Te Rohi Whakaurua ki te Koura.

Korimako, Issue 41, 15 June 1885, Page 5

Te Rohi Whakaurua kite Koura.

(ARA TE TARO KAURA.) I nga wa o mua ko te tukunga iho o te whakawa, kahore e penei ana te pai me nga ra e noho nei tatou, he mea ata whiriwhiri marire nga tikanga 0 nga tautohe e nga Kaiwhakawa me nga tangata whakarongo atu kia kitea te -tika te he ranei. Ma tenei huarahi ka tatu ma rire nga whakaaro o nga tangata e whai atu ana kite tika. Ko nga tangata whai atu kite tinihanga koia nga tangata e wehi ana kite tuku i a ratou keehi ki te aroaro o te Kooti. E kii ana, ko nga kaainga i tawhiti kahore 1 tupono te ture, he roa noa atu te wa e noho ture kore ai. Waihoki kahore i tiakina nga tangata e te ture, kahore hoki taua ture i whai mana ki aua kaainga tawhiti. Ahakoa i reira nga tangata i whakaturia e te runanga i runga i te whai mana anake o te ingoa o te ture, otira ko te tini o te iwi i mahi noaiho i a ratou hanga; whai atu ana ratou ki nga huarahi e pai ai ratou, a mehemea ka kitea nga tangata hara, waahi iti ka mau i runga i te tiaki mahi nui i nga tangata kua mamae rawa. Ko te Kaiwhakawa mo taua he mo taua hara kua tango pea i te mauna whakapatipati e rere ke ai te pono mete tika i tu ai ia i whakaaria ai ia e te runanga he whaikii mo te ture kia haere ki runga i te huarahi o te tika me te pono:— " I tenei wa i noho tetahi peka tunu-taro i tetahi taone iti, a i kite ano ia i ana mahi i rapua ai e ia he tikanga e pai ai te taro ina hangaa. Ko nga mea i raweke ai, ara, nga mahi me nga tikanga e pai ai te rohi he mea huna e ia ki tona ngakau ake. A i haere mai nga tangata katoa o taua taone ki tona whare hoko taro ai, notemea kua kitea te pai mete reka o ana rohi. Otira he roa te wa e mahi ana ia me tona hoa-wahine hoki e awhina ana i a ia, ka puta tona hiahia

kia rapua tetahi tangata hei hoa mona, a whakaritea ana e ia ko tetahi taitama ahua pai, a whaakina ana e ia tetahi waahi o tona mahi raweke kia ahei ai taua taitama te mahi i tana mahi. Kahore i roa te whakahaerenga 0 tana mahi, ka turorotia taua peka, anga atu ana ia kite huarahi o te mate, a karangatia ana e ia tona kaimahi kite taha o tona moenga i reira ano hold tona wahine me nga tamariki e tangi ana. Kii atu ana ia ki tona kaimahi, ( e mohio ana koe kua mahi whakaaro ahau kia koe mo to mahi pai kia au. Kua utua e au kia koe te utu nui, a kua noho kua kai koe ki taku whare, ano he tama naku ake, waihoki kua whakaaturia kia koe tetahi waahi o taku mahi raweke a kahore he peka e pai ake i a koe 1 tenei taone. Otira ka wehe ake nei ahau i tenei ao, a ka mahue iho ki muri taku hoawahine me aku tamariki toko ono, a tera pea e mate te whaea i te rapunga kai ahanoa, ahanoa ma ratou. Na reira me whakaoti e au etahi tikanga e ora ai ia te whakaako i ana tamariki kite huarahi o te ora o te tika mete pono. Mehemea ka homai e koe e rima tekau nga piihi koura, ka whaakina atu e au nga mahi katoa e rite ai e pai ai te mahi hanga taro. Whakawhetai ana taua kaimahi ki nga korero ake a tona rangatira, mea ana, mana e tiaki e atawhai tona wahine me nga tamariki i muri o tona matenga. Otira e ai ta te peka; ' e pai ana ra tena!' erangi utua mai te rima tekau koura, kia whaakina tonutia atu e au nga raweke e tika ai to mahi, notemea e hemo ana ahau meake ka mate. Katalii taua kaimahi ka tangi ki tona kore - whaitaonga, kahore hoki ana moni i tae ki nga piihi koura e rima tekau, otira i penei atu ia ki tona rangatira, ' me haina e au tetahi pukapuka whakaae kia utua e au aua moni i mua o te paunga o nga marama e ono, notemea e mohio ana ahau e kore e roa kua whiwhi au i te

moni, a me kai ahau i te wai me nga puwha hei oranga moku kia ea ra ano taku nama.' Kihai taua rangatira i whakaaro tera te tinihanga mete nukarau te noho ra, i roto i nga korero pai a taua kaimahi, whakaae ana ia kia utua nga piihi koura e rima tekau me nga piihi koura ake e rima. Ko te pukapuka i oti rawa te haina mete hiiri hoatu ana kite peka mo tana wahine i te aroaro o nga kaititiro e rua. No te otinga o ta raua haina, katahi ka whaakina nga mahi katoa e oti pai ai te rohi. Kahore i roa ka mate taua tangata a i hoatu e ia te pukapuka ki tona wahine me tenei poroporoaki. ' E tumanako ahau ka riro mai i a koe enei moni, ka pumau ano hoki taua kaimahi hei hoa pono hei hoa tuturu mou, ake tonu ata. Mehemea kite tinihanga ia (otira ki taku whakaaro e kore rawa ia e pera) ma te Atua koe e whakaora, aua rawa koe e whakarere i a la, aua rawa hoki e whakawhirinaki I tuturu kite tangata, me noho koe i runga ite wehi kite Atua, mana koe e awhina.' Te mutunga o enei poroporoaki ake a te peka ra, ki tona wahine, ko te matenga i wehe atu ai tona wairua i tenei ao. Puta ana te pouritanga mete mamaetanga kite wahine ra mo te ngaronga atu o tona hoa-taane, kihai rawa ia i whakaaro mo te pukapuka i hainatia ra e tona taane mete kaimahi, otira ano ka pahure haere nga ra ka kite ano ia i nga mate o ana tamariki, a puta ana tona whakaaro ki taua pukapuka whakaae-moni, katahi ia ka mohio kua tinihangatia ia e taua kaimahi, otira tatari ana taua wahine kia pahure nga marama e ono, katahi ia ka haere ki taua kaimahi kite tono i te moni mo taua pukapuka, kii mai ana taua tangata, he teka tahi taua pukapuka - whakaaetanga, kahore ia e mohio ana na wai ranei i tuhi tahae tona ingoa ki roto, me nga kaititiro ano i mea, kihai rawa te ringa o te kaimahi |i pa kite tuhi ki taua pukapuka.

Tau ana te aue ki taua pouaru mo te mahi kino a taua tangata kia ratou ko ana tamariki, kii atu ana taua wahine mehemea kahore taua tangata e mahara ana ki nga poroporoaki ake a tona hoa-taane i a ia e takoto ana ki tona moenga, i tenei kupu, ' kia riro ko taua kaimahi hei matua mo ratou ko ana tamariki.' Kihai rawa i whakarongo taua tangata ki enei kupu a taua pouaru, peia ana ki waho o te whare, tutakina ana te kuwaha. Kii atu ana taua wahine nana! e koro, e kore e roa ka tae mai te Tiati, a ko reira ka tukua atu e au tenei keehi ki tona aroaro, ma te Atua ahau e tiaki i roto i o mahi whakawai. Kata ana taua tangata, notemea e mohio ana hoki ia ki taua Tiati e kore rawa e whakataua te he ki a ia. Kahore rawa taua tangata i whakaaro tera e anga atu te mana o te Atua ki taua wahine, me pehea e tomo ai te whakapono kite ngakau o te tangata kino, kite ngakau o te tangata whakatina i te pouaru ratou ko ana tamariki. Hoki ana taua pouaru ki tona whare kite tangi kite inoi, haere ana taua peka ki runga i te huarahi whakapehapeha mete huarahi whakawai. I te ra e haere mai ai te Tiati kite taone, whakaaro ana nga tangata katoa me taua peka ko te Tiati o mua ko ia ano ranei te Tiati o naianei. He tini nga tangata e tu ana kite tomokanga e tapoko ai taua Tiati ki te whare, ko te peka ra tetahi o nga tangata i mua, whakatakariri ana taua peka ano ka rongo ia e hara i to mua Tiati i te Tiati e mohio ana ia, erangi he Tiati hou ke, otira kihai i ata kitea taua Tiati i te tini o te tangata, tahuri ana taua peka kite patai kite tini o te tangata, mehemea e mohio ana ratou ki tenei Tiati 1 he tangata pehea; he aha ia i haere mai ail he tangata tika he pehea ranei? otira tae ana te pouritanga ki a ia i te rongonga ko te Tiati tawhito e mohio ana ia kua mate noa atu, a whakaturia ana tenei Tiati hei I

kaiwhakawa mo taua takiwa. Haere ana taua peka kite whare o te Tiati, ka patai ki nga pononga mehemea he tangata pehea ranei, pehea ranei te Tiati. Rongo mai ana taua Tiati i a ia e patapatai ana ki nga pononga o te whare, haere mai ana taua Tiati me nga kakahu noaiho. Patai ana taua peka ki nga tangata e tu ana i te whatitoka, ko te kaituhituhi ranei tenei o te Tiati ? Ki tonu atu taua Tiati, ' tera ranei tetahi mea e hiahia ana koe kia kite i te kaituhituhi o te Tiati V Kii atu ana te peka, ' Ae.' A no ko te Tiati,' Haere mai; ko ahau tonu hoki te kaituhituhi o te Tiati.' (He pono rawa enei kupu a taua Tiati, notemea ko ia ake ano tona kaituhituhi. Kahore ona karaka i taua wa.) I to raua taenga kite ruuma o te Tiati, waiho ana e taua peka tetahi rohi-taro ki runga i te teepu. Patai ana te Tiati, mo te aha tenei rohi ? Ka mea te peka,' me hoatu e koe tenei rohi ma taku ariki ma te Tiati.' Ano ko te Tiati, mo te aha i homai ai e koe ? Ka mea te peka, f notemea e hiahia ana ahau kia penei te pai o tenei Tiati me to mua Tiati.' Ka mea atu te Tiati, i pehea te pai o to mua Tiati? Ka mete peka, ' e kore rawa ia e pai kia raru ona hoa ake.' Ka mea te Tiati, me hoatu e au te rohi nei ki a ia? Ano ko te peka, 'Ae, mehemea kahore he mea e mataku ai, hoatu, erangi kia mohio koe, e kore e pai e kore e reka nga taro-taumaha mo nga puku katoa.' Ka mea te Tiati, 'he pono ano tena, otira he puku kaha to taua Tiati, ka parekareka ano ki tona koopu ahakoa taumaha te rohi.' Ano ko te peka, ' e pai ana tena, e mohio ana ahau ka mahi pai tenei rohi-koura mo maua tahi.' Ka mea atu te Tiati, " he pono ano tena, otira e kore ranei koe pai kia homai tetahi taro kia nohinohi nei mo taku kawenga i tenei kite Tiati." Katahi te peka ka kii atu, ' e pai ana, mehemea kite whakahoa mai

koe ki au, kia kaua ai te pouaru Iporearea e kaha kite tango atu i aku piihi-koura e rima tekau e hiahia nei ia kia riro i a ia,' hoatu ana e te peka tetahi taro nohinohi. Katahi ka mea te Tiati 'he taro koura ano ranei tenei 1 Ano ko te peka, 'he taro koura tena; tenei i a nei te whakaaro nei koe e tika ranei taku whakawhirinaki ki taua Tiati, a pumau ranei ia kiaau.' Ano ko te Tiati, ka pena ano tona pumau me taku pumau kia koe, otira korerotia mai tau keehi, kia tika ai takn korero atu kite Tiati. Ao ake te ra ka puare te kooti, a he maha nga keehi i whakawakia, kihai te peka i tae wawe mai, notemea e raruraru ana ia i te ata kite mahi i tona peka. Ano te awatea ka tae atu ia kite kooti, ka kite i te pouaru me ana tamariki toko ono e tu ana mete pukapuka i tona ringa. Ko te peka kihai rawa i mohio atu kite Tiati ko ia ano tera ko tona hoa i korero tahi ai raua i nanahi, notemea kua ahua rere ke taua Tiati i ona kakahu me tona potae whakawa. Tatari ana ia kia karangatia tona ingoa me to te pouaru. Tenei e taku Ariki 1 e ai ta te peka i runga ano ite reo maaia. Tenei e taku Ariki ! e ai ta te pouaru i runga ano ite reo ngoikore. Ka mea te Tiati, e whakaaro ana ahau i mua o te whakawakanga o tenei keehi, me korero nga ture mo tenei kooti, notemea e rongo ana ahau kua mahue tenei mahi tenei tikanga i nga wa kua pahure ake nei. Katahi te Tiati ka timata te korero i aua ture, ka mea, mehemea ka tahuri tetahi tangata kite whakapati i te Tiati kite moni kite aha ranei, a mehemea kite tau te he ki taua tangata i runga i te huarahi whakawa, ko reira ka komohia tona upoko ana ringa me ona waewae ki roto i te pirori (ara he rakau whai-kowhao hei kokomo i te te upoko i nga ringa me nga waewae, a ka mate rawa te tangata i te whakama notemea ka waiho ia hei tiro-

hanga ma nga mano tangata e haere ana ite huarahi). Ame utu ano hoki taua tangata kite whaina taimaha kia kotahi tau e noho ana i te whareherehere. Ano ka rongo te peka i enei korero, e hara i te hanga tona ketekete, katahi ia ka ata titiro atu ki taua Tiati, otira kihai te Tiati i ahua whakaaroaro ki a ia, karanga ana ia kia, korerotia ete pouaru ona korero. Whakaaria ana te pukapuka e taua wahine, mea ana, e kii ana te peka nei ehara i tona ingoa te ingoa i tuhia ai ki roto me nga kaititiro ano hoki e whakahoa ana kite peka. Katahi te Tiati ka mea atu ki taua wahine, ' e pouri ana ahau mou, otira e taea ranei e koe te kai i te taro taumaha, notemea kite taea e koe ka hoatu e au kia koe tetahi rohi, na taua peka pono i kawe mai kia au i te ahiahi kua pahure ake nei.' Titiro atu ana te peka i runga i te wehi mete mataku ka mea atu kite Tiati, e taku Ariki, e taku Ariki, e ngakau nui ana ahau (ahakoa e riro atu te piihi-koura) kia hoki mai ano taku rohi mete mea iti. Katahi te Tiati ka titiro marire atu ki a ia, ka mea, kahore, e kore ahau e pai, erangi ka hoatu e au enei rohi kite pouaru, aue ana taua peka tohe ana kite Tiati kia whakahokia mai aua rohi i runga i te utu e pai ai te Tiati. Ka mea te Tiati, * e pai ana mauria mai ki ahau nga piihi - koura e rima tekau me nga mea e rima mo tetahi o nga rohi, a kia tekau atu piihi-koura mo te rohi meroiti, penei ka whakahokia atu nga taro ki a koe.' Oraa ana taua peka ki tona wliare, hoki mai ana i runga i te tangi mete aue mo tona aitua i mau nei i runga i tona kuaretanga. Mauria mai ana e ia nga moni kite kooti, hoatu ana e te Tiati aua moni ki te pouaru ratou ko ana tamariki. Ka mea te Tiati, tena koe, he tika rawa u aku mehemea i whakataimahatia e au te utu mo to taro i whakaurua e koe nga moni koura ki roto. Otira e

tumanako ana ahau ma tenei tukunga iho ka mahara koe ki tenei, tena etahi mea e hohonu atu i tan mahi whakawai hohonu rawa, a ikeike atu i nga ikeiketanga o nga mahi kino o te hara. A ko te whakawhirinakitanga o tenei pouaru kite Atua, i nui noa atu te whaimana i tau mahi teka me tau mahi tahae ina te ahua."