Fakaakoaga ma e Tau Fanau ha Tautolu

Mana (Auckland), Volume 1, Issue 10, 10 November 1977, Page 6

Fakaakoaga ma e Tau Fanau ha Tautolu

Kua iloa e tautolu e aoga lahi he mena nei, ko e tau fanau ha tautolu kua lata ke o atu he tau fakaakoaga. Kua mua atu e aoga he fakaakoaga ke he motu nei, ha ko e mena ka nakai lahi e fakaakoaga he tau fanau ha tautolu ti nakai maeke ia lautolu ke moua e vahega gahua ne fia manako a lautolu ki ai ka oti mai he tau fakaakoaga.

Kia maama ia tautolu kua mua atu e uka he tau fakaakoaga he motu nei ma e tau fanau ha tautolu ha ko e tau mena fakaako oti kua tauie ni ke he vagahau faka-Pelitania mai he kamataaga — ti kua lata ke lagomatai mo e fakamafana fakaohooho atu ke he tau fanau ke fakamalolo ke he tau fakaakoaga. Ko tautolu ke kitia mitaki kua o a lautolu he tau aoga he tau aho oti ato toe ni kaeke kua gagao.

Fakafano e fanau he aoga mo e tau mena kai mitaki ke lata mo e tau tino malolo ha lautolu mo e lahi foki ke kai he magaaho lotoga he aho. Lali ke taute ni e koe e tau mena kai ma lautolu ke uta ke kai he aoga ka e aua age noa e tupe ke fakatau ni e lautolu, ha ko e mena ka tupu, to fakatau aki ni he tau fanau e tau mena kai kua nakai lata ke tuga e tau lole. Kamataaga he aoga. Kua mahani ke fakamau fakamua e tau higoa he tau tama ka taki lima e tau tau he motua, ka e nakai fakaohooho ke fano e tama he aoga ato ono (6) la e tau. Fano he aoga fe? Tokologa e tau fanau ne o na lautolu he tau aoga ne tata ke he tau kaina. Ka fai huhu a koe ha koe e kupu nei, ti ui atu poke fano ke he Kau Leveki Faahi Fakaakoaga (Education

Board) he maaga ne nofo ai a koe.

Fakamauaga he higoa he tama he aoga ka fano ai. Kia taute taha fakatokaaga ke fano a koe ke tutala mo e Ulu he Aoga, mo e fakamau foki e higoa he tama haau ato tu e lima tau. Ko e mena kua mitaki lahi ke uta e koe e tama haau mo koe ka fano a koe ke tutala mo e Ulu he Aoga. Kua mitaki lahi ke ole atu a koe ke feleveia mo e faiaoga ne leveki e tau vahega ikiiki poke faiaoga ka fakaako fakamua e tama haau, mo e kitia foki e koe e poko ka aoga ai a ia.

Ko e aho fakamua he tama ka fano ai he aoga. Kia fano a koe he aho fakamua ke uta e tama haau he aoga mo e nofo fakaku foki ke faihoani atu ki a ia kaeke kua manako e faiaoga ke pihia.

Hanei e tau mena kua lata ke huhu atu a koe ke he ulu faiaoga — tau magaaho aoga, tau mena kai ke kai he tau magaaho okioki ke fefeua mo e kai tupou la, tau fakatufono aoga kua lata ke omaoma tumau, tau mena tui kua lata ke tui, heigoa e tau mena ke tamai he aho fakapa, mo e tau huhu foki kua manako a koe ke huhu atu. Puhala he tama ke fina atu ai he aoga. Ko e tau fanau i lalo hifo he hogofulu e tau tau ne nonofo mamao he tau faahi tua ke 3.2 e kilomita (2 maila ki mua) mo e molea atu ki mua e mamao he kaina mo e aoga ne tata atu, kua maeke a lautolu ke moua e lagomatai tupe ke lata mo e tau puhala ha lautolu ke o atu ai he aoga.

Kaeke ke fano hui e tama haau he aoga, kia fano a koe ke fakatau o mo ia ke fakaako fakamahani a ia ke

fano he hala kua hagahaga mitaki mo e ata ka fina atu mo e liu mai ki kaina ato mahani a ia ke fano tokotaha. Kia fakamalolo ke fakamaama fakamitaki e tau fakatufono puhala-tu ke he tama haau ha ko e mena aoga lahi a ia ma e puipuiaga he tau momoui ha lautolu ka o fano ai he puhala-tu.

Kia fakamakaukau a koe po ko mua e tau mamatua ke mumui tua atu ke he tau gahua kehekehe he tama poke tau fanau ha mua ne fa e taute he aoga. Kia fakatumau e ahiahi atu ke he faiaoga he tama haau po ke tau fanau ha mua ka e aua talia noa e tau mena ha lautolu e tau fanau ka tala atu ha ko e mena iloilo lahi a lautolu he tapikopiko, neke tokihala ai na koe mogo fakamui. Kua ataina a koe po ko mua e tau mamatua he ha magaaho ke o atu ke tutala mo e faiaoga he tama poke tau fanau ha mua hagaao ke he tau mena fakaako ko e mitaki poke nakai, ka e manatu kia fakamua ke fakailoa atu ke he faiaoga mo e fakamau mo ia e magaaho ke o atu ai.

To tutaki atu e tau fakamaamaaga ke he tau vahega fakaakoaga kehekehe he Mana he tau aho i mua. Manatu ke moua poke fakatau tumau e Mana ke toutou ai e tau tala mo e tau fakamaamaaga kehekehe hagaao atu ke he tau mena tutupu mo e tau vahega mena kehekehe he moui faka-Niu Silani.