He Kupu Tuku Mai.

Korimako, Issue 35, 15 December 1884, Page 4

He Kupu Tuku Mai.

Ki a Te Korimako. E manu, —Tena koe! He tangata ahau e tae ana kite nui o nga marama katahi ka whiwhi i te hereni. Na konei ka mea toku ngakau, kati me haere pea ahau ki Hauraki kite kainga o te koura raua ko Te Hiriwa kia kite ai ahau i te moni, kia tae tahi atu ai kite whakaaro o nga tangata e mea nei kia whangaia ta tatou manu, notemea he oranga nui te perehi mo te tangata. Kua kite nei ahau i nga panui a nga tangata e mea nei kia whakanekehia ake te moni kia 5, kia 6, kia 10 hereni mo te tau. Ki toku whakaaro katahi ka he ta tatou manu, akuanei pea no tenei ra to kitenga iho i te moni, apopo kua whawha noaiho koe ki o pakete, notemea he taonga omaoma te moni. Kanui te tika ote korero a Matiu Kapa i Te Korimako o Nowema 15, 1884, Nama 34. Heoi nga waahi kupu a tenei wairua tangata e noho atu nei i tenei waahi o te motu o tatou tupuna i rapu ai hei whenua tuturu mo tatou. Na to koutou k° a ' Na Hen are Te Pukuatua. Ohinemutu. Nowema 15, 1884. Ki a Te Korimako. E hoa, —Tena koe ! Te mahi na i tau mahi i mohiotia iho ai he mahi tika tena hei whakaatu i nga he, i nga tika, e pa ana ki te tangata. Qtira ehara itemea

na te he i whai mai ko te tangata ano i whai atu kite he. Koia tenei tetahi o nga he. He whai ko te mahi a te tangata e tahuri nei kite whai i tenei kai ite waipiro. Otira ki taku whakaaro iho ehara i te mea no nga tangata te he kite kai i tana kai, engari no nga Pakeha te he, kua mohio ano raton he kai patu tangata te waipiro. E tohe ana ano kite tuku mai i a ratou waipiro ki nga takiwa o nga Maori. Ko te take koa ahau i korero ai i enei korero, ko tenei iwi ko Ngatirangitihi kua titotara, kua whakapiri i te puru-ripene ki o ratou koti. Ko nga tangata kua whakaae kite puru-ripene ka 50, kua liaina katoa enei ki roto i te pukapuka kei tenei mahi ranei te tika ai e kore ranei. Na to koutou hoa. Na Te Otimi. Te Matata, l Nowema 26, 1884. Ki a Te Korimako. E manu, —Tena koe ! E whaka pai ana ahau ki nga korero a nga tangata e mea nei kia nuku ake te moni mau kia 5 kia 6 hereni i te tau, kia rua putanga i te marama ko taku utu e tino pai ana kia 6 hereni mo te tau. He waiata, " Haere mai e kori ka moe taua, kia horahia atu Id te kahu wahine, ko te here a a waho e taria nei, aue, e taria nei te rae ki timutimu kite poua nei i." Ka huri. Na Hemi Tautahi. Kairakau, Te Apiti, Nepia, Nowema 26, 1884. Ki a Te Korimaico. E manu, —Tena koe te manu tangi pai! E hoa, e tautoko ana ahau i te kupu a Te Mete Raukawa e mea nei akuanei mate ai ta tatou manu mehemea kite whakanekehia ake te moni kite 5 kite 6 hereni. te No ano i mea kia 2 hereni tona nupepa, a, waiho hold r& mana ano e karanga mai. Na Tewi Te Rako. Waitakaruru, Miranda, Nowema 26, 1884. ' f

Ki a Te Korimako. E hoa, —E maim tenei ka tukua atu takn panui hei titiro ma nga iwi Maori o Niu Tireni, kia rongo kia mohio tenei hoki te taringa mete ngakau ote iwi te tatari nei ki nga korero e ahu mai ana i Poneke, i te Whare Wananga -o Niu Tireni, mo te pitihana a Ngapuhi i kawea haeretia nei e Hirini Taiwhanga raua ko Mitai Titore kite upoko oTe Ika-a-Mauwi ite tau 1883. Hoi ra e te iwi kua tutuki ki tona hoa riri kite Paramete o Niu Tireni kia te Kawana me tona Kawanatanga, ahakoa ko te wha tenei oku marama. i noho ai ki Poneke nei, ko taua pitihana anake taku mahi, e toru aku take i mahi ai tuatahi he tono kite Kawanatanga kia tukua mai ta ratou kupu mo taua pitihana ahakoa kino, ahakoa pai. Tuarua. Ko taku taenga kia te Kawana pena ano taku kupu atu kia ia ara he mea penei taku kupu me tuhi mai a koutou kupu kore rawa atu. Tuatoru. Ko taku pitihana he mea tuhi ano ki Poneke nei e matou ko oku hoa he whakamahara ki tenei Paramete kapehea rate whakaaro o tenei whare mo te pitihana a nga iwi Maori o Niu Tireni ki Ingarangi. Hoi ra no te 4 o nga ra o Nowema nei ka tahi ano taua pitihana aku ka korerotia kite aroaro o te komiti o te "Whare ka tukua te Ripoata a te komiti kite Whare hoi kahore ano he kupu a te Kawanatanga i tae mai ki au mo te ripoata a te komiti mo taku pitihana, he ahakoa ra e te iwi ka hoki marama nei ahau ki toku kainga tenei te take o toku hoki marama, kotahi rangatira o te pito ki runga nei i aroha ki au ko Paora Parau ko tana mahi he haere mai he patai ki au e pehea ana tau mahi, ka kiia atu e au kei te tino pakeke rawa te Kawanatanga mete Kawana hoki ahakoa e Pao i pai rawa taku hoatutanga i taku kupu ki te Minita Maori, he mea pai taku whawhai kite Ka■wanatanga e tolie nei he wlia-

whai rangatira kahore taku patu i kuhua he mea kawe mai kite aroaro o te Kawanatanga, No taua taima ka tuhia e Paora tana pukapuka kite Kawana a kua utua mai e te Kawana taua reta kia Paora i te 27 o nga ra o Oketopa nei, 1884. Ko te kupu tenei o tana reta kii te whakaarohia te pitihana a Ngapuhi i naianei kia tuturu te whakaaro ka tukua atu te kupu whakahoki. Te tuarua o nga mea ka hoki marama nei ahau ki toku kainga, ko te Eipoata a te komiti mo taku pitihana kei te aroaro o te Whare e takoto ana ahakoa kahore ano i puta mai ki au te kupu e takoto puta ana ahakoa roa e kore e taea e te Kawanatanga te kuhu rawa atu kia ngaro tera ano ka puta mai te kupu ki au a tona takiwa ano. Ka whakaatu nei ahau e te iwi aku mahara ko te take rawa e he ai taku e mahi nei, ma te whakaaetanga anake a te Kawanatanga o Ingarangi, o Niu Tireni hoki, ki nga putake a Tawhiao ma i whakatakoto ai kite aroaro o Rore Tapei kua roa nei ahau e tatari ana i Poneke nei kia puta mai he kupu ma te Kawanatanga ki au mo aku take kua korerotia i runga ake nei ara kia penei mai kahore he take o tau tohe notemea kua oti ke nga raruraru o Niu Tireni i nga putake i whakatakotoria e Tawhiao ma kite aroaro o te Kawanatanga a te Kuini. Hoi ra ka mahi tonu ahau i aku huarahi i mahara ai ahau i mua ko te haerenga o Hirini ma ki Ingarangi i puta o aku kupu kia Taiwhanga kaua e porangitia te haere e rangi me tuhi he pitihana ka kawe haere kite motu katoa, kihai a Hirini i pai, tuhia ana tetahi pukapuka e matou ko etahi o nga rangatira o Ngapuhi kia Parore, kia puritia ana moni kia kore ai a Hirini e haere, kihai taua kaumatua i pai notemea i mohio ahau he takahi tera haere i te ture i te haeretanga nei o Tawhiao ma i pera ano taku mohiotanga otira notemea ko Tawhiao te ingoa nui o Niu Tireni te rangatira

hoki, kahore he kupu, kaliore lie aha, ahakoa e te iwi no mua atu tenei pitihana i tuhia ai i te haerenga o Tawhiao ma ki Ingarangi kua kiia e au he pitihana tautoko ano i a Tawhiao ma putake, kua riro taku reta ki Ingarangi, ko nga kupu tenei e te iwi ko te take hoki e pakeke nei ko te wehenga mai o Niu Tireni ki waho i te mana o Ingarangi kotemea tena i he ai a Hirini ma me Tawhiao ma hoki, ko te hoa riri ano tenei mo taku i toku taenga ki a Kawana i pataia e au kia aia e matau ana rapea koe kua wehea ketia mai a Niu Tireni i te mana o Ingarangi ka mea ia, ae, he mea pena katoa nga koroni i raro i te mana o te Kuini, ka mea atu ahau kehea anake nga Koroni i penatia ? Ka mea mai ia ko Oropi, k»Poihakene. Ko wai ma nga iwi whenua o ena motu? Ko nga iwi ano o reira. I hanga ano ranei he tiriti mo ratou? Kihai i hoki mai ko te kupu whaka hoki mai mehemea ka kawea tenei pitihana maku e tuhi te tahi reta whakaatu ki Ingarangi kei te haere atu ka tonoa nei e au taua kupu ana me tuhi mai kite tahi pepa ka mea kia huihui ratou ko tona Kawanatanga kati nga kupu whakamarama ki nga iwi o tenei taima. Ko tenei upoko korero he panui ki nga iwi Maori o Niu Tireni, he nui hoki nga iwi me nga hapu o te motu nei kua kii he mahi hianga tenei na Ngapuhi ina hoki te roa. Tenei te whakatauki kaua te tutu e kainga me nga nganga ka roria, kaua te karaka e kainga weraweratia ka roria, ko te mea tena i roria ai a Taiwhanga ma, katahi ra ka tukua e au ma Te Korimako nei e hari haere tenei panui ara ko te waka kua haua i te tuatahi ka oti kahore ona pononga, heoi ano he waka i muri i tena ka haua ko nga hoe katahi ano ka whaitikanga tenei mea te waka kawhai hoe hoki e tere ai. Me whakaatu e au ia Ngapuhi tikanga e mahi mai nei i tonav kainga no Hune ka hori ake nei

ka whakaputaina nga paiiui ki ona iwi ake ano kia kohia lie moni liei kawe i taua pitihana nei ki Ingarangi ko te moni i kiia e te panui e 5 liereni mo te tangata kotahi tane wahine tamaiti. Ahakoa i runga ite ngakau nui o nga iwi o Ngapuhi kia puta tenei mea e kore ano pea e taea he iwi iti hoki, mehemea e nga iwi o i-uriga nei, e tahuri mai'koe hei awhina i a Ngapuhi tera koe e kite i tona mutunga. Kahore he tikanga ke atu i muri atu i tenei ko tenei te mutunga atu o nga kii, hoi ra ka whakaaturia e an tfe tikanga mo nga iwi e whakaae kite kohi mom me penei he tikanga me whakatu ' ; tetahi kotniti hei tiaki i nga moni aia iwi, aiia iwi, me tuhi te ingoa o te tangata ki ngH pukapuka kohikohi me tana moni ario mo te tae Tkwa ake kite he kite pehea ranei e noho marama ana te kbmiti ki nga pukapuka kohikohi mo te whakahoki i te moni a ia tangata, ia ia tangata kia ia, ko te pukapuka whakaatu anake, kahia nga moni kua takoto kei te ringa o nga komiti e tuku ake ki au kia tuarama ai ahau kite huihui i nga pukapuka pera ka kitea ko te taima tena e kauria ai ano te moana me tuku ake aua pukapuka ki Kemuera, Ohaeawai, poutapeta, kei pera ra me nga moni a nga iwi i pau i a Hirini Taiwhanga e korerotia nei e Te Korimako ko te pai e hara i a Ngapuhi te take o ta Hirini haere he kai kohi moni ke mo te haere a Tawhiao. Na Wiremu Katene. Poneke, Nowema 7, 1884. Ki a Te Korimako. E. mantj,—Tena koe te manu kawe mai inga rongo o te motu. E manu kite pai koe, kite kuhu atu i enei nga wahi mahara ki roto ki ou harirau. Ka tahi ano au ka tino whakatangikiu atu, ara ko te kupu a nga kai manaaki o te manu nei, he hapai ioiiai ta etahi ko etahi kei te tuku-

tuku iho. Ko ta etahi me nukn te utu o Te Korimako a te tau 1885. Kite moni e 10s. kia puta inga wiki katoa. Na Henare tenei. Ko a etahi kia 6s. kia rua putanga i te marama, e whakapai tonu au te mokai ki enei e rua. Otira ka rere penei tetahi maku kia tatou ki nga kai manaaki. E hoa ma, kei te rere ora ta tatou manu i enei ra ahakoa nui te mate nei ate piwa raua ko te koroputapua hei aha ki aia e tini ana hoki nga rata, ko tenei ka hoatu e tatou kia nui rawa he kai ; mo ta tatou manu aianei pea, ka ki whakarere tona kopu, a ka pehea rate mutunga: Engari ka pai me ata nuktinuku, tena ano te tau kaha rawa ia kite kai i a tatou bjua e tuku atu ai. Ko tenei aianei te nuinga mutu ai a ou ou ake nei nga mea e tuku tonu atu. Ka pai noa ake kite kapene te ritenga, waiho tatou nga Heramana hei whakarite kau i ana tono kia tatou. Ka mutu na to koutou hoa pono. ' Na Latima Braham. Okahu, Kaitaia. Ki a Te Korimako. E hoa, —Mau e tuku atu aku toru kupu kia kite o tatou hoa e noho nei i tenei motu e karangatia nei ko " Niu Tireni." He whakahoki i nga kupu o "Hokianga" i taia ki Te Korimako o Hepetema. E Hohepa Takiwira Houtai Wahirangi Tawhai, tena koe, koia tena, mau ano koe e korero to mohio mete mohio o Kereama o to papa hoki me to koutou ahu whenua, me to koutou whai moni. Eki ana ahau ma te tangata ke koutou e korero, e koro kia mahara ki nga Karaipiture e ki nei "Ko te tangata e whakanui ana ka whakaitia" mete "tangata e whakaiti ana ka whakanuia." Ruka xiv. 11. Hoi ra e hoa e kura ki nga Karaipiture kia mohio ai koe ki nga ahua o nga tangata katoa o te ao, " Kia ngohengohe koutou tetahi ki tetahi irunga i te welii kite Atua." Epeha v. 21.

He nui oti koe ia Hetekia, Kingi o Hura, i whakaatu nei i tona rangatiratanga katoa kia Peroraka Pararana, kingi o Papurona, a riria ana ia e te poropiti. 2 Kingi xii. 13, 14, 15. Hoi ka huri tenei ka eke i te waka ki Hawaiki. XT , T Na Nepu. POKAIMARAMA, NORTH CAPE, Oketopa 6, 1884. Ki a Te Korimako. E hoa, —Tukua atu kia rere ki nga pae e tau ai koe, ka pai nga korero whakanui i nga kakano 0 te tau hei oranga mo ta koutou mokopuna mo Te Korimako,tena ra e hoa ma, ko ahau, i timata i te 83 te tau, e 2 hereni; Ite 84 te tau, e 5 hereni; ite 85 te tau, he tau tumanako. Takirua maua kua piri kite 10 hereni mo te tau kia rua putanga i te marama. Ko nga tangata tautoko kaua e hoki ki muri waihoki tera kupu, i te tamarikitanga, e whakaaroana kite rua hereni, ka kaumatua tatou ka tika kia nui ake nga kakano mo te tau, ka pai te ahua o ia moni, o ia moni mo te tau, ma Te Korimako e kaute mai nga nupepa o nga putanga e rua i te marama kotahi. Ko te utu ote koramu mo nga korero tuku atu me tuhi iho kite timatanga o nga korero kia kite iho ai e mau ana, kua tukua atu i tona utu e tika nei kite utu. Ko etahi e penei ana, ko etahi kua marama noa atn " Na Rewi Rangiahua. Mangawhai, Oketopa 8, 1884. Ki a Te Korimako. E hoa, —E te kai tuhi o nga korero a nga Maori, a nga Pakeha hoki, ara a te iwi katoa ote motu nei. Na te reka o nga korero ko nga taringa o au korero i tuhi iho na ki nga Maori o konei i tuhi atu ai ano kia koe. He hui na nga Maori o "Whangape. Ara taua kai he hui no te Hahi ki Matihetihe nga tangata i taua hui e te

319, me nga taane, me nga wahine, nga tamariki, te mutu nga ake o nga tau 14 tau o te tamariki a hiko kite kau 12, 321; nga tamariki i ena tau huihui, 640. A tera atu nga tangata kihai i poto mai ki taua hui e 4 tana o nga kai me nga huka e Te Korimako he hui pai taua hui. Na te iwi o Peri te Huhu: Ara te ingoa ote iwi nana te hui ko te uuri ta moe Ngatikuri te ingoa o te iwi katoa. Hoi ano nga korero o tua hui. Na Romana Hapakuku. Whangape, J . Akuhata, 7, 1884. Ki a Te Korimako. E hoa, —Tena koe ! Katahi ano ahau ka mahara ake kite tuku atu i te rua pauna witi ma ta taua mo kai kia ora ai ia te atui haere i nga tahataha o te motu nei irunga i tenei manaaki nui kia matou kite iwi Maori i kai ai i nga hua pai o te tau, tenei tonu te titiro atu nei ki nga mahi a te manu nei, ara mo te kupu e mea nei kia whakanukuhia ake kite 5 kite 6 pauna witi mana i te tau, kia rua ai rerenga iroto i te marama, a e whakaae ana ahau kite mea ka whaimana taua mahara. Tenei ia taku, tena ra e te iwi tautokona to mokai nana nei koe i kai ai i nga hua reka o te tau. Ehara i te mea nau i tono atu kia tu ia hei rui mai i te purapura ki to maara. Engari no tona kitenga mai ka ngaro koe kei roto i te tataramoa i te paewhenua, ka puta tona aroha, katahi ano ka tipia te tataramoa mete paewhenua irunga i te kaka ote tuara. Koia tatou i rongo ai i etahi wahi kupu o tawhiti, katahi ano ka ahua marama ake te ngakau mete mahara ano ki taua aroha nui kia tatou. Heoi ete iwi kia manawanui kite taonga, tautokona kia tupu ai he matua mo tetou. Na A H Rangi JUUKAHIKATEA, TURANGA, Nowema 1, 1884.

Ki a Te Korimako. E hoa, —Tukua atu tenei panui kia kite nga tangata whakanui i nupepa ara nga mea e panui nei e ki nei kia mea moni, kia mea moni. Ko koe koia te kai whakarite utu mo te kaipnke 0 tera tangata. Nau koia i karanga atu tiki mai nga hereni e rua nei hua atu he mea karere mai na te "tangata i te waka. Ko ahau ra hoki tena kei te tahi moku taonga. Ka kite tangata nona te waka me hoatu e au kia rua kete kaanga ka hoatu e au i nga tau katoa mau pu e karanga mai kia tekau kete kaanga ka tika nou te waka. Heoi ano. Tari Kemara. Kawerua, Hokianga, Nowema, 3, 1884. Ki a Te Korimako. E hoa, —Tena koe te manu tangi pai ote motii! Mau e pikau atu ki runga i ou parirau aku toru kupu kia rongo oku hoa Maori Pakeha hoki. E hari ake ana toku ngakau kite panui a Henare Parata, me era atu o nga kaitautoko e mea nei kia nukuhia ake he oranga mo ta tatou manu kite 5 hereni mete 6 hereni kia kaha ai hoki a Te Korimako kite pikau i ana pikaunga ki nga pito e wha o te motu nei. Na he tautoko taku 1 te 5 hereni mete 6 hereni mo te tau hou e haere ake nei. Na to koutou hoa, Na Arekahanara. Ki a Te Korimako. E kori,—Tena koe ! Ko ahau ano tenei ko Henare Topi ka tuaruatia te putanga o taku kupu kia 6 hereni i te tau, kia rua putanga ite marama. E hoa ma, e whakalie ana ahau ki te panui a tetahi o nga kai manaaki e ki nei kia waiho tonu i te rua hereni. Na to koutou hoa. -^ a jj enare Topi. Opua, Pewhairangi, Nowema 12, ISS4.

Ki a Te Korimako. E hoa, —Tena koe te manu mohio ote tau. Ka tautoko matou i te panui a Te Watene Hapuku ma e ki nei kia rima kia ono herein mo roto i tenei tau hou e haere ake nei, kia rna nga putanga i roto i te marama kotahi. Na Rota Te Whakaoho, „ Herima Paerau. Moawhanga, Nepia, Nowema 1, 1884. Ki a Te Korimako. E hoa, —E whakaae ana ahau ki te ono hereni mo te tau e haere ake nei, kia rua putanga i te marama. Na Reihana Taipeti. Ramoto, Te Kapu, Wairoa, Nepia, Nowema 3, 1884. Ki a Te Korimako. E hoa, —Tenei aku toru kupu hei haringa atu mau ki au wahi e rere ai koe ite motu nei. He pai rawa atu ta tatou nupepa me wliakatuturu te utu kite tekau ma rua hereni mete hikipene mo te tau, a he pai ano hoki te koni ake kite kotahi pauna e rima hereni i te tau, engari me puta tonu i nga wiki katoa. Hoi ko matou o Whitianga nei e pai katoa ana. Na to hoa pono, Walter Wat aria. Whitianga, Nowema 4, 1884. Ki a Te Korimako. E hoa, —Tena koe! Ete manu tangi pai mau e mau atu e nei toru korera ki roto i te kapu o tou waewae ki au ta kiwa e haere ai koe ki rau whenua tenei te kupu ka tautoko ahau i tetahi wahi o te korero a Rapana Inia, o Kaikohe, e ki ana ia kia rua putanga ite marama. Ae, ki taku ia kia 4 hereni kia ru ai putanga ite marama. Heoi ka , kite na to hoa. Na Te Ratu Te Ahua. Orakei, Akarana, Nowema 14, 18S4.

Ki a Te Korimako. E hoa, —He tautoko taaku i te kupu a Rapana Inia, o Kaikohe, e ki nei kia 6 hereni i te tau. Otira he pai ano te 4 hereni. Na to koutou hoa. Reihana Te Aonui. Waiohiki, Nepia, Nowema 2, 1884. Ki a Te Korimako. E hoa, —E manu, tena koe! E "whakahe ana ahau ki nga tangata e hapai nei ia Te Korimako kia moiri ki rnnga kite nohoanga o te whakaihu-waka. Ko ahau ko tenei tangata kaore e kite i te parenge i roto i te marama kotahi, e rua marama ka kite au. Ko tenei ka utua e ahau nga korero aua tangata, taku utu kia kotahi panna i te tau kia toru putanga i te marama kotahi. Na to koutou hoa, Na Hirini Mohuia. Pakiaka, "Whangaehtj, Nowema 7, 1884. Ki a Te Korimako. E hoa, —Ka pataia koe e au, e ora ana ranei koe i te hua karamu e kohia atu nei e nga tangata o Aotearoa o te Waipounamu i roto i nga tau ka mahue ake nei? Ara i te rua hereni i te tau. Mehemea e kore koe e ora ana, e hiahia ana ahau kia kohia atu ano he hua mako, poporo, tupakihi hei oranga mou, ara kia whakanekenekehia ake te moni kia ono hereni te moni ma te tangata ki Te Korimako i te tau. Taku hiahia hei te tahi o nga ra o Hanuere, 1885, timata ai tenei utu mo te rua putanga i te marama, kia nui atn i te mua nga wharangi mo Te Korimako kia maha ai hoki nga korero o te ao e kohia ki roto kite puku o Te Korimako. Me nga reta tuku atu a nga kaikohi hua rakau kaua e utua me tuhi noa iho. Ko nga tangata kahore i kohikohi hua rakau me utu rawa a ratou nei korero tuku atu kia Te Korimako. Whakarongo

mai e aku hoa Maori, ko nga tangata e kohi oranga ana mo Te Korimako, me nga tangata e kore e kohi, kaua a koutou Korimako e hoatu ki nga tangata e kore e kohi oranga mo te nupepa, kei rongo noa ona kanohi me tona ngakau i te reka o nga utu o au hereni e ono i utua ai tail Korimako i te tau kotahi. Na Hohepa Taakiwira Hotjtai Wahirangi Tawhai. Waima, Hokianga, Nowema 18, 1884.