Whakaaturanga.
(Ko nga korero ano o te hui ki Papawai).
I te tau 1860 ka whawhai ki Taranaki a Wiremu Kingi me Kirikumara ka awhina te kawanatanga ia Kirikumara he tautohe mo te whenua te take. Ka takahi ano te Pakeha i te ture 0 1839, mete Tiriti. Heoikatangohia tera whenua. Titiro ka takahi haere no te mea e tu ana te Tiriti ma nga wahi e hokona ana e tatou kia te Kuini ka eke ai tona mana. Ina hoki !< 0 Waitara i riro ite raupatu. Na kaore i tika. No reira taku kupu ahakoa kua riro aua wahi mehemea kaore hoki tatau i takahi haere i te Tiriti a ka topu kite whakaaro tika i taua Tiriti tera e tika kia hoki mai aua whenua. Kua rite tatou kite kuri e kapo nei ite Miiti Wainia, kua whakarerea te tino Miiti. Koia au eki nei na to tatau wehewehe i penei ai te he. Ki te topu tatu tera e hoki mai taua mana. Mo te kupu e kiia nei i ki a Hone Heke e kore e riro mai to tatou motuhake e he ana, i runga i te whakamarama i nga korero i runga 1 O ake nei. Kaore e hoa ma taua matauranga i neke atu i toku kaati te mea i neke ake ko tona mohio kite titiro i nga pukapuka Pakeha otira ko te tino mahi mana ko te arataki inga wahi. Kaati ite timatanga ote kotahitanga nei nui atu te korero 0 nga Nupepa Pakeha kua mohio kua mahi te Iwi Maori ite Home Rule. Titiro kite whai korero a Kawana Paraone i te Tiriti 0 Kohimarama 1860 E ki aua ia heoi ano te whenua ko Nui Tireni i tau anake ai ko taua kupu anake ko te Atawhai i tau ki runga 0 Ingarangi kaore i penei nga whenua katoa i raro ia Ingarangi. Ai ki hoki ate Makirini kia mau tatou kite Tiriti 0 Waitangi. Ka korero ia konei 1 te Pitihana a Tawhiao i tae ai ki Ingarangi i korerotia ai i roto i te Paramete 0 reira whakapumau i te Tiriti me te ki mai e kore e taea te takahi. Na ka kite tatou ahakoa ka 5 8 nga tau o te mahinga 0 taua Tiriti mete met nei ano no te ata nei ano i mahia ai. Me tana ki kaore- he tongj mangu i eke ki taua Tiriti i runga i to tatou
kuaretanga na* 'o tatou matua ke ra hold i mahi a rongo kau to tatou kaore i kite. Ko te Pakeha i tino takahi mete mohio ano e takahi ana ia. Is a koia liei ra e te Iwi n°"a # O huarahi 0 to tatou kotahitanga e mahi neiKaati ka timata taku korero inaienei i nga korero e ngato ai ki 0 koutou ngakau. Titiro ko te Pire nei he mea hou. Ana kua korerotia nei e au kia koutou nga korero tawhiti kati tenei. I te tau 184.7. Ka timala te whakaaro 0 nga Kaumpene hoko whenua kite hoko whenua i konei, kua kite ratau Pitihana ki ngarangi. I takahia te Tiriti taua wa ko Lord Stanleyte Hekeretori onga Koroni. Kiamai ana kaore e taea. Ka hoki ano taua korero kite wa i mahia ai e te Paramete kia mahia lie Pire tango i nga whenua 0 Waikato 1110 to Pakanga. Kaore a Pihopa Herewini a Sir William Martin me W. Swanson. Ka tukua te ripoata 0 konei ki Ingarangi mo taua mea. Tae atu ki Ingarangi ka tae ano a Pihopa Herewini kite hapai i ta raua kupu ko te Matenga (Martin) &c., &c. I korerotia hoki e ia nga korero a Pihopa Herewini e kore rawa e taea te takahi te Tiriti. I te tau 18b 1. Ka kerero te Hahi ko te take e raruraru ko te kore e mohiotia no wai te whenua ara ko nga tautohe. Ka tukua he Pitinana ma ratou kia Kawana Paraone Panuitia ana. "Tuhinga" kei roto i te Pukapuka Tureo Niu Tireni 1861 and 1862, Haina Pihopa Herewini sth Mei, IS6I. Another Pitihana. Panuitia ana. Signed Selwyn. 4th Hune, 1861. Another Pitihana Pannitia ana. Signed Selwyn, Brown, Te Para, Kerehi, Kihirini, Mahihera, <S:c. 18th Augst, 1863. Ahother Pitihana. Panuitia ana. Na aua tangata ano me etahi atu. Kaati ka marama tatou i te mahi nui a enei tangata (Minita) mo tatou whakapumau, to tatou mana. Kite ata whakawakia nga he i takahia ai tn Tiriti. Tera e hoki mai enei korero hoi auhina ia tatou No te tau 1865. Ka pute te ture whakamana ateha kooti whenua, mete ture kooti hoki. No te tau 1867. Ka timata te ture kia uru he mema mo talou kite Paremata. I korero hoki
mga ture i mahia, mo nga karati kia 10 ano tangata. Me nga ture memoria &c., &c. Iva nui hacre i konei te nui o te raruraru. Na konei e te Iwi he tino whakaatu tenei nakn mehe raea kaore te Tiriti kaore o tatou mangai e tnkua kia korero. Kaati heoi anake te mea e whakahe nei, e whakaroa nei i te mahi a te kotahitanga, ko te kore kaore ano tatou i kotahi, ara tatou, a te Whiti ma, a te Kingi hoki, me he mea kua pera, ka oti o tatou hiahia katoa. Kaati ko te Pire nei ko te Poari e tino takahi ana i te Ti.iiti o Waitangi. Tenei nga take i ki ai ahau ka Pakaru mete kotahitanga hoki. Tena iana. E ki ana a Kawana Paraone kaua e tangohia to tatou mana tiaki ara i runga ano i te Tiriti iki ai. Kaati kite mana te Poari nei ka roherohea nga takiwa kua riro te mana i taua Poari. Tena ka tu te mana ote kotahitanga ki hea o tenei Poari ? Te mana ranei ote Tiriti ? A pehea te tikanga o nga korero anga tangata e korero nei e kore e hinga te i te kotahitanga te Tiriti ranei ina whakamanaia e tatou tenei Poari. Titiro iana tatou ; ko te Pakeha ano te mana o tenei Poari. Paratknf. Ngata—He patai taku. Pehea : to whakaaro ino te Pire a te Kingi e takoto mai nei i te Paremete ? Maxc.ak.ahia —Kaore ano i tae taku korero id tena. Kngari i whai kupu au kia unuhia taua Pire. Kaati ko te tino korero mo tenei hui kia herea te rima miriona e toe nei kia tatou. Ko nga whenua kci runga ite motu nei, he nui atu nga ture kei runga he ture ano, lie ture ano. He Karama Karaati, i he Raupatu, he Tiwhikete, &c., &c. Whakaj aturia ana e ia tetahi pukapuka, ko nga korero mo nga whenua e herea ana e te ! Kampene. IveiTurangi. Kite mana tenei ; Poari kua ora aua whenua. Engari ko nga whenua kei a tatou ka mate i taua Poari. Ko aua whenua i Turanga rere ki rawa atu te ture. Ko Wi Pere raua ko Timi Kara kei ; roto i aua whenua. No reira e tika ana raua j ki.i whakahaere kaha mo tenei Pire kia ora | ai raua me o raua whenua. He aha koa 1 ianei te kino o te tono e tatau ki ! te Ivawanatanga kia herea o tatou whenua i raro inga ritenga o te Tiriti o Waitangi, kia poto tonu nga kupu. Kite kotahi e kore e
tore te taea. Tetahi tino mate o tatou he knre moni. Ina hoki i tae whakauaua mai ahau ki konei ite kore moni. He tangata malt.: aliau I- ite mahi Oranga. I penei taku whakuaro me haere mai ahau kite whakapuaki i aku korero ka mutu ai ahau ki tenei tikanga, ka hoki ai kite tiaki i aku tamariki. ake. Tenei ano a tatou Kirihipi i takoto. E hoa ma he rahi noa atu aku korero i hiahia ai ahau hei uhakamarama maku i te nui 0 laku pouri i te rere ke o te ahua onga korero 0 tenei huihuinga o tatou ehara ahau i te tangata penei na kia korero ahau kiarironga tangata ia au engari ko taku hiahia he vhakaatu inga kupu o te timatanga mai 0 a tatou mahi hei ata tirotiro ma tatou. No konei ka puta taku korero mo te korero a Tamahau i tono ia (a Tamahau) kia haere te kotahitringa kite Kingi. Panuitia te hui kite Waipatu a kaore i whakaaetia ana korero i tuhia i te hui ki Waipatu 1892, i puta ai au a kupu. See Page 42, onga Pukupuku o taua hui. Ka korero ano ahau i te hanganga 0 te Kotahitanga, ka tu ra hoki kite Waipatu 1 te tunga tuarua ki reira ka rere ke te haere ko te take ko te hanganga a H. Tomoana i tt- la hi kirimina luku mai i te mana ki aia pahi ai i nga korero katoa* Pena ano i Pakirikirj Pcna ano i Rotorua. Xeke ana te korero ite 4 p.m. kite 6 p.m. (Tenei ake te roanga 0 nga koreroj.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/JUBIL18980712.2.7
Bibliographic details
Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 28, 12 July 1898, Page 2
Word Count
1,495Whakaaturanga. Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 28, 12 July 1898, Page 2
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.
Log in