Uike ’oe Lea Faka Mauli

Mana (Auckland), Volume 1, Issue 6, 15 September 1977, Page 3

Uike ’oe Lea Faka Mauli

‘I he ’aho Puleiulu ko ia koe ’aho 14 ’o Sepitema ni ’oku kamata ai ’ae fakamamafa’i ’oe lea fakamauli ’i ha Uike Fakafonua ‘Oe Lea Fakamauli ’i Nu’u Sila katoa.

Koe taumu’a ’oe fakamamafa’i ko ’eni ’oe lea FakaMauli ’i ha uike nai ’e taha ke fakamo’oni’i koe kakai ko ia ’oku ha’anau tolu ’ae lea ni koe kakai tu’ufonua ia ’o Nu’u Sila, pea ’i he tu’unga ko ia koe kakai kinautolu na’a nau tu’ufonua ’i Nu’u Sila ’o mahino mai leva ko ’enau lea fakafonua ’oku totonu ke tu’u fonua ’i he fonua ni. ‘O taukave’i lahi leva ia ’i he fa’ahi ’oe ngaahi fakakikihi’i ’oe ngaahi lea ’o mahino mai ’oku ’i ai ’ae totonu ’ae kakai ko ia ’oku nau. nofo’i ’ae fonua ni ke nau ako ’ae lea ni, ’a ia koe ako ’oe lea ’oku fakafonua’aki ’ae fonua ni. ‘Oku mahino mai foki ia ’i he tafa’aki ’e taha ’ae mamahi mo’oni ’ae kakai ko ia ’oku koloa fonua’aki ’ae fonua ni koe ngaahi lea ko ia ’oku ngaue’aki ’i he fonua ni ’oku si’isi’i ’aupito ’ae ngaue moe fefakafamili’ki ’ae ngaahi lea ko ia ’oku ako’i ’i he ngaahi ’apiako ko ia ’oe fonua ni. ‘Oku tupu nai ’eni mei he malohiange ’ae lea Faka-Pilitania ia ’i ha toe fa’ahinga lea kehe, pea ’i he ’ene tu’unga ma’olounga ko ia ’ae lea kehekehe ’i hono lahi ngaue’aki pea kamata leva ke mole ’ae ngaahi lea fakafonua ia ’ae kakai ko ia na’a nau ’uluaki fai ’ae founga mo’ui ko ia ’i he fonua ni. Koe mahino mai foki ’i he ngaahi tu’unga ko ia ’oku fai ai ’ae ngaahi tu’unga fakaako ’oku fai pe ia ’i he lea Faka-Pilitania koe’uhi pekoe lea ia ’oku mamafa ’a hono ma’uhinga ha toe fa’ahinga lea kae tokoni ki ai ’ae lea fakaLatina, faka-Falanise, faka-Siamane mo fakaKalisi — Pea nau fakapupunga ai ’a kinautolu ia ’o malohi ia ’i he lea fakafonua ia ’ae fonua kehekehe ’o mamani pea talu ai pe ’ae muimui ki ai ’ae mgaahi fonua ’o mamani kae li’aki ’ae lea fakafonua ia ’a kinautolu, pea hoko leva ai ’ae lahi ’oe mole ’ae ngaahi me’a

kehekehe koe’uhi koe li’aki ’ae konga ma'uhinga 'oe nofo fakafonua. ‘I he mahono mai ko ia ’ae ngalingali ke mole ’ae lea fakafonua 'ae ’uluaki kakai ko ia na’e tu’uta mai ki Nu’u Sila, na’e kamata leva ke ma’u 'ae fakakaukau ko ’eni ke toe huke’i mo fakamanamanatu ’ae lea ’a honau tupu’anga na’a faifai pea mole ia ’i hano li’aki ’o ’ikai ke ngaue’ — aki. Ko ia na’e fa’u leva ’i he aho fakaHisitolia ’oe kuonga ni koe 'aho 14 ’o Sepitema ’oe ta’u 1972 ke kamata ai ’ae Fakamanatu ’ae Lea ni. Koe taha ’o e ngaahi me’a lalahi na’e hoko ’i he ’uluaki fa’ufa’u ko ’eni ’ae fakaha atu ki he Fale Aiea ’u Nu’u Sila ha tohi tangi ’o fakamo’oni ai ’ae fu’u kakai na’e toko fa mano ua afe. ‘A ia koe tangi ko ’eni ke faka-’ata ’ae lea FakaMauli ke hoko ia koe taha ’oe ngaahi lea ’i he ako ’ae ngaahi lesoni ’oku ako’i ’i he ngaahi ’apiako ’o kotoa ’o Nu’u Sila pea ke ngofua ke ako ia ’e ha taha pe, foki ’eni ’i he loto ki ai ’ae Pu-le’anga ke poupou’i ’ae ako’i ’oe lea ni ko ia ai ne loto lelei leva ’ae Pule’anga ke fai ha fakangofua ’oe Lea ni ke ako’i ki ha taha pe ’oku fie ako mo lea’aki ’ae Lea fakaMauli. Ko ia ai

ne fokotu'u leva ke ngofua 'ae ako’i ia 'i he ngaahi ’apiako katoa 'i Nu’u Sila — Na’e mahino mai leva 'ae fiefia ’ae kakai '.oe fonua ni ’i he lava ke fakangofua ke ako’i ’ae lea nikoe’uhi 'i he Histiolia ko ia’oe Lea ni ’i he kuohili na’e tapuha ’aupito foki 'ae lea'aki 'ae lea ni ’i ha feitu’u ako pe 'apiako ’o kamata ai ’ae mole ’ae lea ni mei kakai ko ia ’oku ha’anu 'ae lea he na’e tapu’i 'aupito ’o hoko ia koe lao 'i he ngaahi ’apiako ke lea’aki ha'a Mauli ’a ’ene lea fakafonua kae ngofua peke lea FakaPilitania pe.

Ka ’i he ta’u ni na’e kamata ai ’a hono ako’i ’oe lea ni ki he fanau iiki koe’uhi ke kamata ke ma’u vave ’e he fanau ’ae lea ’i he taimi ko ia ’oku nau kei akoako lea ai. Koe talu ’ae feinga mei he ta’u 1972 ’o hoko ai ’a hono fakangofua ’ae ako’i 'oe lea ni pea ko ia ai ’oku totonu ai ke mamafa ’a hono ako’i 'ae kakai ki he lea Faka-Fonua ’ae kakai ’oku nau tu’ufonua ’i he fonua ni — ‘O tumu’aki ia ’i he hoko ko 'eni ’ae ’aho 14 ’o Sepitema ’oe ta’u kotoa pe ke fakamanatu ai ’ae ako’i ’oe Lea fakafonua ’a Aotearoa ’a ia koe lea Faka-Mauli.