Aotearoa.

Korimako, Issue 16, 15 June 1883, Page 1 (Supplement)

Aotearoa.

Here Piiti, Kaipara, Aperira 12, 1883. He Pukapuka whaka mau mo nga korero o te maunga rongo kia Ngapuhi no waho, he korero Maori no te mutunga/ o nga korero o te Whare ilunanga/ E kia nei, ko Aotearoa. I korerotia ki waho, tenei korero/maunga rongo, kite aroaro o te Kohatu, i piri ai nga Ture, o te whare, o te Kohatu hoki i noho ai, te ahua o te Kuini, ka mea katoa ngalwi, kireira a Ngatiwhatua, a te Uriohau, te Mangamata, te Taou, a Ngatirango, te Uringahu, me Waikato, me o Hauraki i haere mai kite Runanga i huihui katoa kite aroaro o taua Kohatu nga Tane nga "Wahine nga Tamariki me Ngapuhi hoki e noho ana mai ratou i te Tungaroa 0 te "Whare o Aotearoa. Te tangata tuatahi nana i timata te korero ko Arama Karaka Haututu. Ka tu ake ia ka whaka puaki i nga putake o te mauahara ara nga he a nga tupuna a nga matua, i mahue iho ki nga uri i roto i e nei ra. Te kupu tuatahi he karakia notemau, nga rongo. ''He pou toko-toko, i he nuku toko-toko, i he rangi te Imo rinuku, te mori rangi, tuki e I koternumu ko teawha kote monihi j kai ota takere pongaponga ka tini ki runga ka rau ki raro. Ka whai I ta more ki runga, ka whai ta more ki raro. Tena te pou katu ko te pou no rongo, r|ie rongo te rua 0 nga kupu, he tui ano mo nga ko r ero ote maunga rongo kia mau 91 koia te nei ka timata nei. v Tuia tuia, tua uta, tua tai, tua ta rare, jttete kahui tawhito te tu mai, a l ta tu torona mai a torona, ko te

ata o te maru oi ko Tama horo tupua, tai ai runga ,taka te wira, taka te awe ,ko maru tutu ko maru ho ka ,ia ia ,kite hau ncitu, ia ia ki A otearoa., Ka tahi ka ka ranga atu ki Ngapuhi c Arama Karaka Haututu. * Haere mai e Pa ma t haere mai e mara ma.ha ere mai haere mai e Ngapuhi. Ko te mea hoki tenei i whaka arohia nuPtia e au i roto i nga tau, kia kitea mai tetahi tangata o Ngapuhi i te wahi e karanga tia nei e nga pa nui o nga Whare i a Ngati Whatua kua pahure a kei nei, ko te nei haere mai,e ko< & ana taku ngakau kia koutou e noho mai na. Koia ano tena ko nga uri o nga tangata i tupu ai te raru-raru ki tejiei wahi i nga ra, o mua otia he mea mahi i te awatea, ko temea i oti ite ngakau ,me whaka hoki mai, ki roto o Kaipara. Ki a tanumia enei hara kite aroaro o Nga ti Whatua mii tonu ,o te iti,o rahi, kia matau ai nga uri. Ko te mea tenei i mea ai ahau kia Moetara, ite runanga i te Wairoa, Ara i frga Rua pou i te hui i te matenga o Arama Karaka Pi. Ko taku kupu te nei i reira kia Moetara. Xv Moetara, e kore ranei koe e pai me haere koe ki nga rangatira o te tai ra Whiti Kia Whakaritea he wahi hei kitenga mo taua kia E whaka--o-tia o taua raru raru. ' Ka ki mai Moetara' kahore ano au, I taunga noa ki nga rangatira o te tai ra--whiti', penei e kore e tae mai ki e nei ra whaka-oti ai. Penei kua oti noa atu i mua, ae kua koa taku nga kau kia koutou e noho maina. Ko te rua tenei o nga taonga mo tenei whare i karanga tia e to koutou tupuna matua hoki, e te Otene i waiho iho eia maku e whakaoti. Oti ra i mea ia hei te waano e ora ana i-a ,ka whaka otia, e au ko.i-a te-nei ka whaka

otia itenei ra ,ka keria nei enei poka e rua ki o tatou aroaro. E tino koa ana taku ngakau kia koutou e nobo maina koia ahau & mara e Hare kameatu nei, ana koa toru torct'koufcou. n e noho maina ko nga uri ena, o nga tangata i tupu ai te raruraru ki roto o Kaipara, ko ia tenei ka whaka haere-a ake nei f na te Whareumu te whaka-aro, te putake mo Koriwhai ko ia au kamea atu nei kia koe e Hare haere mai no te mea he mokopuna koe na Koriwhai. Ko te kawenata-tanga tenei o 'nga mea tawhito e tanumia ai ki a ngaro atu, ake tonu atu. I te taenga atu o Paora raua ko te Hemara i te puare tanga o ,te Tiriti o Waitangi i karangatia e Nga puhi te Maungarongo. Ka whakatika atu a Paora ka keria te Poka, ko te poka tuatahi tena o te Maungarongo ko te mea kahoie i whai take taua Maungarongo. Ka karanga a Paora ki a Hongi kia tanumia te Poka na Hariata i tanu taua Poka ka tuhi a ake e Paora te pukapuka o taua Maungarongo kia Arama kia Ngatiwhatua katoa. Kia ana i reira ,he tuatahi te—ra, ko te tuarua me hoki mai ki roto o Kaipara ( koia tenei. Ekore ahau e karanga ki a Hongi hei tanu i tenei Poka no te mea he tangata hara kore taku tupuna a Hongi hoi ano tana ko te tiki Pu i tawahi. ko tona hara tera. Tena i ana kia rongo mai koutou ete Iwi katoa ko Rotorua v na te Wera na Murupaenga , ko te putake ko te pae, he kohuru na Rotorua ;waiho a Hongi hei hapai. Ko Mokoia na te Mar_ejiga,na Taki, na te Drikapana ( te putake, ko Koperu te ko-huru na Parawa-

rahi waiho a Hongi hei hapai • koia koe e Hare Tutawake ko koe hoki te uri o te Whareumu, he uri hoki koe no Kbriwhai te putake tena o Kaipara i mate ai mo Koriwhai, na te Whareumu i karanga mo Koriwhai ko koe te moko puna a Koriwhai. Na ka karanga atu ano hoki ahau ki a jkoe e taku tamaiti e Hapakuku ahakoa he tamaiti koe, na taku tauhine toou matua tane, no reira au ka mea atu nei kia koe ko te uri koe o te Pouutu, te I take ko Taurawhero ko te rua tenei o nga putake i mate ai a Kaipara , no Koriwhai ,no Taura\whero ,na te Poutu na te Whareumu , waiho a Hongi hei \ hapai i aua putake me Nga puhii ikatoa. Koia ahau ka karanga atu( nei kia korua ara kia koutou, hei tanu i tenei poka ka keria nei i naia nei ki o tatou aroaro, hei tanumanga mo enei tupapaku ki tenei poka ahakoa nui iti ka tanumia nei ki tenei poka ka takahia nei e tatou ki raro ki o tatou waewae ake tonu atu Amene e kore e ara ake. Arama Karaka Haututu. Katu ake ano ahau Arama ki ruriga i te wha o ku korero tanga kakaranga kite iwi, kawhaka rite ahau i te tangi a tenei manu [f he matuhi te ingoa. He Tuitui i nga korero o te maungarongo ko ia tenei e Tangi nei hoki te , matuhi nei, "tuia,,' tuia,!l£aoho katoa te iwi i ko neiT* Tuituia." Ka whaka r hua ano i te tangi ate tahi manu he Huia ko ia tenei. E whaka koia nei hoki te Huia." No ko nei kaoho ano te iwi "huihuiakia ko tahi." Kawhaka ano tate Pipiwharauroa tangi , ko ia tenei, whitiwhiti whitiwhiti ora" No konei ka o ho ano te iwi. Mo nga tau maha e haere akenei, kakaranga ano ahau e_ Ngatiwhatua e Ngapuhi e Nga iwi o Runga me nga iwi o Kaipara nei ; me hui hui mai tatou kite Tanu i nga Poka nei. Ka oho nga iwi, i haere mai ki te Tanu, i te Poka i tanumia ai nga Hara anga matua o ia iwi o

ia iwi. Hoi ano ,mete ngaro e popo ana kite mea pirau,ko te rite ia o te Tangata i tanu-mia ai nga Hara whawhai me nga Hara Kohuru ate tahi iwi, kite tahi liwi, ko te maunga tenei o te Rongo ka rite kite tahi wahi kupu o nga Karaipiture e ki nei " Kei mau nga rongo kite whenua hei whaka —aro pai ki nga Tangata."