NGA RETA MAI.

Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 46, 5 January 1899, Page 12

NGA RETA MAI.

E kore e tau te he hi te Etita, mo nga whakaaro, a nga rangatira e tukua mai ana ia ratou reta kia panuitia. Waimarama Tihema 15 1898. Kia Waafca Hipango. Tena koe man e tukn atii tenei reta kia liaria haere tia e te Tinpiii ki nga. waalu katoa o.iga motu nei, lifi titiro iho ina ia tangata m:t ia wahine o te Kotahitanga, mete Kaulmnganni, mete Iharaira, nga iwi ihui ki Pnpawai, irnnga ite powlriri ate Kotahitanga me ana komiti taane wahine kia hui ki tana marae • koia tenei nga knpn o tana reta, ka tuhia ki raro nei he mea whaka hoki inai tana reta i Rotorua. Rotorua Tihema 7 1898. Kia Mohi teAtahikoia. Tena koutou katoa kia ora, kei te ora maua ara matou katoa, heoi e kore e nui aku kupu mihi; ko te take i tuhi atu ai ahau i tenei reta, i tenei ra kia koe no te

taenga mai ote reta a Peni te Ua. Kia te Arawa kia Ngatiwhakaue, koia tenei nga korero o taua reta ka tuhia ki raro iho .nei* Waipatu Tihema 3 1898. Kia te Tupara, kia Taekata, kia Eru Paima. Kia Akuhata, kia te Arawa katoa, tae atu kia Tuhourangi, tena koutou katoa, haere atu kia te Waharoa i putuhaua me te Hatana, me Paora. Tena koutou katota kia ora koutou tane wahine tamariki, hei kona e te iwi kia ora koutou meotatau aitua kaati enei kupu. Heroa rawa te tau nei e kore ana au e tuhi reta atu ana kia koutou e aku rangatira tena koutou, meo tatuaaitua; kaatiena kupu, tena pea kua rongo mai koutou kua hinga to matou taha, kua hinga hoki te Pire Poari e pai ana he nui rawa no nga maori ote taha turaki 10,000 tekau mano tangata to ratou taha ; to. matou taha 3,800, i uru matou kite komiti kcnga kai korero kote Heuheu, ko Herepeti ko Mohi, ko Rawhiti, ko Niniwa, Paratene, ko Tamahau; ite mu tunga ote komiti ka nukuhia ete Pirimiatona Pire, motera tau, imuri mai ka haere atumatau kite whare ote Pirimia, ka tono atu kia whakaaetia e ia he komiti mo nga whenua kia mau ai,kei riroatu ite hoko itenei tau. ka whakaaetia te komiti ko te nei komiti ko tana mahi he pupuri inga whenua. Ahakoa owhea onga motu e rua nei ka mau aua whenua ; ma taua komiti e whakaae te hoko ka riro ai te whenua, kite kore e kore rawa e riro te whenua ; mate komiti e whakaae, te rua o nga mahi mataua komiti hekimi i te tangata inga tangata ranei kaore 0 ratou whenua 0 nga motu e rua nei, kite kitea nga tangata kore whenua mate kawanalanga e hoatu he whenua mo ratau, ko tenei komiti kei nga tangata anake i whakatu ite Pire kaore e tata mai tetahi otaua hunga (turaki) ki roto itenei komiti, kaore e uru mai etahi 0 te Tai Ilauauru o Waikato ranei, kaore hoki ratau i pai kite Pire; engari te hoko kite hoko nga iwi onga motu e it. a. nei La ir.au itc l.r-niiti

engari nga tangata ote Hauauru ipai kite whakatu ite Pire ko ena euru mai ki roto kite Tairawhiti, konga tangata ote Tairawhiti i uru atu kite turaki kaore e uru mai ki roto. Konga mema kua oti te whakatu timata mai i Wairarapa ko Tunuiarangi, Nireaha, Tamaki, Manahi, Haewai, Hori Herehere, Ihaia Hir.ana, Peneite Ua, Teira, VVi Maihi, Wi Pakai, Areta Apatu, te Haenga, Ihaka, Whanga, Hoani Ruru, Otene Pitau, Hapi Hinaki, Karaitiana Maru Hoone Parerata, tae noatu ki kona; ko limi Waata ko Taekata, ko Hemi te Tupara, ko tenei komiti kai te rohe anako ote memanga o Wi Pere tetahi mahi a te komiti nei he Kiui inga tangata kore whenua, kia kitea mate kawanatanga e hoatu he whenua mo taua iwi kore whenua ; tetahi o nga kupu kia rongo mai ano koutou ko tamatau mema hei pooti tanga timata mai i Hairarapa mutu ki Omahu ko Hi Pera anika te mema ; a nei ano etahi tangata he pooti mema mana e haere kite tono pooti ko ta matau nei mema tenei e korero atu nei matau kia koutau. Heoi Peni te Ua te Mareikura. Ehoa ite panui tanga i tenei reta ikonei tetahi tangata no Tuhoe te mutu nga o te panui ka tu taua tangata taua kupu ko te kupu a Kereru. Rangatira o Tuhoe ko tana mema e pooti ai 1.0 Mohi te Atahikoia, ka mutu tana; ka tuake ote Arawa ka tautoko ite korero a taua tangata kokoe te tangata epai ngia ana enei takiwa hei mema, mehemea epai ana koe kia tere mai he reta mau heoi kanui te kata o te Arawa ki tenei reta kaore pea ratau ikite inga ingoa o Taekata rawa ko te Tupare ite Putihiana turaki; ia ratau e tutu mai nei ano i taratou reta heoi ehoa kei te whaka Pohehe rawa ate xArawa ki nga matau ranga o nga iwi ote motu nei kei runga tonu ratau ite turaki ite Pire Poari. Heoi na to taina aroha HOKOMONA I\\ K AON E.

Enga iwi ote Tairawhiti me nga iwi ote Hauauru me nga iwi o te Taitokerau me nga iwi ote Waipouuamu titiro ki tenei tu mahi; _ kaore nga tangata e whakahe ana ite Poari e whakaaetia e Peni te Ua me Wi Pere me Tomoana me Paratene ara te komiti katoa ote taha turaki. Engari ko nga whenua ka mauria atu mate komiti o te taha whakatu e pupuri titiro kite he otenei tu mahi. Ko Ngati kahungunu kite Wairoa tae noa ki" te Mahia ite taha turaki katoa. Kuakumea mai e Peni hei mema mo tana komiti; ko te Arawa katoa he hunga turaki ratau kua kumea mai e te Ua mo tona komiti e nei take e rua kaore ano kia paahi te homai whenua mote hunga kore whenua mete kamiti kaore ano kia paahi tia hei ture ki nga korero o tereta i hoki mai nei i Rotorua kaore ite tika kia paahi tia ka waiho ai hei korero haere ki iwi. E nga iwi turaki kia tupato ki enei tu matu koe uhorere te ngakau. Mohi Te Atahikoia.

Te Matere Kaikohe, Tihema 12, 1898. Kia Waata Hipango. Teua koe, tena koe, te iwi itna koutou e nolio niainai iaroite mam ote rungarawh. E hoi a nei ile niaramatanga ki rnnga kin«a xwie noho nei i raro i te ra, ko tenei hiranga mafe \V. Hipango te reo o tana matua, kna rupeke atu nei raton kite po, ara a Taitoko me to tini noa atn o ena pukeitanga ote whakaaro waihotia I-ote hniluiinga o a raton wlmkaaro. Koia kei a koe. kna kite ilio nei aliau i roto i te pepa ote 3 o Noema i te mima 42 ne 2 ouga wharangi. Kaati kei te nui taku nun.il,l llln » a kia koutou ko te iwi e pupilri maiua ite taouga a o tatou kautnatna kua hcke alu uvi raton kite waliangutanga e kore nei e taea e an te tolii atn kia ]< on ton te aronga ote nui o taku whaku mihi mo koutou kaati tne neke ilio otalii kupu n.aku me penei Tenei to reta ote 21 o Noema kna tae ilio kia liau a kna kite ilio it» k-ipu mnriuiga, e ki nei terapeakoe e tnutokoi ta tatou Heoi e hoa kanui te \niakaaro nui i roto i ahnu mo tana korero noi i roa ai taku Imrihurihangu ito taonya, kei tem:i kupu e ki nei. E kore e hoiitn be hea mo te tangata ko tahi no ieii'a ko taku mihi e kitea e koutou me penei ka piling alum kinga PuLi ara ki tenei Haj.ii, kite, I 1 ri Uliua. Kia tae a tinana mai ratou ki toku aroa' ro km vhaka pnaki siliau i tenei putake, ki waengimni

ite noljoanga, kia rongo te itimete rahi, te taane me te waliinp, a te liarayei o Hanuere te 20, o nga ra ote tan 1899, noho ai kia rongo ite kupn nei kaati e taku hoa waiho ake ra kia pokaikaha ake ana. Ka kore ano e taea e flu e pai ana kua oti ano te waiata <i enei o tana kaumatua mooku e penei ana. liare i te tamariki lie tahu ko tekateka; tera atu te manga. No reira tera pea e kore e oti ia hau i te tamariki hui llio kite whakaaro kore to taonga kua hoinai nei kia hau kote kupu i roto i an i tenei ra He whakawhetai anake, a, tera ahau e kalia kite korero ki enei Hapu o taua i kouei a enei ra Heoi ano aku kupu niihi koia ena kupu unitunga. Rdri Haka. E kore kouton e ware ware iau, i roto te wiki maramataunoa, ei. VVIREMU HeREMAIA.

Te Wharau, Tihema 14, 1898, Kia Waata Wiremn Hipango. E boa t«na koekoutou ko te Komiti Rangatira o te Tiupiri. E wlmkahaere mai nei i nga ritenga rao to taton nupepa, e panni haerenei i nga kupu, o te ao katoa me nga mnhara hoki, aia iwi ak iwi, aia tangata aia tangata, te nei ka kite iho, ka inohio, ka rongo hoki 1 nga korero, me nga ritenga katoa, kei tern waahi kei tera waahi, ki takn mahara ake, ka tahi ano te kotahitanga mo nga iwi i runga i nga motu e rua nei ka tino pai rawn atn, na te nei nupepa, no te mea hoki, e ngaro ana te mahara, a tera iwi, a tera hapu mo ona takiwa ake, mete knpti, a tera tangata, a tera tangata, me nga totohetanga, me nga putan«a ke tanga noa atu o nga whakaaro, kite rapn ti'<anga mo te motu nei, na te pannitanga a to tatou nupepa, ka kite, ka rongo, ka mohio, tera waahi, tera waahi, a 1 "n a ra 0 tu huihuingi, ote kotahitanga, o nga tangatao tat an motu erna nei, kite waahi kotahi, ka wha.faluierea he _ tikanga i reira, kia kotahi lie tikanga, kia katahi, he whakuaro, kia kotahi he knpn kia kotahi. nga tangata, ko nga tangata, Lei kai lakaliaere mo tatou i roto i ami huihuin<»a, ko whitkapono katahi, ko te Tumanako karua, ko to arolm katoru, na reira, ka ki penei ake an, katahi ka tino pai rawa te whakahaere a nga iwi maori irun"a j nga motu e rua nei, Icati ake aku kupu, tenei ka kiie iho, ka mohio hoki, ki nga mahi ao tatau komiti i noho .ua! nei i Poneke, tonoai tetalii o aua komiti, me uuku te Pire Poari a te Pirimia mo nga whenua maori mo tera tuunga ote Paremata, a tera tau, a ko tetalu o aua komiti, e ki ana, kia paahitia touutia i tenei tau ano, taua Pire a te Pirimia, a kna mntu ta ratau kakari, kua oti ki ta tetalii o tatau komiti , I,uku llia 11,0 tei 'a tau, kia rongo mai koutou,' ko an e korero ake nei, he tangata au, note hui i rapawi, a he kai whakatikatika au i te Pire Poari

i\ te Pirimia, a lie kai whaka ae au kia Paahitia toim Tia taua whakatikatikanga, a te hui ki Papawai i tenei tau ano, a kua kite ilio au kua mohio kua nulcu mo tera tau ; Pai raw a atu, lie men, whakatuu i runga i to mamma o a nitau kupu, a ka Pena ano o ku whakaaro i liaiunei; nana ka liinga atu ta matim kupn ra kia paahitia taua Pire i tenei tau, painoa atu kia alia tia atu, tona liinga nga atu, liei alia maku, te hinga ntu ai, tera kupu ; ki taku whakaaro lioki, ma tatau ano e hanga lie knpu, a matatau ano e turaki atu, na •?nga iwi, e nga Hapu, e nga rangatira, e nga tangata matau, e nga kai whakahaere, e noho tohatolia mai nei i nmga i nga motu e rua nei. E lioa ma tena kotou katoa, taku kupu ake kia tatau inaianei, kati rawa he kupu liei whakaaro tanga ma tatau i roto i onei in, konga kupu, a to tatou Tiupiri i Panui na, i te Nam a 43 i te whavangi tua tahi tua rua lie pai no ana kupu, e haere atu ana ki mua, ki roto kite hui a Ngapuhi, e whaka ngawari ana hold i nga whakaaro 0 nga tangata hikaka, u tera erite fa tatau, e nei kupu, te whakapono, te tumanako mete aroliii; ko •etalii ahua korero, e wliakahe nei, ki etalii iwi Hapu ranei, ki etalii tangata matau kai wliakahaere ranei; e ki Penei ana, Hipi Hipi Hure, a kua whatiia e koutou to mataniua tanga o ta vatau kaha, moa ratau korero, me etalii atu kupu whaka he, ki taku wliakaiiko, lie malii kino tera, te wliakahe kia tatau he tawai, he titokotoko, i te tangata, i te kupu, hold kai tehe era tu kupu, kai te kino rawa atu, kaua liei mau i roto io koutou ngakau, nga whakaheke anga tangata Porori, kia katahi tonu te whakaaro, ko te rapu anake ite tika, kia tika, ite lie ka he, kati ake 1 konei aku kupu kia ora a Hamiora Mangahia te Piririiia o te kotahitanga e hoa tena koe. Kia Waata Hipango te Etita o te Tiupiri me pan•ui atu e koe e na kupu ki to tatau Nupepa. N t A WIREMU WIIAT.AKORARI. Koi to Wharau, Gladstone Wairarapa.