Rae-Totara.

Matariki, Issue 2, 14 May 1881, Page 2

Rae-Totara.

Rae-Totara. He korero tara mo nga tamariki. Upoko I. Tena, ka noho matou, a, ka tahi matou ka haere kite moana kite hi ika. Hi ana, a, ka ahiahi ka hoki mai. To matou unga mai ki uta ka totoia o matou waka ki taliaki. Ka tahi matou ka liaere kite kainga, me a matou ika. Haere atu ana, e ka ana nga hangi. Ka tae atu hoki nga ika, a, ka.whakataona. Ka tao nga umu, ka tahi ka hui matou ki roto kite whare rnnanga. Ka rokohanga atu e matou tetahi ' Lvnnnt'.n, ko Te Toonga Ra tona ingotf, 0 kororO ana tona korero kite iwi kainga. M tenei kupu, nana, " E liikania, i ,iti eiiaere ana i te wlieuua i mua ra, ka i-nngo ar i te korero ino tetahi tangata i whiikain.ia hei minita karakia. Na, ro.-ihi ana taua minita i tana malii. A, kitea ana e tona liahi, tona lie. Ka tahi ka nui te riri o nga tangata ki a ia. Ka tahi a ia ka whakatakatia ki raro i te torona. Na, E hika ma, ka hinga taua tangata i runga i tona malii karakia. Ko te ingoa o taua tsmgata ko RaeTotara. Upoko 11. •No te inutiinga o te mahi a Rao-Totara i reto o te hahi, katalii pa mai te wolii ki a ia. Katahi ka whakaaro a ia, " Me peliea ra, he oranga moku, ina hoki, kua hinga au 1 era malii karakia oku." Upoko 111. Na, i tahuri a ia kite mahi roia, ma reira ks. whiwlii ai ki tatahi oranga mona. Na, mahi ana a ia i tana mahi. Kitea ana e tangata o tona iwi he he ana mahi. ,\ o te mohiotauga o nga tangata o tona • iwi ki a ia, katahi ka riri atu ratou ki a ia. Katahi ka omaoma haere a ia ki ia kainga, ki ia kainga. Na wai ra hoha r.oa iho taua roia i te nui o te whakatete ki a ia. Kaore he taunga iho 1110 ona waewae i te nui o te riri. Upoko IV. Na, i tet, whenua i mahi ai taua roia- • minita i tana mahi roia, e rua nga tino iwi e tkoho ana i* reira. Ko te Iwi Tawhito, ko te Iwi Hou. No te Iwi Hou Rae-Totara. Otira kihai tona iwi ake i whakaaro nui<ki a ia. Kua marama hoki te take. Katahi ka pena te whakaaro a Rae-Totara Kua mutu tstku mahi minita. Kua kore

toku iwi i pai raai ki au, hei kaiwhakaako mo ratou i runga i taku mahi roia. Heoi. Me peliea ra ahau." Upoko V. Ko taua iwi ko Iwi Tawhito nui noa atu to ratou matuuranga ki o ratou tika'iga whakahaere, ki o ratou ture ake Otira, ngaro ana ia ratou etahi o ngatikanga nui 0 te Iwi Hou, koia hoki te tino iwi o aua iwi erua. Na, whakatika ana a Bae - Totara, whakaaro ana a ia i roto 1 aia, '"Kaore toku iwi ake i pai mai ki au hei minita. hei kai whakaako ranei mo ratou. Heoi ka buri au kite Iwi Tawhito kite Iwi kaore ano inohio kite kino o taku Iwi ki au." A haere atu ana a ia ki tetahi wahi ke, i roto i te Iwi Tawhito kauhau ai. Ko tona arero tona hoari. _ Ka mea atu aia kite Iwi Tawhito i te kino o te mahi a tona iwi kia ratou. I mea atu ano hoki a ia kua tinihangatia ratou e te Iwi Hou, ara etahi o tona iwi ake. Ki tana ki i whanakotia e etahi o ratou nga whenua o te Iwi Tawhito. he kore kaore ratou e mohio Iti nga ture o te Iwi Hou. A, ielahi ki ano ana, koia ko Rae-Totara te teugata kaha kite whakaora i o ratou whenua mate, ara i nga whenua i tangohia hctia etona iwi ia ratou. I ki atu ano hoki a ia Ko te Atua Kaha Rawa tona hoa tautoko, ma te Atua a ia e whakakaha i mnga i tana mahi whakatika i nga he o mua. Upoko VI. Na, i to takiwa i urn ai a Rae-Totara i roto i nga mahi kauhau kite Iwi Tawhito, kei te noho marire ratou, tena hapu i tona kainga, tena hapu i tona kainga. Kaore he tangata i te mate. Erangi he torutoru ratou i te noho whakatete ki tetahi tangata kotahi o te Iwi mohio, mo etahi whenua. E ki ana tetahi nana etahi wahi o aua whenua; ki ta tetahi i ki na ratou. Otira, ko te iwi nui tonu, ora noa atu ratou i taua takiwa. Nui noa atu te whenua hei kainga noho mo ratou me o ratou tamariki i rnuri ia ratou. Upoko VII. Pena ana te ahua o nga ritenga i te wa i whakatika ai a Rae-Totara kite mahi whaikorero kite Iwi Tawhito, kite whakaora 1 o ratou mate. Korero nui ana a ia kia ratou. Huihui mai ana nga liapu katoa o taua iwi kite whakarongo ki ana korero. « Ko te tu o ana korero katoa koia tenei. " Ehoa ma e te Iwi Tawhito ! Ka nui to koutou mate, ara, o koutou whenua. Kaore koutou e mohio ko enei papa whenua pai e whakaarohia ana e koutou kua riro kite Iwi Mohio, a, e ntihoia ano hoki e ratou, Na Koutou tonu ake aua whenua, nga whenua o koutou tipuna. He he te noho a taua iwi ki runga ki a koutou whenua. Maku o koutou whenua e whakaora e whakahoki. Me tuku mai ki au te whakahaere kia whiti mai ano te ra ki runga i a koutou, Te Iwi i arohaina nuitia e au. Na, i runga i taku mahi ka puta nui ai te moni mo koutou a muri atu. Ko te tangata, kaore he hikipene i roto i tana pakete ka whai

koura a ia; ko te tangata kaore ona piihi whenua kotahi, ka whai eka a ia. Koia kaore he rapaki, ka riro ki a ia, he whare, he kiki, he kakaliu. Ko nga tangata e mea ana kia haere i runga rerewe, ka hangaia ano he rerewe mo ratou. Ko nga tangata, e mea ana, mo nga whapu, hei unga kaipuke, tima, alia ranei, ka nui to ratou he, kite kore ratou e haere wawe atu ki a jia, whakaatu'atu ki a ia i o ratou mea katoa e hiahia ana kia meatia e ia." Ko nga kerero ena a Rae-Totara kite Iwi Tawhito. Upoko VIII. No te rongonga o te Iwi Tawhito ki nga korero a Rae-Totara, mihi nui ana ratou ki t" pui. jlanawa reka ana ratou i tona kupu mo to nui o te inoni kia puta mai kia ratou i runga i tona whakahaere i o ratou whenua, i o ratou taonga. Katahi ano ka marama kia ratou te nui o te he a te Iwi hou e tau ana kia ralou mo te taha ki o ratoa whenua. Kihai i roa e wiiiriwhiri ana, whakaae ana to nuinga o nga tangata o te Iwi Tawhito o taua takiwa ki nga korero katoa a Rae-Totara. Mete wliakaae ano kia hoatu o ratou whenua mate, o ratou whenua ora, mo a ratou mea katoa ki a ia, whakahaere ai, pupuri ai, mo ratou. Upoko IX. Na, itaua whenua imahi nei a Rae-Totara i tana mahi, he nui nga taniwha o reira. Engari he tu taniwha ke atu i a Pekehaua, ia Hotupuku, ia Kataore. Ko nga taniwhn horo tangata enei omua. Ko tetahi o nga tino Taniwha o te whenua i noho nei a Rae-Totara, ko tona ingoa ko te HupililMl Iv.'OTI. Ko taua taniwha he mahi tika anake tana mahi - Ma taua taniwha •e ki, kia pena, ka pena,—kia ppra, ka pera Kaore i kitea e ia te mahi he. Ko nga iwi katoa i noho ra a Rae-Totara i to ratou kainga e tino whakarongo ana aua iwi katoa ki taua'Taniwha. Ko nga taniwha i raro iho i tenei ko lloko, ko Reti, ko Mokete me etahi atu. Ko Hoko, ko Reti, he taniwha ahua pai ano aua taniwha Ko Mokete, he taniwha whaiwliakaaro tora ki nga iwi o taua whenua. Ho'taniwha whakaputa inoni kia ratou. Otira, ko tona he, he n»i rawa te pakeke o ana ritenga katoa. Me he mea ka hoatu etahi moni kite tangata, a, me he mea ka kore e whakiiliokitia tonutia aua moni i to takiwa tonu i whakaritetia ai ; mehemea ka whakapukuriritia rapei a ia, he tiao autaia a ia, he tino nanakia, he taniwha horo whenua. Nui atu nga tangata i tae atu ki a ia i mate i runga i te pukuriritanga o taua taniwha o Mokete. Koia ano te take i ahua wehi ai nga tangata mohio kite whakatata atu ki a ia, kei mate ratou i a ia, kei horomia e ia o ratou whenua. Upoko X. Riro katoa ana kite ringaringa o RaeTotara nga whenua mate, me nga whenua ora o etahi o nga hapu rangatira o te Iwi Tawhito, i runga i nga ritenga whakahaere mo ratou. A, no terironga mai ki a ia i aua whenua a te Iwi Tawhito, katahi ka haere tonu atu aia kite Ana ote taniwha Mokete.

Tomo rawa.atu aia ki roto i taua Aua. " 'I^ K0 XL Heoi. - ,S Ka tohetohe,<„% tohatohe-a Rae-Totara kite taniwha ki v a:?Mobet;e fcia hoatu he nwniKiaia. Kaore te taniwha epai. I ki atu a Mokete ki a ia, " B matau ana aliau ki a koe,; ki ou mahi kino katoa, ki' ou mahi patipati kite Iwi Tawhito, ki ou mahi tinihanga ki a ratou, vmaxika, e"te Hupirimi Kooti mo ou haua.'' Lpoko XII. Pouri Kerekere te ngakau o Rae-Totara ki tenei korero a Ta Taniwha ki a in. Kaore rawa atu he moni a Rae-Totara, hei hoko kai mana, kaore he \rhare ona kaore he hoiho, kaore he kiki, he aha ranei. 1 Iva haere atu a ia, a, ka hoki atn ano a ia ki tu Tuniwhu kia Mokete. Ka t:;hi ka wlp.kaaru atu a Rae-Totara kite Taniwha i etalii pukapuka lie men tuliitu'ii ki runga. Ka ki alii Rae-Totara kite Taniwha, " Tirohia ! Kia mohio" koe koenei pukapuka, naTe Iwi Tawhito ituhi 0 ratou ingoa ki roto. Kua tukua mai e ratou kia au 'o ratou whenua katoa, me nga mana whakahaere katoa, mete mea tonu nakn tonu ake te whenua. Ka hiahia aliau ki etahi moni, heoi, ka hoatu enei I tnikapuka e au, ka tahi ka riro mai te moni iki au. Mawai hoki e whakaatu atu ki i ratou. He tangata mobio hoki ahau ki nga kopikopikotanga o te ture." ka rongo te Taniwha ki enei korero, ka noho puku a ia. Ahua pouri ana aia ki ena korero a Rae-Totara. He arolia nona kite Iwi Tawhito, kite iwi, na ratou i tuku atu o ratou whenua kite roia-minita. Upoko XIII. Katahi rawa ka whai kupu te Taniwha. Ka ki atu a ia kia Rae-Totara, •' Kia mohio koe ka hoatu e au nga moni katoa e hiahiata ana e koe i runga i enei pukapuka tuku a te Iwi Tawhito i o ratou whenua ki a koe. Mau te whakaavo, mau to tikanga kia ratou. Kia mohio ana hoki Koe, kite kore koe e whakahokimai i aku moni koura katoa e hoatu ana e au kia koe, tera ranei au e hoatu ki a koe i te ra tonu i whakaritetia e taua. Kore rawa atu toku ngakau aroha. Ka hamama tokuwaha, ka horoinia e au nga whenua a te Iwi Tawhito. Mo ratou, me a ratou tamariki a mnri tonu atu te mate. E hara hoki "i au to ratou Kaitiaki." Upoko XIV. Na, tangohia ana e Rae-Totara, nga peeke koura, e hia ranei miriona pauna te moni, e hia ranei, a, haere atu ana. E ngari, puritia ana e Te Taniwha nga pukapuka tuku katoa mo te wa hei whafcahokitanga mai i nga koura, nga moni katoa 1 namai a Rae-Totara. Upoko XV. Rekareka ana te manawa o Rae-Totara kite nuinga ote moni i riro mai ki aia. Katahi ano aia ka whitf hi kite moni. Katahi ano ka noho a ia i roto i tetahi whare pai. Katahi ano ia ka haere i runga kiki hoiho ranei.

E hika ma, Jlpibroincffla. i roto i anil kororia katoa kihaipftiwa ifSt 0 ki u RaeTotara i 'nga talqraS|;e una i nga moi(| kite TaniWhrnlMifoete i runga i nga whenaa o te Iwi •Tajflitio Upo|p:%. ' " Rekareka, rangi' talii; ko Kararu tona mutunga iho." ... <„ Fau katoa ia moni i riro ,4 mai.ki a .*"* '*"■ ■"■■■ 'm-oKoxvn. Tera ano etahi tino Taniwha i taua whenua kaore nei i wliakahuatia i konei. Ko tetahi o ratou ko KaiwhakaatdHara tona ingoa. Tetahi ingoa ona, ko NiDPEPA-PEREHI, lie taniwha mohio ia. Na, pa mai ana te mataku kia RaeTotara. Nui raw a atu tona wehi koi whaaki atu te taniwha Nuipepa-Perehi i ona hara ki to ao katoa. Tetahi. kei wh.ikatika ■ te taniwha tikako Te Hnpirimi Kooti kite patu iaia mo una lie. Kihui taua taniwha i aro mai kia Rae-Totara ki ona mahi ranei. • UroKo XVIII. No te taenga atu ki to ra hei whakahokitanga i nga moni kia Mokete, Aue! Tiro tiro kau ana! Taliuri kau ana! Paki paki kau ana ki nga pakeke. Nowhea tc pene kotahi ? Kua rere noa . atu ra hoki te weta o te moni, o nga whenua hoki. Ko te rarunga tenei o te Iwi Tawhito. Riro ana o ratuu whenua katoa kite Mokete bei whakang-.ita i tona puku. E hia ranei poraka nunui i horomia e ia, e hia ranei ? Mate rawa atu te iwi i te Minita-Roia. Upoko XIX. Ko te pakanga nui i taua whonua i muri ko te riri a te Taniwha ko Te Hupirimi Kooti kia Rae-Totara, mo ona hara ki runga kite Iwi Tawhito. A, mate ana ko Rae-Totara. Upoko XX. No te mutunga o nga korero a ToongaRa, katahi ka whiriwhiri te iwi kainga. A, ka tohe atu ratou ki a ia kia korero atu a tetahi po etahi korero atu mo nga mea i kitea e ia i ona haerenga. Whakaae ana a Te Toonga-Ra.