KO NGA TURE O INGARANI.

Karere o Poneke, Volume I, Issue 49, 18 October 1858, Page 2

KO NGA TURE O INGARANI.

Korero timatanga. — He roanga. 4. He tini nga ture a te Pakeha, e kore e taea te mahara e te iwi katoa; na reira e whakaritea ai e te Kuini, e te K aw an a hoki, etahi tangata, mana ake taua mahi te whakaakoako i a ratou ano, te whakahaere hoki i aua Ture kite iwi. Koia nei nga Kai-wbakarite-wkakawa. Ma te Kawana e titiro nga tangata manawanui, whakaaro tika, mohio hoki, ka whakaturia e ia hei Kai-whakarite-whakawa. Ka whaka-oatitia ratou kia waiho i ruuga i te tika anake a ratou whakaritenga, kia waibo hoki i runga i ta te Ture i wbakatakoto ai hei tikanga mo ia men, mo ia mea. Ko nga tautohetohe me kawe atu ki a ratou, ma ratou e whakarite. To ratou mohiotanga, no nga pukapuka e takoto nei te tubituhinga tikanga o te Ture, he mea korero tonu hoki na ratou, he mea whakaaro nui bold ; tetahi wahi o te mohiotanga no roto i ta ratou mabi; ka roa e mahi ana i taua mahi, ka tobunga te tangata, ka nui haere te mohiotanga; totahi, he mea rapu e ratou nga whakaritenga a nga Kai-whakarite-wha-kawa o inua i a ratou. 5. Vj rua nga tikanga o te Ture. He tiaki i te tika tetahi; he arai i te he tetahi. Ko' te tika ka wbakapuakina e te Ture, a ko te tangata i a ia taua tika ka tiakina, ka awhinatia i runga i ton a tika. Ko te mahi he, ka riria kia kaua e meatia; a kite meatia, ta te Ture, he wbiu i te tangata nana te mahi he, he mea ranei i a ia kia utu, he whakaora hoki i te tangata i mate i tana mahi he. 6. Ki ta te Ture titir ■■>, erua nga tu raahi be. Tetahi, he laahi ho kite tangata ake, ki ona mea ake ranei, a ko te tangata .ike ka ram, ka mate i taua mahi he. Mcinrra ana he insoa mo tenei tu maiiiho, he Haiu-hiwhiki. Tetahi, ha mahi he kite iwi nui tonu; he hara nui enei, he msatakahii teTure nui. Memga ana he ingoa mo tenei tu tuahi, —he HARA-KißmiNi. 7 Ko te mahi he kite tangata ake,

ma te i mate i tan a he e k?.wc kia wbakawakia, c tono ki tetahi tikanga whokaora mona i ninga i tc wliakawakunga. Na, tenei to ritenga o te Hara-/me/mv, me whakarite. Na, be moni pea na Hone kei a Tamati, a kahore a Tamati c utu iauarconi; na ka haere a Hone kite Kai-whaka-rite-whakawa, man a c tuku te pukapuka I J amen e (tamana) hoi tiki i a Tamati kia haere mai kia korero tahi raua ko Hone ki tona aroaro. Ka whakaritea e ia te ra hei haerenga mai. Na. ka tae mai raua, ka whakarongo ia ki ta raua korero ; a Id te kitea e ia he korero tika ta Hone, ka whakahaua iho e ia kia utua aua moni e Tamati. Na, me whakarite auo. Ke witi pea na Wiremu i pau i te fcoiho a Homi, a kahore a Hemi e pai kite utu ; —ka mahia peratia ano e Vv'ircmu, ka haere ia kite Kai-whakarite-whakawa ; ma tc Kai-whakarite-wha-kawa e tuku Hamene {'tamana) hei tiki i a Hemi; a ka whakarangona o ia ta raua korero; a kite mea tona whakaaro he tika ano kia whai utu a Hemi ki a Wiremu, ka whakahaua iho e ia kia pera ano. Te ingoa o tenei tu main, he "Hara Hiv/hiri," me toua Hamene hoki, he " Hamene Hhchiri." 8. Ko te mahi he kite ivvi nui tonu, ara, ko te Ham-Kirimina, o kore e waiho e te Tare ma te tangata i mate i taua mahi he, ma ona whanaunga ranei, te whakaaro, kia kawea, kia kaua ranei e kawea, kia whakawakia ; ko ta te Ture i whakarite ai ran cnei tu mahi he, mo nga Hart-Kirirnina, ma te Kuini ano, ma te Kawana ranei, ratou ko nga Kai-whakarne-whakawa te whakaaro, te mabi, kei tukua noatia te hara pera, engari, kia whakawakia ano. Te ingoa o enei tu mahi he, ko nga II s.\&-Kir imina ; koia nei ko te Whakamate-tangala; ko tc Ta-hu-wbare kite nhi; ko te Rere kino kite tangata; k<> nga mea pera. Ki ta te Ture tikanga, oh ara le TAara-Kiriminii i te hara ki ic taugata anake i mate, erangi he hara ia ki tc Iwi kaloa, ara, te hara pera me c:mi i nieatia ako nci ; na ivira ka nieinga ma nga Kai-whakarkc-whakarito e mea kia wbakawakia. Ko to wtiiu e v/hakarit&a ana mo iw.\ tu iiii'/.i. ho rv.bii ko ;

pjo to Mara nui, ko to whiu nr.i; tuo to [lara hi, ko tc whiu ili: ho Whakaircatc rr.c, e'.abi; he Whareiietchere moetahi; lie Utu rno etahi, ara, he " V'ii\-)uh(ihic" ta to Pakeha ingou :uu tuua mea. Ko Nga Ture — He roaiujo. 9. lluaki. ( Rerekino k> te tangata.) Ko te 1-luaki mea do a ibo. Ko te tangaia ka kapc i ta Te Ture, ka Huaki, ka rere kioo, ka aki kino, ka patu ranci, i tetahi atu tangata: — Ka IVlwvictia, ko nga ruoni, huia ki Dga utu o te whakawakanga, kaua ia e neko ake i te Rirna Fauna ; ka Wharchereberotia ranei, kaua ia e ueke ake i te Rua Mararna. Rere. E ahei ana te whakaritc kia wehea mai tetahi wahio te XJlu-ichain.e kite tangata i mate ite huakanga,— mc be mea pokanoa ia, a meheniea hold i whara tona tinana; —ko te wahi ia o te Ulu-whaine e tukua ki a ia kaua ia e ueke ake i te haivhc. Kite mea i whara kino rawa :—Ka IVha'nwlia, ka Wharehereberetia hoki. Ko te tangata ka pupubi i te pu ki tetahi atu tangata, ka aro ranei ki tc whakapaku i te pu puru, ka oka, ka wera, ka tapahi ranei, ka patu ranei, ka aki kino ranei i a ia, a ruaru iho; — ho mea nana kia kino ai, kia baua ai, kia kopa ai ranei taua tangata, he mea ranei nana kia v/hara-kino ai tona tinana, ho mea ranei kia mawbiti atu ai, kia kaua ai e mau, tetahi tangata e bopukia tikatia aua i runga i nga tikanga o te Ture :—Ka Wharehereberetia, mate noa, taea noatia ranei tetahi takiwa. Ko te tangata ka kape i ta to Ture, ka ngakau kino, a pangia kinotia ana e ia tetahi atu tangata—whara kino iho tona tinana—abakoa wbai patu te ringa, kahore ranei he patu: ko te tangata vanei ka kape i ta te Ture, ka ngakau kino, a ka aki, ka v/oro, ka tapahi, ka patu ranci i tetahi tangata maru iho: —Ka Wharehejeheretia, kaua ia e neke ake i to Tom Tau. Ko H. :angiiia ka mea kia {j<:ria to-t:-.bi !::ci: i:u (: ova n:o tc iVjra-pji-j.'uiu !io:,) kn, whiu ranci i tciahi v-\ii-nnnakia, he mea nana kia whara ai, ki.> mato ai, kia k:uo ai r<M)(i totahi tai:i;rotid, rna;c t:i.:;, laou noatia, ranei 'aial'i: ij':■:■.sv.j ■ Ko >'■■/[.' 'i'u~r.

ko NGA KOUEKO () TK HAF.UKXOrA 0 HKXAItK \\ IRKMi: HII'ANW) 11.V.A TAIII KO TON \ MINITA, KO Tk Tk.IKA, KI IXGAUANK (//« roan(ja tenet.) Ka rore matou ki (.0 Uk.-dg nui ki Tini. Ka kitea te taone, to tini o nga koipuko e lu ana i uu, ka kite i nga tima nuuui, i nga lima iii, i nga kaipukc nunui, i nga kiup-uke ririki—tinitini aua. Ka tae ntai a llopata Tcira ki runga ki to maton kaipuke, ka mutu te nohoanga, ka haere To Teira kite kimi whare mo matou. Ka hoki mai ano a Te Teira, ka karanga atu ki ahau kia haere atu ahau ki uta kia haere atu hoki ki ton a wharo. Ka karanga atu ahau, " E kore ahau e tae atu ki uta." Ka karanga mai ano ki ahau, kaore ravva au i whakaao atu. Heoti anu, ka boo to ratou poti, ka tao kite Tenokaraka ka hoki mai a Hoaui Wata (ko te kapona tena) kite kaipuke. No te ata 0 te Taete ka tukua te kaipuke ki uta. Ka tae ki uta ka parakuihi niatou. Ka mutu, ka haere maua ko Hoani Wata ki tc matakitaki i te taone. Ka kite au i nga whare nui, tikctike, —he whare kohatu kau njra whare. Ko te roa, e rima, e toru ranei maero te roa; ko te wanui e rua maero 0 tetahi pito—ka tae ki wacnganui e toru to wanui. Ka kite au i nga mea whakakororia i konei, i nga whare karakia tikctike. Ka kite au ito nui 0 te tangata, ka mea au, na te Atua te whakaaro kia marama nga wahi pouri katoa, kia haere nga iwi katoa, kia whakakotahitia hei iwi kotahi i roto i a ia. Ka mutu te matakitaki ka haere matou kite tiua. No te rautunga 0 te tina ka haere a Te Teira kite whakarite whare hei nohoanga mo maua. Ueoi, ka rite te whare ka noho maua. T to aonga ake 0 te ra ka ki iho a Te Teira ki ahau, mo te Mane tatou ka haere ki Parumata. No tc Mane ka rere matou i ite tima ki Paremata. Ka tae atu raaUju ki tetahi laurauga ka utaina matou ki runga ki tetahi 0 aua tima ano, ka hoki to matou tima tuatahi. Ka tao matou kite tauranga, ka utaina matou ki runga kite kareli, ka tae atu maiou ki to whare ote Wuru. Ka tae raatou kite whare, ka moo. 'Ao ake te ra ka haere a Tc Teira raua ko te Kata ki Rewapuru, ka noho ko maua ko flora ile whare. Ka ahiahi ka tao

raai a Te Teira raua ko Te Kata. Ao ake te ra ka haere matou kite tirotiro ite whenua, i nga rakau. Ka kite, ka hoki mai. Muri iho ka haere ki te titiro i te wbare-karakia o Te Matenga —kua pakarua, e whakahoutia ana. Ao ake te ra ka hoki mai matou kite taone i runga itc tima. No te 27 o nga ra o Hanuere ka hoki mai matou kiruugai te kaipuke, ko tona ingoa ko Ereni Para. No te 28 ka rcre matou. Ka mabue te whenua, ka tata matou kite waipounamu ka ratapu. No te taenga kite 7 o Pepuere ka puta te hau nui whakaharahara—ko te ingoa o taua hau he Tonga, he parera. Ka tukitukia to matou kaipuke ka pakaru. Ka riro nga poaka erua, nga manu hoki. Ko te whakaaro o nga Pakeha ka totobu matou. (Kei mnri te roanga.)