KI TE ETITA O TE MATUHI.

Matuhi, Volume I, Issue 42, 29 June 1904, Page 6

KI TE ETITA O TE MATUHI.

Apa Whare Runanga, Parewanui, Hune 13, 1904.

Ten a rakoe. Utain a atu nga kupu na kia Te Matuhi. I te tahi o nga haora o te 1:0 o nga ra o Hune, 1904, ka mate: a Mohi Ropiha. Tetahi o nga kamnatua o tenei I wi ;o Ngatiapa, ki tona kainga i Parewanui. Ko pna tau. kei te 55 pea. Ko te ingoao tana pouaru ko Kataraina Te Rake Toetoe kei te ora; Ko a raua tamariki kua mate katoa,.engari to korua a .raua tamariki whangai.kai,te;ora. Kotaua kaumatua ,he tohunga .Maoris naana i mala tona mate i mate nei la ko nga ingoa o nga tohunga. Ho Hare Kanaka ko te Warena Hunia. .1 te taenga mai o. te .whakaatu kia au kua mate te kaumatua nei, katahi ka tukua, e au-.te;whakaatu kite Pirihi o te taone I te mea ko au te Tiamana o te Komiti Marae o Parewanui nei, a ko au hoki te Rehita. o te Kauniherao Kurahaupo. I te mea i mate i runga i te mahi tohunga. No .reira, ka whakahaua e te Pirihimana, he uiuinga (inquest). I te 11 a.m. o te 11th o nga ra, kanoho te hutiri ki roto i to wharepapa o taua kaumatua. Te Huuri—Ko J, J. McDonald (coroner), J. McDonell (Tiamana), J. Hart, J. Williams, Rev. Te Muera, Tokoaitua, Waaka, Hakaraia (Foreman). I tae mai te (Inspector) "o nga pirihi raua kote Te Ketiwhi, ko Bishop i haere mai i Whanganui. I tae mai te pirihi o Bulls, a Precee, i tae mai te Takuta o Marton a Brydon. Ko te Inspector tonu te kai uiui ki nga kai korero, Kataraina Te Raketoetoe te pouaru, Kua nu'kn atu pea i te • 20 o maua tau e moe ana kaore rawa te rongoa i whangaia. Heoi ano te rongoa he waiwera hei kaukau. lie

tahui tehangi ka wera nga kohatu ka tahi ka hoatuhe rati rakau me nga paraikete, katahi ka uta te tan gat a ki runga ite hangi. Mete karakia, ito matou'karakia Id-runga i te tupapaku, tenei ake te roanga o ana korero. Hare Pomare: Ka oati tia, ko an te tahi o nga tohunga. Ko nga rongoa he j waiwera he harijii mete rongoa hei panipahi kite kiri. Fenei ake te roiigoa'ake (i pai tonu ana korero i whaatu tonu.)

•Warena Hunia; Ka oati tia, e tika ana nga korero a Hare, engari e kore e mutu taku mahi tohunga. Taraua U Marumaru : Ka oati tia, koau te tiamana ote Komiti Marae o Parewanui mete kai Rehita o Kurahaupo e mohio.ana au kia Mohi, ka rua tan e,-tino kino ana tona mate, kaore au e ti.no kaha kite, ki ake nate mahi a nga tohunga i tereai !te. mate, engari ki taku mahara e pena anae wha maraina kaore au i kite ia Mohi no te 9 ara i te ra i raua tonu atu otera i mate nei ia kftkite au iaia i roto i te Paara e tona whare nei raua ko taua wahine. I tangi ia ki au e torn nga tuunga o tona ihu ki au. Katahi au ka noho ka korero maua ko au e ki atu ana, kai te tiiio re re ke rawa tona ahua. Ki taku titiro atu kai tua tono mai o te mate ia i tatia ra. Ka kii mai ia kaua hei pouri ki tona ahua. Ka tona ngakau kai te mararaa, Tenei ake etahi o matou korero ho tana pouaru, ka korero tonu ano au kite Huri. I te 19 o nga ra o Aperira i mahue ake nei. I tae te tono anga Komiie Marae o Wangaehu o Turakina kia te Warena raua ko Hare kia haero thai raua'ki te aroaro o -nga Komiti, kia ate whakahaerea te tikanga o to raua mahi. No te kainga o nga Komiti i hui mai ai ko taku kainga nei, hooiki hai raua, i tae mai no reira ka tuarita tia ano te tono kaore ano i haere mai.

Alma whakahawea ana Id te tono anga Komiti te kitenga o nga Komiti kaore i. tae mai katahi ka whakataua e nga Komiti. Penei te-ahua me miitu ta raua ninlii tohunga i te taenga atu o taua rcta ara o te Pipoata. kia raua, mete whaina mo raua kia utu i te £5 pauna. Te mea kotahi o raua, tae atu whaka-

hawea tia iho e raua. Ko te tuunga o te hui ki Pata, katahi ka kitea kaore nga paero mo nga tohunga i kahititia jio reira ka kore e akina e te Kaunihera taua mea mo raua. Kaati kua oti inaianei te paero mo nga tohunga. No reira e tono ana ahau me whakainutu ta raua mahi e huna nei ia matou i te l\vi Maori. Tenei ake e take o onga korero.

Takuta 'Bryton :Ko nga rongoa a nga tohunga i hoatu nei mo Mohi.

Kaore e tika mo taua mate, tenei ake

te roanga. Te Kupu a te Huuri: Kua tukua kite Kawanatanga te ripoata mana, ara mate e tono mai kia mutu tenei mahi tohunga a aua tohunga. Heoi nga mahi a te (Inquest,) i tata touu kite 3 marama e noho ana nga tohunga me to raua ropu tangata i te kainga o te tupapaku nei. Nui atu nga moni i pau a taua kaumatua ite tango lianga kai ma ratou. Ko te kaute a taua kaumatua, kei tana toa tango kai i Bulls i tata kite £BO pauna, kaati ko te nuinga o enei nama i pau pea kinga mahi tohunga, mete taewa a taua kaumatua pirau atu kite whenua. I te mea kaore taua main tohunga e whakaae kia puta te tangata ki nga mahi he noho i te kainga te mahi nui. Te mutunga iho ko tona tinana ka ma te kai, mate kai hoki te tinana o te tangata ka ora ai, he tino mea tika kia kaha nga Kaunihera ki te pehi i enei tu mahi. A ko te tokouiaha o nga tangata kai roto i taua

mahi tohunga e noho ueii Parewanui. Ko nga mokopuna a te Patana Ngaliina. Aki te korero a Pehimana te Tahua. Io ma ton tautohe tanga na raua ke ko tana wahine taua mahi tohunga i kukurne mai ki Parewanui nei mahi ai. He whakamahara, tenei naku kia koutou kite kimi tikanga mo te mate o Wangaehu o Turakina, i mate mai nei nga kai ite wai. Ma te Tia-. mana he karaiiga lie hui mo koutou ara lie hui poto, E nga honore mema mete Tiamana o te Kaunihera o Kurahaupo. Kia maliara twin koutou kite kupu a Tawa. I korero ra he tau tama taane tenei no te Kaunihera. Kia kaha kite vvhakatere i to tatou waka. Kaati hold nga ra mangere i unci - ra i mahue ake nei. Ki te hoha kite ii sense ranei te tahi o koutou ata hiki pai ake Id tahaki o te waka, kia utaina atu he riwhi mou ko nga tangata kaore ano i utu i nga kuri menga tangata takahi i te ture. Kia tere te Hamene kia mohio ai ia he ture te ture i pena ai taku kuj>u kua Id te an i roto i nga nupepa. Kua tae mai te tono a te Kaunihera Pakeha o Pewharangi ki nga Kaunihera o enei takiwa kia tango hia te mana taaka kuri i nga Kaunihera Maori. Te take he nsaikore o nga Kaunihera kiite mahi. He nui te pai mehemea kua takoto lute Tiamana nga mom o nga kuri anga mema kaore i tae kite Hui i Rata. Me tu lie Hui mate' Kaunihera i te wikimutunga o Akuhata e haere ake nei hei whakarite nga i nga mema o nga Komiti Mara'i i te mea kote 3 o nga ra o Hepetema ka mutu te mana o nga Komiti Marae ara me tu ki Matene (Martori) hei hui poto, ma te tiamana tera e whakaatu i raua o te haerenga mai o nga mema ki taua hui me matiia whiriwhiri mai ia i nga mema me tona Komiti marae.

E nga Hon ore mema taku hiahia me tango koutou i a te Matuhi kia mohio ai tatou ki nga mahi kai. te whakahaeretia i roto io tatou rohe, kaati iho. Na to koutou hoa. Na Takaua U. Mauumaru.