Palepale ka Pakia i Niu Silani
Ko e tau 1974 ne fakatu ai he Fakatufono e taha Fakaveaga ke lata mo e Palepale Pakia he motu nei ko Niu Silani. Ko e Fakaveaga nei kua poaki mai pehe, ko e ha tagata kua matematekelea ha ko e pakia' i Niu Silani kua lata ia ia ke moua e palepale. To fakamaama atu i lalo e falu he tau palepale kehekehe ka foaki he fakaveaga nei mo e tau mena foki ke taute e koe ke moua aki.
Ko e heigoa e kakano he fakaveaga nei ki a koe? Kua ataina a koe ke moua e palepale ke he ha pakia ka aofia ai a koe he motu nei. Kua maluia a koe ke he fakaveaga nei he aho mo e po, pihia ni kaeke kua pakia a koe ha ko e fakahanoa haau. Ko e pakia he ha pakia kua putoia oti ni ki loto he fakaveaga nei (accident compensation), pakia he puhala tu, pakia he kaina, pakia he gahuaaga, pakia he ha mena he tau mena, he ha matasepu i Niu Silani, kua ataina ni a koe ke moua e palepale. Ko e palepale nei kua fa mahani ni ke moua he tagata pakia ka e nakai ko e tagata tatalu poke gagao pauaki. Nakai famahani foki ke moua ka malona e kaina mo e tau koloa he kaina.
Ha ha i ai e kehekehe he tau veveheaga palepale, uta ni ke he fuafuaaga he pakia. Kaeke ko e tagata gahua tupe a koe he mogo ne pakia ai, ko e tapu fakamua he mole atu e pakia haau, kaeke ko e pakia a koe he gahuaaga, to atu he fale gahua haau e palepale ke lata mo e tau totogi haau ka mole noa ha ko e pakia ne moua e koe. Liga maeke foki he fale gahua
haau ke foaki e palepale maau kaeke kua pakia a koe he puhala he fina atu ke gahua.
Kaeke kua tupu e pakia i tua he fale gahua haau, tuga pehe ko e pakia a koe he loto kaina, to nakai moua e koe ha palepale he tapu fakamua ke fakatautonu aki e tau totogi haau ne mole noa ha ko e pakia.
Kaeke foki kua mole atu e tapu fakamua ti nakai la maeke ia koe ke fano ke gahua ha ko e pakia, to totogi he Matakau Palepale Pakia (Accident Compensation Commission) a koe ke he totogi ko e fa e mena ke lima aki he totogi haau ne fa mahani ke moua (four-fifths of your wages). Kaeke ko koe ko e mena falanaki ki a ia ne mate ha ko e pakia, ti liga maeke ia koe ke moua e taha palepale tupe totogi lagataha. Lafi atu foki, kaeke ko ia ne mate ha ko e pakia ko e tagata gahua a ia (gahua tupe i loto he ha fale gahua), to liga maeke ia koe ke moua foki taha palepale totogi faahi tapu. To totogi foki he Matakau Foaki Palepale e tau fakalavelave he tukuaga kaeke ko e mate ha ko e lauia he pakia. Maluia e kupu nei ke he tau totogi ni kua lata ke he tukuaga poke tugiaga. Fefe e tauteaga ke moua aki? Ha ha i ai e loga he tau valavala mena ke taute e koe kaeke kua lauia a koe ha ko e pakia. Pete foki ia, to liga nakai maeke ia koe ke taute oti e tau mena ia kaeke ko koe ne pakia. Kaeke ke pihia ti kumi e koe taha ke taute e tau mena ia maau. Ka pakia a koe he gahuaaga ti kua lata ke fai tauteaga ke he haau a kafokia. Hanei e tau mena ke
taute e koe: 1. Kumi e ekekafo. Kua tonuhia he fale gahua haau ke lagomatai a koe ke he mouaaga he lagomatai faka-ekekafo. 2. Kia moua mai e tohi ekekafo. 3. Ka nakai la fakailoa e koe ke he pule gahua haau ati mafiti a ke fakailoa ki ai. 4. Kia moua mai e pepa fakapuke Palepale Pakia (Accident Compensation Claim Form) he fale gahua haau poke Ofisa Inisiua he Motu (State Insurance Office) poke Ofisa Fakahu Tohi, ti fakapuke. 5. Fakapuke ti mafiti ke age e pepa Palepale Pakia mo e tohi ekekafo ke he fale gahua haau. To nakai maeke ke moua e koe ha palepale ato maeke e e tau mena nei he taute.
Totogi fefe e palepale pakia? Ka oti he fakapuke e pepa ke moua aki e palepale, to fakataitai mo e fifili atu e Ofisa Inisiua he Motu e veveheaga he tau palepale kehekehe mo e fakaveaga kua putoia ai e pakia haau. Ka tagata gahua tupe a koe, to moua mai he Ofisa Inisiua e fakailoaaga ke he totogi haau mai he fale gahua haau ke fakave aki e tau totogi faahi tapu mo e palepale ke totogi aki a koe. Ka mole ia to fakafano atu he Ofisa Inisiua e tohi mo e fakamaamaaga he palepale ka totogi aki a koe. Kaeke ke nakai maama ia koe e kakano he tohi ia, kia fina atu poke telefoni atu ke he Ofisa Inisiua he Motu (State Insurance Office) ke fakamaama fakamatafeiga atu. Ka ai pihia, ti kumi atu ke he taha tagata ke ’agomatai a koe.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/MANAK19771124.2.9.2
Bibliographic details
Mana (Auckland), Volume 1, Issue 11, 24 November 1977, Page 4
Word Count
885Palepale ka Pakia i Niu Silani Mana (Auckland), Volume 1, Issue 11, 24 November 1977, Page 4
Using This Item
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa was granted permission to digitise Mana and make it available online by the convenor of the Mana Interim Committee under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International licence (CC BY-NC-SA 4.0). This newspaper is not available for commercial use without the consent of the copyright holder.
If you are a rights holder and are concerned that you have found in-copyright material on our website, for which you have not given permission, or is not covered by a limitation or exception in New Zealand law, please contact us at paperspast@natlib.govt.nz