KI TE ETITA O TE MATUHI.

Matuhi, Volume I, Issue 43, 6 July 1904, Page 5

KI TE ETITA O TE MATUHI.

Orakei, Hunt: 11, 1904. • Tena koe, i runga i tau main nui, nga Korero nei pikaua atu ki nga. kokonga o tatau motu.

No te 9 o nga ra o tenei marama ka karangatia e Muri Watene Tautari, kia hui mai nga Pakeha me nga Maori, ki te whakanui i te po huri tau o ana tamariki mahanga kotiro, ko tenei tangata e tata ana kite 8 nga tau, ka whai tamaiti tana wahine, kahore i tau ka mate, a ka noho e 6 tau ka whiwhi nei raua i enei mahanga kotiro, he nui te whakamihi o nga Pakeha mo raua kua kotahi tau te kaumatua, a he nui atu nga ahaureka, nga kanikani mete

kai, e kore e taea te korero a i tae mai hoki a Kingi Ruarangi o Paakhurst, he mema kaunihera Whenua nei ia no Tokerau, a i tu hoki ia kite whai kore - ro mote mahara o nga matua o nga tamariki ki taua huri tan, a ko ia ko Kingi Ruarangi, te Koata Mahita 0 te Ropu hoia Maori o Akarana ara te kai tiaki mo nga rawa hoia kei tukinotia i runga i te tohutohu a te Maori nei i te mana Maori mona i pai kia tu i tana turanga, hei awhina i nga mahi hoia kia takangia tikatia ai no reira ka mahara te Ropu o nga hoia Maori kia whiwhi ia ki nga kakahu Koata Mahira a kei a ia i naianei.

Ko te ahua o nga hoia o konei a nga ra o te hotoke nei, kotahi tirira i te marama, kote wha.re tiriri kei Akarana ko te nuinga o nga hoia Maori, kei te taha o te rain a rerewa o Kai para ; e noho ana a kei aua po tirira ka haere mai ki Akarana i runga i te utu kore a ka noho i te whare nohoanga manuhiri i Akarana a Te Kawanatanga, ka hoki ai te aonga o te ra ki o ratou kainga ko nga moni utu kai ki reira ko nan moni e riro huihui mai ana ia ra-

tau i runga i nga moni e homai ana ia e Te Kawanatanga ma nga pupuhi, me nga moni o hga takaro e riro huilvtii mai ana ia ratau i mohiotia e ratau he wa pai rawa ena hei paunga mo aua moni, i runga i tenei ahuakahore be taimahatanga e tau ki runga- kia ratauv ia ratau e nobo' hui ana i : fe>nei iaua po, he n m atu-- nga lnahi e mahia ana e ratau, he *iko i etahi ringaringa haka ina ratau, a te-ra hold e whakatu i te tabi purei imv ratau ki Akarana hei whakanui i to ratau Ropu. He whakaruarama poto, mehemea he kaari (parade card) anake i tae atu ki te hoia, a be haere rerewe mai tona huarahi, kei roto iai ona kahu hoia, ka hoki te utu mona kite §-tikitij a mehemea he hiahia nona, kia kore utu rawa ia mo te tereina, me tubi atu ki te EajJane o te koa, ma reiraetono he paahi (pass) kite tari arai man a. . Kotahi wild e noho parae ano (general camp) ara e 7 ra tuturu e 3 nga whakatutu i raro hoiho, kua ea-te moni e homai ana e Te Kawanatanga ma te hoia kotahi (capitation). I - nga ture o mua kia 18 rawa nga whakatutu me nga noho parae; kei te mama rawa nga tikangu 0 naianei a vmavkonei ka ngakau nuitia ai tenei mabi pai. ) No te-12 o nga ra o Oune ka tae ahau kite whakatutu i ngakotirooTe "Wikitoria kura, me taku whakaatu kia ratau ko te ra mutunga tenei oku kite tae atu kia i te mea-kei te haere au ki Poneke ino nga marama e 6, i runga i te mea ko au te kai wbakaako i ratau kite tirira, kapatai atu, ko nga kotiro e kaba hei tirira i -muri nei, me whakaara ngia wbakaae ana tokowarii, i runga i te mea kua whaka ae koutou, kawhakamatautau ngia koutou, no konei ka tatabi e tahi ka unuia ratau, ka tokowba ka u, konga

ra" tirira ko nga. Hatarei i muri o te tina. . No te 12 o nga ra ano o Jlnne ka noho te Ropu Takiwa o Orakei, nga take i oti, mo te tabi.huarahi e ahu ana kite wapu kau r kua homai e Te Kawanatanga e J 750 hei hanga i tenei huarahi, a kua tukua atu e tenei Ropu ma te kai whakabaere ano a Te Kawanatanga e mabi taua huarahi, a te nta mai a Watene Tautari, i tae mai, mo nga Pohutukawa e tukinotia, a whakaaeua ana me utu aua rakau i runga i te moni tika, a kei te tono moni ano tenei Ropu kia homai kia <£3oo, hei whakakohatu i nga huarahi kua oti, ko nga .raeraa koOtene Paora, ko Muri Watene, ma nga Pakeha toko rua. ... .

1 te 14 o nga ra o Hune ka kite ahau ia, Tunuiarangi, Koinibana a Te Kawanatanga mo nga whenua.Rahui i paahitia e Te Earemata kua hori. ake nei, a/i iwhaikorero. hoki ia. kia matau, mo nga tikanga katoa.e.pa ana ki. te iwi Maori mo tan a mabi, ko te tino . wahi otaua korero, ko te kore e. panuitia kite raotu, i hea rauga rnema Maori te whakapau ai i :tenei mea rmi } kia kahititia kia ronoo ai iwi, koia ir, imea ai, koia tonu te kahiti, te kai panui, he nui atu to matau wkakamihi mo tana whakamarama, ara he lialiui pupuri, i nga whenua ,e taea ai te pupuri nga manao nga korero heketaa me nga ritenga o te iwi.Maori tuturn, hei kawhenata whakatakoto ■ kite ao, hei matakitaki ma nga whak'atupnranga tuarua, hei mea e mohiotia ai te toa o tou hapu, te mana o tou tipuna, te toa kite pakanga, mete toa kite hohourongo, na hoki ra mehemea ho Pa rongo nui, he whenua rongo nui ranei, ahakoa kua riro i te Pakeha, e ahei ana tatau kia korerotia aua korero katoa mai o te timatanga tae noa Id

naianei, ka tuku atxi kite Komihana i aua korero, ma ratau e tuku atu kite Kawanatanga, ua nga ahuamo te tuku atu i te whenua.

Tuatahi, me hoatu rere ranei, tua-. rua, me takoha ranei, tuatoru. ine whakawhiti ranei, mehemea he wahi Ayhenua e aranga ai toumana, te mana ranei o tou hapu i runga i nga mahi i meatia i nga ra o ngainatua, he aha te ruke atu ai kia tiakina e Te Kawanatanga, he ritehga e korerotia ai koe, heoi anake te mahara ake, ko te oho rere o te rongo, otiia i korero mai ano ia kanui te wa hei whakaaroha nga ma nga iwi, ko te wahi nui tenei kia tatau, ka u o tatau rite nga o namata, nga rahui whenua hei titirp ma nga uri hawhe Pakeha, nga tuhituhi hei korero ma ratou, ki taku mohio, kite oti pai te mahi a tenei koiniti ma konei ka maraina ai nga pakanga katoa o te motu i nga ra o namata a ko enei .pnkapuka nui atu te ntu ahakoa erua e torn i konei ake nei ka oti enei .pukapuka,-te mea tika kia hawhe te utu_o.aua pukapuka ,ki nga Maori, ka nianaakitia nga apiha a te Kawanatanga nana i mahara tenei ri.teiiga i te mutunga a te korero a Tunuiarangi ka koreretia mai e ia tetahi pukapuka na to ratau Tiamana, ara he patai mai mehemea kei te ora ano a Paora Eawhara no te mea e tata ana te 80 o nga tau, me Hauraki Paora,a mehemea kei te kainga ano a Peweti'e noho ana, a i te mea ko ahau hei taina no Hauraki Paora he tamariki hoki ma Paora Kawhara, mama noa iho te whakarite o nga patai no reira Jvei te haere tana komihana ki reira a enei ra tata kei te haere hoki ki Poneke a te Paremata ka tu nei he pitihana kite paremata mo tetahi whenua ko te Araparera te ingoa i keremetia e Paora Kawhara a hinga iho taua ke-

elii i tae kite Paremata i teia tau ka hori nei i whai wahi i te Koiniti, te mahi kei te mahara ahau ko te inea tuatahi pea tenei, tuarua kei te mau hoki i te pitihana whakainutu i te reti mo Orakei, kia 99.

I te tuunga o nga kotiro o Te Wikitoria Knra kite Terira i roto i o ratou ka kahu Tirira, i te ra o te hokohoko ara o te Bazaar, he nui te whakamihi a te Pakeha, a te Maori, i te wa i a ratou e lirira ana meta ratou waiata, he mea kia rite ai te whiu i te rakau, te hu.fi o te taha, a he tino atahiia ta ratou mahi, ko ta ratou waiata. Eko ma, e ko ma ane kore koutou he tirohia e katoa. K ko ma, eko ma kia mau ra tatou kia kotahi ano tau. Ai naianei, kua oti ano he waiata mo ratou.

1. Ko Wikitoria ra he knra Maori mo nga wahine mo te matauranoa nui. 2. No konei e te iwi ha painga mai ra kia kaha katoa kite whakamii mai.

3. No konei matou ka karanga atu nei mo koutou kia huri mai kite tau toko. 4. Hei hapai i te iwi Maori o te motu nei i runga i te kaupapa o te Rongopai. E nga iwi e nga hapu i tera wahi, i tera wahi ko te whakautu mo te tangi a o tatou kotiro kei te nui nga ra hei whakaaroha nga ma. tatou. Ke waiho anake ma te Pakeha, ka noho tatou ki hea. Heoi ano, na nga kotiro o te kura, ki nga iwi katoa. Otbnb Paora, Kai Tuhi.