Ko ha Ki’i Pasikala Muhammad Ali

Mana (Auckland), Volume 1, Issue 6, 15 September 1977, Page 3

Ko ha Ki’i Pasikala Muhammad Ali

“Koe tokotaha fuhu laulotaha ko ia ‘oe kuonga” na’e kamata ’a ’ene fuhu ’i he’ene loto mamahi ’i he mole ’a ’ene ki’i pasikala ’i hono ta’u 12 lolotonga ’a ’ene kei tamasi’i. Na’e fakamanatu ’e Ali ’ae me’a na’e hoko ’o pehe ni “Na’a ku ‘alu ki ha katoanga faka’ali’ali ’i hoku kolo ko Louisville, ’a ia na’e fai tu’o taha ’i ta’u kotoa pe, koe’uhi na’e faka’ali’ali ai ’ae ngaahi me’a ’o hange koe ’aisi, misini fo, ka moe ngaahi me’a kehekehe. Na’e ’i ai foki moe ngaahi me’a ia na’e ta’e totongi ’o hange koe inu koka kola moe popi kooni. Koe ’ema u me’a pe na’e fai koe ’eva noa’ia holo pe ’o ’ikai ke fai ha fakatau ka koe haua noa’ia pe.

“Na’e fai foki ’eni ’i he hili si’i pe ’ae taimi Kilisima si, ’a ia na’a ku ma’u ai ’a ’eku me’a’ofa ’i kilisimasi koe ki’i pasikala fo’ou, ’a ia na’a ku tuku foki ’eni ’o tau ’i tua’a kau hu ki loto ’o vakai’i ’ae me’a kai ta’e totongi ko ’eni ’oku tufa ’i loto. Ko ia neu foki mai ki tu’a ’o vakai ’a ’eku ki’i Pasikala pea ta kuo ka’iloa ia ’o kaiha’asia. Neu fu’u loto mamahi ’aupito ’ou tangi ai, ’o sio kiai ’a hoku ngaahi kaungame’a pea nau fakahino-hino mai au ki he Polisi ’a ia ko Joe Martin ’o nau fakaha mai ’oku ’i he konga ki lalo ’oe fale. Ka ’i ’olunga foki ia ’oku fai ai ’ae katoanga faka’ali’ali ka ’i lalo ia ’oku teuteu’i ai ’e Joe Martin ’ae kau kei tamaiki ’oku nau fie teuteu ke fuhu’’.KoJoe Martin foki koe tangata papalangi ia. “Ko ia na’a ku ’alu atu ai kia Martin, ’i he lalo fale ko ia ’oe fale ni ’o fakaha ki ai ’a‘eku loto mamahi mo ’eku tangi, ka na’a ku ma’u ’a ’eku fakakaukau moe ’e ku malie’ia ’i ki’i tamasi’i ko Roy Williams koe’uhi na’a ku toki sio ’i he tokotaha ko ’eni ’i he ’aho ki mu’a atu ’i he Televisone ’i ha Polokalama koe “Kau Hau ’o ’a Pongipongi’’. Ne mahino mai foki kia au ’a ’eku fie ’asi ’i he Televisone, pea na’e ’ikai pe foki ke toe ma’u ’e ’eku ki’i pasikala ia. Na’e ’osi nai ha uike ’e 2 mei ai pea na’e ngalo ’aupito foki ia ’ia au ‘o ta’omia ‘ae mole ’ae Pasikala kau manatu’ i ’ae ki’i «kaati ko ia -a Joe Martin mei he fale ako fuhu pea neu foki ki he fale ako fuhu ’o kamata fuhu moe toenga ’oe kau akoako fuhu”. Koe moke atu ia ’ae fakamatala ’a Ali, koe hau ia ’o mamani ’i he lolotonga ni.

Ka ko ’ene toe fakamatala ko ia ki he taimi na’e kai si’isi’i ’i he ’ene kei tupu hake, na’e pehe ni “Na’e ‘ikai teu tupu hake ’i ha famili na’e fu’u faingata’a’ia kae tu’u lotoloto pe ’ae anga ’o ’emau nofo mo ’emau mo’ui, ko ia na’e pehe foki kotoa pe moe kakai ko ia na’a mau kaunga ’api ki ai he ko ’eku tangata’eiki koe tangata na’e mo’ui mei he ta fakatata ’o ne ma’u ai pe ha ki’i pa’anga ke tauhi’aki ’ae famili. Na’e nofo pe ’i ’api ’a ’eku fa’e ’o tauhi

homau ’api; ’oku ’i ai foki mo hoku tehina ia ’o ’oku lahi ia ’ia au.

Na’a ku tupu pe foki ’o hange pekoe to’u tupu kotoa pe he na’a ku kau ’i he fa’a lele holo ’i he vaha’a hala ’o fai ’ae me’a koe tolotolo maka, pea au’ikai keu ako foki ’i he ako ’o taau moe me’a ko ia na’e totonu keu fai. Na’a ku femo’uekina ma’u pe au ’i he talitali ki he taimi malolo si’i ’ae ako keu va’inga ai mo ngaue’aki ’a hoku malohi moe poto ’i he fuhu hono fakamalohi’aki ’ae kau ako ke fai ’a hoku loto ’o hange koe ’ai ke nau talamai ’ae ngaahi mo’oni ko ia ’oku tu’u ’i pepa sivi koe’uhi keu ’ilo’i ki he sivi.” Koe taha au’i tamasi’i na’e tupu lelei ’ou hao mei he maumau’i ’oe lao ’o ’ikai ai ke fakahu tu’ohaha au ko ha ’uhinga koe anga kovi. Na’e makatu'unga foki 'eni ’i ’eku ma'u ha fa'e lelei mo ha tamai anga lelei. Ko ia ai na’a ku kamata leva

keu fuhu 'i hoku ta'u 12 pe ia, pe au ma’u ’ae ikuna 'oe fe'auhi ’ae sipoti ‘Olimipiki 'i hoku ta’u 18 pe, pea 'oku totonu leva ke mou ’osi 'ilo’i leva 'e kimoutolu 'a hono toe ’oe talanoa kia au. Ko ha tamasi’i au na’e hange pekoe ngaahi tamaiki kehekehe pea nofo 'i he mo’ui 'oku lelei. Na’e ’i ai foki 'ae ngaahi 'aho ia 'e ni'ihi ’i hoku ki’i famili na’a mau nofo pe’o ta'e ma’u ha me’a tokoni, 'o mau kai piini pe 'o hange pekoe ngaahi famili kehekehe ’i he mo'ui. Pea neongo 'ae ngaahi 'aho ia 'e ni’ihi na’e mau kai ai 'ae pateta fakapaku 'o ne fakaha 'ae ki’i faingata’a’ia na'e tofanga ai 'a hoku famili kae mahino foki ’oku ou mo'ui ni koe ngaue lahi ’a ’eku ongo matu’a ke fa’u au heu hoko ’o hange ko ia ’oku hoko kia au ’i he ngaahi ’aho ni 'o hoko ko ha tokotaha laulotaha mo ongoohgo 'o lahiange 'i ha taha kehe ’i mamani he lolotonga ni.