RETA.

Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 34, 23 August 1898, Page 4

RETA.

Kite Etita o Te Tiupiri. E hoa tena koe— Kua puta te hiahia kia tukua atu enei mea kia panuitia e koe kia ki te nga iwi o nga motu e rua i nga mea i pa mai kite Iwi .Maori i rule i tenei tau. Ko te take i oho ai te niruraru ki llokianga ia Hone Toia ratou i-oiona iwi. He tono na te kauniliera ia ratou kia utu i te taka kuri, mete take whenua, he kore no aua tikanga i kiia i roto i te Tiriti o Waitangi, kia peratia tc iwi .Maori u Tiieni. J Hanatera Waikato maehe te 22 ongara i*>y> ic IJui a le Kingi Mahuta, te kupu o uiua Hui, a le Kingi i te 23 ongara e nga iwi, r n.a Kiingati;aumga, e hoki kinga kupu tawi.ito ao kou.ou tipuna ao kouiou matua e hoki ki u- Turn o Waiiangi. N . tninmaki, te kuputaingakawate wahai"a. ■ u.i i>ii n-u kupu o tenei hui te wh«ka-i-kuio e ia k'liuw tamaiti, eta koutou niuk.)j)inu ki)u..i 1 lu ake ai na e nga iwi u> mm. a taw. a kia koe, to Rangaiira tanga 'ia k..e, .u liKuia kia koe, o mahi Kia oe. l]-..ni..-i.i r. M.uigakthia i tetahi ra i muri i.:u i ..ui.. a ki u- marae kuatakoto te take 1 te-.u. ,i a iu M uau-ae, e ki ana Uiua Ul •- * u 1, • oki, kinga kupu tawliiu aoiM.uuai Ti una ao koutou matua e hoki kl " I * i '»-i " Vi'iiiiangi. He whabaiu takn Kiia ..,.«i noa am au ki run-a i u-nei wlu- inga u u.o latou tupuna ao taum

matua i te Tiriti o Waitangi i timata taku hoki ki enei take i te 13 onga ra 0 Maehe, 1889, timata mai i reira, a tae noa kite 6 ongara 0 Oketopa, 1897, ka 37,451 man o tangata kua hoki kirunga i tenei take he mea haina rawa e te tane e te Wahine ete tamariki tona ingoa, tona ingoa ki rotoi nga pukapuka uhakatuturu i te hoki a te tangata ki runga i tenei take e rangona nei te ingoa ko te whaka otahitanga 0 te iwi Maori o Nui Tireni,- ki raro i te mana 0 te Tiriti 0 Waitangi 0 te 6 onga ra 0 Pepuere, 1840. No reira kaore aku whiriwhiri mo tenei take e ngari manga iwi kaore ano i penei me au e mahi tenei take i tenei hui, kua oti taku Pire te kokiri kite Paremata e tono ana ite mana motuhake mo te Iwi Maori. Kua hinga i roto ite Paremata. Kua tika mo te hariatu i taua Pire ki tetahi atu wahi. Hamiora Mangakahia. I etahi ra i muri iho, i te mea e noho ana ano etahi, ka tae te Pinmia 0 te koroni kl Hanatere wahi o Waikato, ka whakatakot© ria tana take, ko te Pire whakatu Poari, Ka whiriwhiria e te komiti, whakahe ngia ana, kaore i whakatikatkaia, whaka korea ano i runga 0 taua Pire putanoa ki raro, o nga rarangi 0 taua Pire 28. I te 20 ongara 0 Mei, 1898. Katu te Hui a te kotahitanga ki Papauai kereitaone Wairarapa, he Paremata taua Hui, i hui nga mema o taua. Paremata ki reira, konga iwi i tae ki taua Paremata Kongapuhi, Waikato, Ngaiterangi, Ngati Mari, Ngati Raukawa, ki Patetere, Ngati Maniapoto, Ngati Tuwharetoa, Ngati Ruanui, Ngarauru, Whanganui, Ngaii A{)a,Rangitane, Muapoko, Ngati Raukawa katoa, Ngati Toa, Ngati Porou ki Hauraki, Ngaii P. rou ki Waiapu kia Paratene, Te Aitanga, Hauiti, Rongo nhakaata, Ngati Paiiaiuvera, Ngati Ngati Kahungunu ki Heretaunga katoa, Ngati Mutuahi, me Nsjati Awa k! I'oneke, me ngd Iwi katua o Wairarapa, roe Ngai Tal.u kite Waipuunamu, Ngaii Kahungunu ki Nu.iaka. ki.ore i tu lc Paremata ote kotahiianga. I warea kite Tautohe te Kuuangaoteiui i te marae mo te I'ire whakatu Poari a tit

Pirimia 0 te kononi, ko Tamahau Mahupuku, ko Henare Tomoano, ko Wi Pere, ko Paratope Ngata, mea ratou Iwi i awhina ratou i te Pire, i tohe ki nga Iwi kia whaka ae ki taua Pire Poari konga Iwi 0 te Taihauauru Putanoa • i te Raki me etehi Rangatira 0 te Tairawhiti kaore i whakaae ki taua Pire i kii, t kore ratou e whakatikatika i taua Pire, he nui te pakanga tang.i ftauahui mo tau 1 take. Pakaru hia ana taua Runanga e rua nga uahanga, ko te taha hapai i te Pire, kakia ko te Tairawhiti tera, ko te taha turaki kakia ko te Taihauauru mete Raki tera pera hold atia nga Iwi i tnraki 1 taua Pire poari konga tangata hapai i te taha turaki Hamiora Mangakahia, Te Heuheu Tukino, Takarangi Mete Kingi, Kipa Te Whatanui, Teteira Tiakitai, Herepete Rapihana, Raniera Whareroa. I muri 0 te hoki hoki nga 0 nga Iwi 0 te Taihauauru, ka tahuri nga tangata 0 Wairarapa 0 Heretaunga kite whakatikatika i ta ratou Pire. No te 20 ongara 0 Hune, 1898, ka haere a hau ki Otaki, no te 4 ongara 0 Hurae, 1898, ka haere ahau ki Poneke, note .5 ongara Ka tu te Hui karanga a nga tangata te Tairawhiti i te Pirimia. ko maua ko Kipa Te Whatanuii ruru atu ki taua Hui, ka kite a Tamahau ia maua ko KipaTeWhatanui, ka whakatika mai kite whai korero ka mutu te whai korero, ka whakaatu mai hei korero tanga kite Pirimia. Mate Taihauauru ano -e karanga te tahi hui maratou kite Pirimia. Kua puts mai te Pirimia, kua oti te whakatikatikanga a te Runanga nui 0 nga Iwi i hui nei ki Wairarai)a i te Pire, he hari mai tt-nei kia koe, kaore lie take keatu i hui ai nga Iwi ki taua whai mo taua Pire anake. Kati hetonoatutenei naku kia koe, kia fanhitia tonu lia iho taua whakatikatikanga a taua Runanga e koe inaianei, ka hoatu e faratene. ngata te pukapuka ki te-kai whah«<iori. Katu atu ahau. Hamiora .Mangakahja. Ki le atu kite Pirimia i mua atu i to mai kite Whare nei, i ki mai a 'amahau kia matou ki nga tangata 0 te

Taihauauru, maratou anake tenei korero kia koe. Kati he kupu taku kia koe, ka inoi atu ahau kite huihui mai nga Rangatira ote Taihauauru ki Poneke nei, kite puta he whakaaro maratou ki tetehi huihuinga penei, kakaranga tia atu koe kia tae mai ki ta matou Hiu. Whaka ae tia mai ana ete Pirimia. I muri i tena kamahia te Pitihana turaki i taua Pire whakatu Poari. hemui te roa o te mahinga i taua Pitihana, konga take i roa ai, ko te Pire Poari kaoretonu tetahi wahi i whaka Maori tia e 28 nga Rarangi i whaka Maori tia, e 21 nga Rarangi kei te Pakeha tonu kaore e kitea ana, he mca rongo rongo kau, kei te ngaro ano te roanga 0 te Pire, ka wehi matou kei puta kau nga whakahe ki tenei pito 0 te Pire, kaore i pa atu aua whakahe kite pito engaro ana, hemea mahi nui, he mea mahi kaha katahi kakite, a kotahi ano te kape Pakeha, i mahi a irunga i te ra i uti ai ta matou Pitihana turaki, i te Pire Poari no te 11 ongara o akuhata 1898 katukua taua Pitihana kite Paremata ete Honore Mema e H. Kaihau. I tenei e mahi ana ta matou Pitihana, e tu ana hoki ta matou komiti, i ngara katoa inga po katoa, kote komiti tenei e kia ana, kote komiti 0 te Taihauauru, manga iwi i e noho mai ana i tawhiti e whaka aro mai, kamea heahara nga take hei mahinga mate komiti e noho maira i Poneke, mamatou e titiro iho, nui atu temahi, nui atu nga take i nga take katoa erongo ana matou kei te mahia e te Paremata, ara nga Pire. Kapa mai aua Pirera kia matou, mete mea nei ano e wera ana matou ite ahi kite whakaaro iho kite titiro atu ki nga mahi ate iwi nei ate Pakeha, e 7 nga Pire epa ana o ratou tikanga ki nga. whenua katoa 0 te Iwi Maori. Kua mahia ano eta matou komiti tetahi Pitihana hei turaki i nga Pire katoa kua oti i tenei ra 17 0 Akuhata, IS9B, konga ingoa katoa i tuhia kiraro i te Pitihana tun.ki i te Pire Poari e 5995, kua tae mai ano ctdii rarangi ingoa i muri iho i te tukunga ote Pitihana me era ingoa e 600 rau. Konga ingoa. 0 te ,Komiti,

j 8 Hurae, 1898. Hamiora Mangakuhia Tiamana Pirimia R. Rawhiti Heketari Heuheu Tukino IMinita Herepete Rapihana Minita Mete Raukawa Mema Kipa Whatanui Mema Niniwa Mema Henare Parata Mema He nui nga mema o taua Komiti ko nga mema tenei i tuturu tonu.