He Pire Murunga-hara.

Korimako, 14 September 1882, Page 4 (Supplement)

He Pire Murunga-hara.

He tono na te Kawanatanga kia whakaputaina he Pire Muru-nga-hara.

Poneke, Te Mane. I roto i te B,unanga Nui, i te muri-awatea, ka puta te kupu a Te Paraihe, kia whakaaetia e te Whare, tana tuku atu, i tetahi Pire Murunga-hara. Te tikanga o taua Pire, hei whakamana i te kawanatanga kia panuitia he Murunga-hara, i runga i etahi tikanga whakatopu ra nei, tikanga kowhiti ra nei. I mua atu ote panui murunga-hara, ka whakamaramatia ki nga tangata Maori mete tikanga kei kitea ete Porihi te hunga kohuru, me era atu mea hara. Ko nga tino tikanga o te Pire, koia enei:—No te mea i ara nga tangata Maori i nga takiwa kite kaupehi i ta te Kuini man a, a, puta ana he hara rere-ke, ko te hirahira o aua hara i anga kite mana-a-iwi i roto i aua ohonga, i putakea niai ra nei i reira, i meatia ra e nga Maori, a, no te mea, i whakatutu ria te rangimarie o te iwi, a, aupikitia ana te ture, i naia tata nei, i te taha a-uru o te motu Whakararo; a, no te mea, ko te ahua o te koroni e tu pai aua, ka tika kia panuitia he murunga-hara mo nga kino e tika aua kia peratia. Na, ka whai ture a te Kawana, i runga i te whakaaetanga o tana runanga, kia panuitia kite kahiti ote kawanatanga he murunga mo aua hara. Ko te murunga, e ahei te whakatae atu ki nga hara katoa, ki nga Maori katoa, ki etahi hara ra nei, ki etahi Maori ra nei, ka ' rere ki waho o taua murunga. Ko te tikanga o te Panui he whakaharakore i nga Maori kaore i i taka ki waho o te murunga, i runga i te tikanga o te whakapae, ote kumenga atu kite whakawa, o nga ritenga katoa o tenei hanga o te whakawa, hara-nui me nga pehanga o te ture i mohiotia, i te mea e tauwhainga rate motu, ite taha a-auru kua kiia ake nei.

Na, kia kaua e puta he awangawanga, i tetahi tikanga kotahi, kua meatia ma te kawana e tuhi ki tana ringa ake te kupu ki tetahi Maori, hara ra nei, kei roto ra nei i te te murunga i panuitia ra, kei waho ra nei ko nga kooti katoa, nga Tiati, nga kai whakahaere i te ture, me whakamau te titiro ki nga panui i runga i a ratou mahi-a-ture nga tuhituhinga ra nei a te kawana, te kahiti ra nei o te kawanatanga i mau ai aua ritenga. Ko taua ture e kore e whakamana kore i te ture a-aura Ture Whakatuturu Rangimarie, 1882. Na te mea kua oti te whakaatu nga tino take o taua Pire ka tika kia whakapuakina ki raro nei etahi kupu hei whakamohio i nga Maori, na te mea, he tikanga nui ki nga Maori te whakamaramatanga o nga ritenga o te Pire. E hara i te mea he murunga i nga hara tenei Pire, engari, he whakamana i te kaw anatanga kia whakaputaina he panui murungahara kia kapea ra nei etahi hara ki waho, kia whakauruhia katoatia ra nei nga hara ki roto. I mua atu o te panuitanga tera e tono he whakaaturanga kia horahia ko te pai amuri ake nei. E tupotoria ana, kei moehewa nga Maori, ae, he Pire Murunga-hara tenei mo nga he katoa, kaore te Pire ra e whakapahika i te hara, otira, he whakatu i a te Kawana hei ture kia tika ai te panui i te whakahipatanga o te hara. I naia tata nei, i te korerotanga mo te murunga, ka mea ake a Te Witika, i roto i te runanga-a-runga mo te haerenga tawhetatanga o Wetere Te Rerenga, kaore kau he tikanga o te Minita Maori ki taua whakawa mo Wetere, no te mea, kaore i marama kia whaia tera hanga i te mea kua maha noa atu nga tau kua pahure. I mea te kawanatanga, pai ke ake kia whakaarohia mariretia he tikanga mo nga tangata i uru ki nga kohuru i te pakanga ra, kia whakawateatia ratou i nga tautawhitanga o fce ture ; otiia, kitea ana e ratou te raura-

rahitanga o te tikanga, no reira i whakaarohia ai ma te Ruhariga Nui e mahi.