Tekiona Hou.

Matuhi, Volume II, Issue 57, 12 October 1904, Page 4

Tekiona Hou.

2a. (2) Nga whenua Maori katoa—a. He Pakeiia te kai-noho o runga; b. Kei roto i tetahi paro i tetahi takiwa taonei ranei e takoto ana, hui atu ki nga whenua Maori kaorei nuku atu i te tekau maero te tawhiti i tetahi paro i tetahi takiwa taone ranei; c. Kaore i nuku atu i teriina maero te tawhiti i tetahi rori a te Kawanatanga a te Kaute Kaunihera ranei; d. He mea whakawhiwhi kite Maori e tetahi tangata e te Karauna ranei, ahakoa i te hea wa mo te utu totika, i runga i te hoko, i te riihi, i tetahi atu tikanga ranei; e. E tika ana i inua atu kia utu i te puupu reiti; f. Kua whakakaporeihana i raro i Wahanga II o Wahanga II o " Te Ture Kooti Whenua Maori, 1894;" ka tika kia utu i te puuru reiti (hui atu ki nga reiti n.otuhake) i ia wa e tonoa ana i roto i te takiwa, i tetahi wahanga ranei o taua takiwa, i tetahi wahi ranei o tetahi takiwa i rohea i runga i nga tikanga o tetahi mom i namaia mo tetahi mahi motuhake. (2.) Era atu whenua Maori katoa, mehemea kua whakataua nga taitara, kaua e neke atu i te hawhe reiti nga reiti hei utunga ma ratou; a mehemea kaore ano nga taitara i whakataua, me watea i nga reiti katoa. (3.) Ko.nga whenua katoa kua tan kite Kai-tiaki mo te Katoa i runga i te ritenga tiaki mo nga Maori, ka tika kia rehitatia i raro i tenei tekiona, a ka kiia ko te Kai-tiaki mo te Katoa te tangata nona ana whenua i runga i

nga tikanga tetino Tare, engari e kore e tika nga reiti hei utu ma ana whenua kin neke atu i nga moni kei roto i ona ringa e pupuri ana mo runga tno alia whenua.

2b. Ka ahei te Kawana i ia wa i ia wa i runga i te panui i roto i te Gazette mete Kahiti

a. Ki te panui i etahi whenua Maori kaore nei i urn ki roto ki wahangatekiona tahi o te tekiona whakaum-

tunga i runga tonu ake nei, a, e hara i te whenua papatupu, kiatonoa Ida utu i te puuru reiti:

b. Ki te kape atu i te whenua Maori e tonoa ana Ida utu reiti kia kaua e utu i ana reiti i tetahi wahi ranei e ata whakaatilria ana o ana reiti, a ko ia panui pera ka ahei kia pa' ki tetahi whenua e ata whakahuatia ana i te rnea e rawa kore ana nga kai-noho o runga, mo etahi atu rino take ranei, a ka pa hold ki etahi karaihe whenua i whakaatnria ana i roto:

Engari e kore tetahi kapenga pera e pa ki tetahi reiti kua oti te hanga e tetahi ropu takiwa.

2c. Me whakahau e te Kai-wariu Tianara nga whenua katoa e tika ana kia reititia i raro i tenei Ture kia tuhituhia ki roto Id te rouru-wariutanga o te takiwa i runga i nga tikangx o "Te lure nrariutauga i/Vhenua e te Kawanatanga, 1896," i raro i nga tikanga o nga tekiona e toru e whai ake nei. 2d. Mehemea he whenua kua oti te whakakaporeihana me tuhituhi e te Kai-wariu Tianara ko te ingoa o te tinimtna-o te kaporeihana ki roto kite rouru, a me wariu e ia te whenua ano he. poraka kotahi. 2e. Mehemea kua wehewehea te whenua kua whakatautaua ranei no-a hea paanga o ia tangata no ratou te whenua, hei reira me tuhituhi te ino- 0 a o ia tangata no ratou te whenua lue

to wnriu o ton a paanga ki roto kite rouru. 2f. (1.) Mehemea kaore ano te whenua i wehewehea, hei reira me tuhituhi e te Kai-wariu Tianara ki roto kite rouru nga ingoa o etahi o no-a tangata no ratou te whenua [kaua e nuku atu i te kotahi tangata mo ia rua tekau ma rnna o nga tangata no ratou te whenua] i runga i tana i whakaaro ai he tika, mete apiti atu i nga kupn nei •' i whakaingoatia hei kai-noho i te whenua kua meinga ko ratou te whakatinanatanga o nga Maori katoa no ratou te whenua lull atu ki nga kainoho i te whenua."

(2.) Mo runga i nga tikanga katoa o te tino Ture ko nga Maori i whakaingoatia h<4 kai-noho i te whenua kua meinga ko ratou te whakatinanatanga o nga Maori katoa no ratou te whenua hui'atu ki nga kai-noho i te whenua, na reira, ko te tono kia utua nga reiti ka ahei te hoatu kia ratou ki tetahi ranei o ratDii i runga i te huarahi kua whakaritea e te tino Ture ano inehemea nei ko ratou anake nga kai-noho i te whenua, a ko nga reiti kaore ano i utua ka ahei te tono ma ratou e utu, a ko o ratou nga ingoa e tuhi ki roto ki te hamene mete whakataunga i puta i runga i taua hamene, engari me apiti atu nga kupu nei " i whakaingoatia hei Maori kai-noho i te whenua." (3;) Ko taua whakataunga me whai mana, a ka taea te whakatutuki ki runga ki nga Maori katoa no ratou te whenua hui atu ki nga kai-noho i te whenua, a ka tino whai mana ano hoki ki runga kite whenua, ano mehemea nei i ata tuhituhia o ratou ingoa ki roto ki taua whakataunga hei kai-karo: Engari kaua nga whakataunga pera e whai mana e whakatutukitia ranei kia pan ra ano te marama kotahi i muri iho i ton a ra i tuhia ai, a kaua

ano hold c whai mana e whakatutnkitia ranei, nhakoa i te. hea wa, kitekore e mntna whaknnetia-a-tuhituhitia e to Minita Maori [ka huaina i raro nei ko li te Minita"]:

Engari hoki ko te moni hei utu ma ia o aua Maori no rat oil te whenua o ia kai-noho ranei i te whenua [hui atu hoki ki ia o nga kai-noho Maori i whakaingoatia] i raro i taua whakataunga ko te moni anake e tika hei utu mana o nga moni utu i te whakawakanji.a i whakaurua ki roto ki taua whakataunga. Engari ano hold, mehemea kaore ano i whakatautaua nga hea paanga o ia tangata i roto i taua poraka, hei reira ko te moni hei utunga i raro i taua whakataunga me utu e nga Maori no ratou te whenua me nga kai-noho i runga i te hea rlterite. Kua patua.

3. Ko tekiona torn o "Te Ture Whakatikatika i te Ture Heiti, 1896," kua whakakorea e tenei Ture, a kua hoatu ko tenei e whai ake nei hei whakakapi.

3. Hei whakakapi mo taua whakane, ka ahei te Minita, mehemea ki ton a whakaaro he uiea tika mo nga tangata katoa kia peratia, kite whakamana i te Kannihera Whenua Maori ' trio te takiwa kei reira te whenua e takoto ana [ka huaina i raro nei ko " te Kannihera "] kite whakahaere i katoa i tetahi wahi ranei o taua whenua, a ina tupono ki ia keehi pera ka mana nga tikanga e whai ake nei:—

a. Ko te panui a te Minita i uru ki roto kite Gazette mete Kahiti,e whakaatu ana kua whakamanaia teKaunihera kite whakahaere i te whenua i tetahi wahi motuhake ranei o taua

whenua-, ka kiiahe whakaatu pono tera kua peratia.

b. Me rehita e te liai-rehita Takiwa Whenua, ina whakaaturin kia ia tetahi inapi whai mana o te whenua, te kape o taua panui, a. hei reira kua tan taua whenua kite Kannihera rite tonn ano mehemea nei i ata whakawhitingia. taua whenua kite Kaunihera i raro i nga tikanga o u Te Ture Whakahaere i nga Whenua Maori, 1900."" c. Ko taua whenua me pupuri e te Kannihera i runga i nga tikanga mo te riihi, mo te wawahi, mo te whakahaere, mo te whakapai. mete mama moni, engari kaua ana tikanga e tanpapatu ki nga tikanga o te Ture kua whakahuatia tatatia ake nei, a me whakahaere taua wrmnua ano he whenua Maori " mutatis mutandis" i ata whakawhitingia kite Kauuiliera i raro i nga tikanga o taua Ture.

Hon.

d. Me utu te whakataunga e te Kannihera ki nga moni kei a ia e t a koto ana, a me utu e ia kite ropu takiwa nga reiti katoa e tika ana kia utua i ia wa i ia wa mo te whenua.

4. (1.) Hei riiwhi m-> te tikanga whakahaere i raro i te tekiona whakam utu nga i runga tonu ake nei, ka ahei te Minita, i runga i nga moni i whakaritea e te Pareusete mo taua mahi, ki te utu atu kite ropu takiwa i nga moni i huaina i roto i te whakataunga, me nga reiti katoa e tika ana kia utua i ia wa i ia wa mo te whenua.

(2). Ko te tiwhikete i wha-kaputaina i raro i te ringa o te Minita hei whakaatu i te utunga o tetahi moni i raro i tenei tekiona, ka tau, ina hoatu kite Kai-rehita Wheuua o te Takiwa, hei arai i te tuku o te whenua i huaina i roto i taua tiwhikete a taea ra ano te ra e utua ai aua moiii e unuliia ai ranei

taua arai i runga i te ture, ratiei taua caveat i raro i nga rite nga o te ture.

5. Ko ia whakatikatikanga i mahia i roto i tetahi rouru-wariutanga i runga i nga kupu o tekiona rima tae noa ki tekiona whitu o tenet Ture ka ahei kia

mahia i raro i tekiona tekau ma tahi o "Te Ture \\ hakatikatika i te Ture Wariutanga Whenua e te Kawanatanga, 1900," ano he whakarereketanga i nga tangata no ratou, i nga kai-noho ranei o te whenua.

6. Ahakoa tetahi kupu kei roto i tckiono ono t<-kau ma tahi o te tino Ture, ka ahei kia whakapntaina he whakataunga mo nga reiti e tika ana kia utua e nga Maori no r.itou te whenua ki ia kai-noho ranei i te whenua i roto i te toru tau timata atu i te wa i tan tuatahi ai aua reiti hei utunga, 7. (1.) Ko tekiona rua o te tino Ture kua whakatikatikaina i konei i ronga i te whakakorenga atu o enei kupu no " me nga whenua .Maori katoa i te koroni " i roto i te whakamaramatanga o " nga whenua e tau ana hei reifcitanga " mete whakakorenga atu hold o wahi tekau ma tahi o taua w h a k am a ra m a t a n m . O (2.) Ko tekiona ono tekau ma warn o te tino 'Jure, me tekiona rua o " Te Ture Whakatikatika i te Ture Reiti, 1895," me tekiona rua tae noa ki tekiona wha o "Te Ture Whakatikatika i te Ture Reiti, 189G,' kua whakakorea e tenei Ture.

8. Kaua rawa tetahi kupu o roto i tenei Ture e maharatia kei te hanga huarahi e tau ai kia utu reiti tetahi whenua Maori i kapea ki waho o te whakamaramatanga o "nga whenua e tau ana hei reititanga " e noho nei i roto i tekiona rua o te tino Ture i runga i tona whakatikanga e tenei Ture.

9, Ahakoa nga kupu katoa o tenei

Ture ko riga Whenua Ralmi Maori o te inotu o Te Waipounamu e nohoia ana e te Maori e kore e tika kia neke atu i te hawhe reiti nga reiti hei utunga ma ratou.