Te Keirai ara te Kaiwhakawa Mohio.

Korimako, Issue 40, 15 May 1885, Page 5

Te Keirai ara te Kaiwhakawa Mohio.

I nga wa i namata i noho tetahi rangatira no nga Arapi kite taha o te koraha, ko tona ingoa ko Pene Akima. Ko te rongo o tona mohiotanga i tae ki nga whenua katoa e paatata ana kite kainga i noho ai ia. Ko nga tangata me nga kaumatua o nga tauiwi he hono tonu te haere mai kite kawe mai i a ratou tautohenga mana e whakarite e whakawa. Otira ka puta mai he rongo hou tera tetahi Kaiwhakawa, no Miheri, e nui atu ana tona mohiotanga i te mohiotanga o Pene Akima, katahi a Pene Akima ka mea Ida haere hold ia kite whakamoemiti kia kite i te mohiotanga o te kaiwhakawa o Miheri. I tetahi ra, ka kakahu a Pene Akima i nga kakahu rere ke, kia kiia ai he tangata hokohoko noaiho, kia kaua ai e mohiotia e te tangata e ahn ana ia ki Miheri kia kite kia whakarongo i te mohiotanga o taua ruanuku. Ka eke irunga i tona hoilio, a i a ia e haere ana ka tutaki i tetahi koroheke i te huarahi, ka mea mai taua koroheke kia Pene Akima, e haere tahi ana taua kite taone o Miheri, otira e ngenge ana ahau, kia aroha mai koe kia eke tahi atu taua ki runga i to hoiho, tungou whakaae ana a Pene Akima, katahi ka peke ake taua kaumatua ki muri i te tuara o Pene Akima. Ano ka tae raua ki nga keeti o Miheri, katahi te .ariki nona te hoiho ka mea kia jheke iho taua kaumatua ki raro. Ka mea taua kaumatua, kahore; ko koe me heke ki raro. Mo te ; aha ra? Ano ko taua koroheke, kia wailio mai te hoiho ki ahau. Ka kii a Pene Akima, e mohio ana ano koe e kewha noku tenei hoilio heaha koe ka mea ai kia riro noatu taku hoiho mou. Ano ko taua koroheke ka mea, e mohio ana ahau kei roto taua i te taone o te Kaiwhakawa tika, a mehemea kite titiro mai ia kia taua, ko koe me o ringa nunui .me o waewae kaha, a ko ahau

me taku tinana kikokore me aku kauae pakoko, ka kii penei mai ia ko te tangata e aliua mate ana ko ia te tangata nona te hoiho. Katalii a Pene Akima ka mea meliemea kite whakaritea e ia tenei hoiho kia koe, ehara ia i te Kaiwhakawa pono, kati irunga i to mahi kino, kua whiwhi ahau i tenei hara hei whakarongo maku i tona mohiotanga. Haere ana raua kite kooti, otira i roa to raua taaringa, notemea e ruatahi nga keehi e whakawakia ana, ko te tuatahi na tetahi Piha me tetahi Kaihoko-Hinu, ko aua tangata e tu ana i te aroaro o te Kaiwhakawa, ko tetahi me ona kakahu pokepoke i te hinu, ko tetahi me ona kakahu poke i te toto. Ka mea te Pilia, i haere an kite whare o te tangata tinihanga nei kite hoko hinu, tangohia ake ana aku moni kia hoatu tetahi hei utu mo te hinu, ano ka kite mai ia i aku moni koura, tau ana te apo ki tona ngakau, katahi ia ka hopu i taku ringa ka mea e tahae ana ahau i ona moni. Otira i mau tonu i au te pupuri i aku moni me tona ringa hold, a e tu nei maua i mua ia koe. Ano ko te kaihoko-hinu ka mea, ko te taurekareka nei i haere mai kite hoko hinu i taku whare, no te kiinga o tana pounamu, ka kii mai ki ahau kia hoatu he tiini mo tona moni koura, otira kihai i tukua e ia maku e hoatu te tiini, rere mai ana ia kumea ana te kapata i taku teepu, ehara i te hanga kapo ana ia i aku moni ki puru tona ringa, anga atu ana ia ka oma, otira i puritia e au. Naku te moni, ko taku e inoi atu ai ko te tika. Ka kii atu te Kaiwhakawa me waiho nga moni ki au mo apopo ka hoki mai ai korua kia whakataua ta korua hara. Ko te keehi tuarua na tetahi kaimahi me tetahi Kaiwhakaako kura mo tetahi wahine. I kii te Kai-wliakaako-kura ko tona wahine i tangohia pokanoatia e te kaimahi. Ano ko te kaimahi ka mea nana pu ake taua wahine he mea marena ano ki a ia he tini

noaiho nga -tau e moe ana raua. Ko te wahine horerawa ana kupu kihai i haamama tona mangai, aliua raruraru ana taua Kaiwhakawa notemea e kii ana tetahi, tetahi, nana te wahine. Engari i penei atu te Kaiwhakawa me waiho te wahine ki reira a me hoki mai raua apopo. Katahi ia ka tahuri kite keehi a Pene Akima raua ko te koroheke ra, ka kii a Pene Akima ara ka korero i tona haerenga mai me te tutakitanga ona kite koroheke, mete inoitanga mai o taua kaumatua kia eke mai ki muri i tona tuara, tae noa ki to raua tautohenga i nga keeti, mete karangatanga atu a taua koroheke ma to titiro mai kia maua ko te tangata e mate ana e ngoikore ana ko ia te tangata nona te hoiho. Katahi te kaiwhakawa ka rakuraku i ona pahau me tona upoko irunga i te raruraru o ona roro, otira i kii atu ia me waiho te hoiho me hoki mai korua apopo. Ao ake te ra ka haere mai nga kaitautohe kia rongo i te whakataunga o a ratou keehi. Ko te tuatahi ko te kaihoko hinu mete Piha, koropiko tahi ana raua kite Kaiwhakawa, ka mea te Kaiwhakawa kite Kaihoko-hinu, e mea ana koe i tahae te Piha nei i o moni, otira whiua ana e au nga moni ki roto i te kohua wai takoto ai, a kite ana ahau kahore he walii pata o te hinu i rewa ki runga i te wai, mehemea nau nga moni kua puta te pata o te hinu o nga moni ki runga i te wai itemea i kii koe i romiromi o ringa i nga moni. Na konei ka tukua atu e au nga moni kite Piha, a ko nga whiu-wepu ka hoatu hei mamaetanga mou e te Kaihokohinu e toru tekau. Ka mutu tera, ka haere mai te wahine e tautohea ra e te Kaimahi mete kaiwliakaako-kura, ka mea te Kaiwhakawa notemea e tohe tonu ana tetahi me tetahi o nga tangata nei nana te wahine, a me pewliea e kitea ai notemea e noho puku ana te waliine, kahore e karanga ake ko ta mea e tika ana. Otira no te ata tonu

nei katalii au ka kii atu kite wahine nei Ida koroia taku turanga mangumangu kia whakapaia taku teepu me nga pene me nga pukapuka, a kite ana ahau i tona mohio Id te wliakapai kite wiiakatakoto i nga tini mea o runga i taku teepu. Moliio ana akau ehara tenei wakine i te wahine na te kaimalii notemea nokea e oti nga malii o te teepu i te wahine mehemea na te kaimahi. Na konei ka tukua atu e au te wahine kite kaiwhakaakokura, notemea e mohio ana ahau lie mohio ke atu te wahine a te kaiwhakaako kura kite whakapai i nga peiie me nga pukapuka me nga mea o runga i te teepu, a ko nga whiu-wepu ka hoatu hei mamaetanga mo te kaimalii e toru tekau. Ano ka mutu tera, katalii ka tahuri kite keehi a Pene Akima raua ko te koroheke, ka mea te Kaiwhakawa kia haere mai tetahi o korua ki te wahi i tu ai te hoiho kei roto i aku hoiho, haere ana ko Pene Akima i te tuatahi, kii atu ana te Kaiwhakawa, tangohia mai te hoiho e kii ana koe nou. Koia tenei, e ai ta Pene Akima, tika tonu atu tona tohu ki taua hoiho, haere atu ana ia tangi mai ana taua hoiho kua mohio hoki ko tona ariki. Ka mea te Kaiwhakawa kia haere atu ko te koroheke, haere ana taua kaumatua, ka mea te Kaiwhakawa, e hoa e kite ana ranei koe i to taonga i roto i enei hoiho ? ano ko taua koroheke, koia tenei, tika tonu ano tona tohu ki ta raua hoiho tahi, otira ko te hoiho kaore i mohio mai ki taua koroheke. Hoki atu ana te Kaiwhakawa ki tona nohoanga i te Kooti, ka mea ka hoatu e ahau ta kqrua hoiho kia Pene Akipift, a ko nga whiu-wepu ka hoatu hei mamaetanga mou e koro e toru tekau. I te mutunga o te whakawa katahi a Pene Akima ka haere atu ka koropiko ka mea, e taku Ariki e kore ranei koe e pai kia whakaaturia mai ki to pononga te take i tukua mai ai e koe te hoiho ki ahau notemea i rapa tahi ta maua tohutohu kite

lioiho kotahi. Ka mea te Kaiwhakawa. He pono i mohio ano to lioa-riri kite hoiho otira ko te lioiho kaore i mohio ki a ia. Titiro atu ana ahau i to haerenga atu, ka kite au kei te tangi mai te hoiho kia koe kei te mohio mai hoki kite hikoi a o wae. Koropiko ana a Pene Akima, kilii ana ia i te kakahu whakawa o te Kaiwhakawa tika, hoki atu ana ki tona kainga.