raua ko te Rangihaeata e riri ki a ia mo runga i tenei take, na reira ia i mai o taua takiwa kaore auo kia whakaritea e nga kai whaka-kapi o Pihopa Herewini, nga kupu' i korerotia ai i era ra, a no te takiwa tonu i tono ai nga kai-tiaki kite tiupirimi Kooti, (kaore nei a Ngati-Raukawa me Ngati Toa i mohio ki taua tono,) kia whakapaua nga moni o Whitireia ki tetahi takiwa e pamainao atu ana i eiiei hapu, no reira tonu ratou i whakahe ai ki tenei tu whakahaere a nga kai-tiaki, notemea he takahi tenei tikanga i nga tikanga l te takiwa i tukua ai te whenua e n»a

kai-tuku, i runga i te tikanga maori, a kaore nga uri o nga kai-tuku e wha.kaae kia penei te whakahaere mo taua whenua me tenei e whakahaerea nei e nga kai-tiaki inaianei, notemea e whai take ana ratou kite whai kupu i runga i te tikanga maori, lie mea pai kia whakaritea nga whakaaro o nga kai-tuku kia wawe te tu he kura i runga ite ahua.o te tukungai Whitireia me Otaki.

Kaore au i whakaaro mo Ngati-Rau-kawa me Ngati Toa anake tenei kura, engari mo nga maori katoa, awhekaihe pakeha lioki, e noho ana i Niii Tireni nei.

Ko nga take hei whakaako i nga tamariki, ko nga matauranga e whiwiii ai nga tamariki kite oranga, e taea ai hold e ratou te tiaki a ratou tamariki ina moe wahine, kia kore ai nga ritenga mangere i a ratou. E kore au e ki atu me whakaako nga tamariki ki nga tino matauranga, engari me waiho tena ma te tamaiti e. hiahia engari ko taku tino hiahia rawa kia whakaakotia nga tamariki ki nga Mahi-a-riuga, notemea ko te oranga tera •mo nga tamariki inaianei kia kore ai ano e hoki ki nga matua hei tiaki. Kauui nga tamariki mat.au kei roto i nga tamarki kaore ano kia whivvhi kura i nga tamariki kua whiwhi i te kura, he whakaaro tika kei roto i nga tamariki kore kura, e kitea ana e ratou he rnahi ma ratou e ora ai a ratou wahine me a ratou tamariki. Na ko nga kotiro me ako ki nga rnahi taka kai, tuitui kahu tiaki turoro, me era atu main e tika ana ma nga kotiro. Mehemea kite riro ki nga whakaaro o nga kai-tiaki o Whitireia e rnahi nei ka whakapono au e kore a Ngati-Rau-kawa me Ngati-Toa e tuku ia ratou tamariki kite kura o Wairarapa, tera ratou e tuku i a ratou tamariki kite

kura o te Aute, ki: nga kura ranei mo te katoa. (" Tera atu te roanga o nga korero" engari ka whak.aiaut.ua i konei), kia ora tatou katoa. N. Z. Times.