RONGOMAITAWHITI.

Jubilee : Te Tiupiri, Volume 2, Issue 50, 9 March 1899, Page 4

RONGOMAITAWHITI.

Ko Wiremu Nepia, roia o Akarana, kua whakaritea e Kingi Hori (Kingi o Tonoa) hei roia whakahaere mona, mo runga i te tono utu o Tiamana kite Kawanatanga o Tonga. He nui te mate o te Popa o Roma, engari kua ahua pai inaianei. He maha nga tangata nunui, mete Kuini, i tuku reta mihi atu kite Popa. Ko te taone nui o Nui loka, ko te talii pito o taua taone, kua ngaro i te Kopaka. Kua tono nga iwi o Tiamana i noho ki Kiupa, kia utu Amarika i nga moni e 4,300,000 pauna, mo te kinonga o a ratou rawa i te whawhai a Panioro raua ko Marika. Ko Ta Pokera, me Ta Poene, kua mate mai ki Ingarangi. He nui Te Paanga ote tupuhi kinga takiwa 0 Atereiria a he maha hoki. Nga kaipuke kua Pakaru, he maha nga tangata i mate i taua tupuhi. I runga i te whai korero a Te Raiti Honore Kohena i roto 1 te Paremata 0 Ingarangi ko tana whai korero kia hanga hoki etahi manuao hei whakatoko maha atu i nga Manuao 0 Ingaraagi; eki ana hoki ia i whakaritea kia hangaia kia rua tino Manuao nui kia rua manuao arai kia toru tino manuao tere kia rua nga manuao mataki kia rua nga tino manuao topito konga moni e rite ana hai whakahaerenga mo enei mahi, e rua miriona e warurau mano pauna hai utu ka rite ai. * Ko wiwi he iti kau nei nga moni hai whakahaere moana, me Ruhia ka whakapau i tenei tau hai mahi ia na manuao, konga moni e toru miriona e rima mano pauna. Mehemea era atu iwi nunui ka uru

ratau ki roto kite rangimarie e whakahaerea nei e te Emepara o Ruhia, mete whakaiti hoki o ratou i te hanga io ratou mae tera a Ingarangi mao ngawari iho te whakaaro. Ka Jfgaro te Jo. E ki ana te tahi tohunga titlro whetu no Ataria. E kii ana nga Nupepa, ko te korero a taua pakeha ko te 13 onga ra 0 Noema, i te 3 onga haora, ka ngaro te ao nei. i te tahi Atua_ rere i* te rangi ara he komiti te ingoa, kite pakaru taua Atua, ka wera te ao nei. Te ftakanga- i (Piripaina. Ko enei korero e hara i te Nupepa, engari he tangata tonu i tae ki reira, koia nei ana korero. Ia Hanuere nei ka puta te panui a Tianara Otihi, ki nga iwi e noho ana i reira, kia rongo ratou ko taua moutere, ka riro tuturu. mete karanga hoki kia Akuirano me ona iwi hauhau, kia tuku mai 1 a ratou pu. Kite kore e rongo, ko te tuawhenua, ka riro ma nga hoia e whakaeke, ko te moana ma manuao. 0 A mete whakaputa hoki i te kupu kite hunga noho i reira, ka utua e te Kawanatanga 0 Marika nga wahi i kino i nga hoia, 0 te hunga i noho pai. Heoi whakaae ana nga iwi, mohio eki ana ratou, tera e puta e whawhai nui. Na, i te po, ka whakaekea e nga hauhau te Marika, i rokohanga ano nga hoia e haereere ana i te taone; haua atu- ta ratou whakaeke, ka tangi rawa te piukara a Marika whakahuihui i ona hoia, kihei i takitaro kua huihui katoa nga hoia, heoi mahaki katoa iho i tera po. I te ata tu, kua korikori rawa nga hoia o uta 1 raro ia Xianara Otihi. Ko nga manuao ote moana i raro ia Atimara Tiwei, kua reri nga tahi raua. Katahi ano ka maranga te haere waewae, e hara ka horo te hauhau, ka ahu kite moana te whatinga, pena tonu mete kahui hipi e a ia ana. Hei konei hoki ra ka rawe te

mahi a nga punui onga manuao, kaore hoki i whakata te mahi a nga punui, e ono pea nga haora, ka mutu pai kore rawa te hauhau i korikori, ko to ratou tianara ko Akuirano, oma atu e maharatia ana tera ia e mau. Ko nga hauhau i mate 7,000 no Marika 150. He nui te atawhai 0 Marika ki nga tangata i tu ka akiri. Tel angaia Whai moni. I roto i te Nup°pa 0 Niu loka e whakaatu ana ko lioani Rootipera 0 Marika, koia te tahi tino tangata whai moni kei te ao nei, ko te maha o ana moni, e waru tekau "miriona, ko nga hua e puta ana ki a ia i te tau e wha miriona, eki ana hoki te tahi 0 nga Nupepa, ko nga moni e puta ana ma taua tangata i te ra, he nui ke atu i nga moni ma Peretireni Makiniri 0 Marika ite tau. He tangata tautoko ia i nga mahi whakapono me nga kura.