PITIHANA WHAKAATU.
I.—He Whakamarama, he inoi atu hoki na matau na te iwi o Whanganui nei mete iwi o Tuwharetoa o Taupo me o Matau Rangatira Taane Rangatira Wahine me o Matau Hapu o enei iwi. 2. —I runga ito matau raruraru ki nga tangihana mo to matau tino Kaumatua Rangatira aroha o Meiha Keepa a kiha.i i taea te whakarite te ra 20 0 Mei, e tae af kite Hui ote Kotahitanga i Papawai. • 3. —I tae ano he waea whakaatu ma matau kia nekehia te hui, kia tae atu matau,"'a, , kaore he utu mai a Tamahau Mahupuku mot aua waea a matau. 4. —Itemeakua kite matau i rotongaNupepa Pakeha kua tae te kawana ni6 'ie • Pirimia ki Papawai a kua takoto atu nga, whakamarama a te Pirimia mo te: Pire whenua maori a te kawanatanga kua tae nej ki Papawai, a, ka whakaaro matau e kdfe, a matau take i whiriwhiri ai e uru kite Pahitanga a te kotahitanga i taua Pire. s.—Koia matau ka inoi atu nei kite Honore Pirimia me ona hoa minita kia! whakaarohia mai e koutou .tenei pitihana, kia uru atu ki roto kite ropu huihuinga onga minita mete Pirimia ina whiriwhiri koutou i nga menemana whakatikatik.a . inga take katoa e whakaurua ana.ki taua Pire,. e whakakorea ana ranei 0 roto 0 taua Pire. 6.—E whakaaro ana hoki matau kiaawhina, kia tautoko matau me era iwi era : . hapu i nga wahi 0 taua Pire katoa kua whkka: • haerea nei e matau enei e mau ake nei. , .' : I.—l runga i nga tikaanga 0 tenei Ture. me roherohe nga takiwa o te koroni nei.2 —Me'whakatu he Poari whenua 1 >Ja6 ; rf m'o ia takiwa, ko riga memia : mo taua' kia tokorihia:, kd te koriiihana 6 9 h^.^.P^k^ba, meirid Maorii 'kia tora;tau '
Soil ario e nga tangata 0 ia takia 0 ia takiwwa. '3— Me utu tau nga mema katoa 0 tenei Poari, te komihana me nga mema Maori tokowha 0 ia Poari 0 ia Poari, me era atu utu e tika ana, e whakaaetia ana e te Paremata ia wa ia wa. 4.—Ko te Komihana onga whenua 0 te Karauna hei tiamana mote Poari i runga ano i tona tunga Komihana kia rua nga pooti mana ko tana ake pooti, mete pooti whakatau. Kite ngaro ke te Komihana Tiamana mana e whakatu tetahi atu Pakeha hei riwhi mona, me panui rawa kite kahiti te ingoa 0 tona riwhi, hei tepute tiamana. s.—Me whai Pooti te Teputi Tiamana me te Pooti whakatau ano, 6—Ko te korama 0 te Poari e tu ai, kia kaua iti iho i te tokotoru, kia rua mema "Maori, kia kotahi Pakeha, haunga te maha ake. 7. —E pai ana tenei rarangi katoa. B.—Ko te whakaetanga kia whakahaerea nga tikanga 0 tenei Ture ki roto ki nga takiwa. Me pitihana, te tokomaha onga tangata nona te whenua, Ma te kawana e whakamana taua tono. Ahakoa papatipu, karauna, tiwhikete, me era atu pukapuka pupuri take whenua Maori. 9. —E pai ana teriei rarangi katoa. 10. —Kite puta he whakahe ma nga tangata, 0 te pitihana 0 waho ranei 0 te pitihana onga tangata ano e whaitake ana ki te whenua i pitihanatia i raro i te kahiti, me whakatau taua take i runga i te pooti a te tokomaha i tae kite aroaro o te Poari i te ra i panuitia ai kite kahiti. 11. —Ko te kupu (te ture mo nga Takiwa ngawha 1881) me whakakore i roto i tenei Rarangi a me uru aua tu whenua ki roto i tenei Pire. 12. —Ka whaimana te Poari kite Riihi i nga whenua maori i runga i te whakaae a te tokomaha 0 nga tangata nona te whenua, mo te utu nui i runga i te ritenga makete me era atu ritenga whakarite Riihi kite katoa aha koa Pakeha maori. Maori whitaake ranei kite whenua mo te wa mo nga utu i raro i nga tikanga 0 nga Jauarahi whakahaere. 13. —E Kore e taea, te hoko he whenua \he toenga whenua hoko ranei.) I roto i te "tahi takiwa kua whakaaetia kia whakahaerea nga tikanga o tenei Ture i roto i muri iho i lejiei, , . .14..-—E whaimana ana te poari kite wehe i etahi whenua i runga i te tono a te tangata, •anga taiigata ranei nona te whenua, Hei
wahi mahinga hei wahi nohoanga mo nga Tangata, uona te whenua. E whakaarotia ana e ratou e tika ana, mete wehe hoki i etahi whenua hei urupa, hei tuunga kura, hei tuunga whare karakia mo etahi atu tikanga e pai ana mo te Iwi. ! 5- —E pai ana tenei rarangi katoa. Ka ahei te poari. Kite whakahaere tikanga mo te Tuku whenua Maori kia te kuini, kia mahia nga koura, me era atu kohatu utunui, i runga i nga tikanga e whakaotia ana e te nuinga onga tangata no ratou te whenua. Kua patua nga kupu (mo te mahi maina, i runga inga tikanga o te Ture Maina 1891). Haere tonu kite mutunga. (Ka honoatu ai e nei kupu) (a e kore nga mana ote Ture 1891. E kaha ki te whakahe i tenei Ture. 17* —Me hono atu kite whakamutunga. Enei kupu. (Kite mea e marama ana ite iwi kia pera tia.) 18.—E pai ana tenei rarangi katoa. 19. —E pai ana tenei rarangi katoa. 20.—E pai ana tenei rarangi katoa. 21.—Kei te kupu (Tuku awira.) Ka hono atu enei (kite tangata ki nga tangata ranei e kitea ana e te Ture he Tika, (mete whakawhitiwhiti hoki i nga paanga ki nga whenua Maori). Kua patua nga kupu. (Ki te tahi atu Maori. 22. —Te nama mete pekerapu me apiti enei kupu ki raro 0 taua rarangi, (e te tangata noaiho e te kawanatanga ranei). 23—Kite whakamutunga (kite mea e marama ana kite iwi kia peratia). 24. —E paiana tenei Rarangi. 25.—Me penei nga utu initareti ara:— £SOOO penei nga e 3 paiheneti. £4OOO penei nga e 3I paiheneti. £3OOO penei nga e 4 paihemeti. penei nga e 5 paiheneti. 26.—Penei te whakatikatika. Ko enei kupu—" Me nga whakahaerenga onga tangata noaiho " —me kore rawa atu mete hoatu 0 enei kupu kite mutunga 0 taua tekiona—Engari ko nga Tiiti ko nga Kirimini ranei whakaaetanga .kite hoko a etahi onga tangata Maori, no ratau etahi whenua ki tetahi Pakeha ki etahi Pakeha ranei a kaore ano i taea e taua e aua Pakeha ranei te whakaoti i roto inga tau Tekaii ma ono. Name kore e maua ana tu kirimini, a ko aua whenua me hoki mai kite hunga nona te whenua a me ki roto ki tenei ture*
27. —E pai ana tenei rarangi katoa. 28. —Me hono atu kite mutunga, 0 tenei rarangi enei kupu, (i runga i te tono a taua, aua tangata ranei kia pera). Name apiti atu tenei hei rarangi ano mo tenei Ture. 29. —Me whai panga te Pouaru Wahine ki tetahi wahi oranga mona a te taane i mate, ahakoa reti, moni takoto ranei kite peeke, era atu putanga moni ranei, aha koa whaiuri a raua ake ko te Taane i mate, kore ranei. Engari kia mate taua Wahine, me hoki taua painga kite tangata, ki nga tangata ranei' i whakataua e te kooti koiara nga riwhi 0 te tupapaku. E koro e mana te Wira mo te paanga pera a te Wahine pouaru. 30. —Kite mate mate katoa te tahi whanau ranei, a, kaore he oranga kite ao, i runga i te matenga kore wira ko oratou paanga whenu akatoa me riro i 0 ratou whanaunga tata. 3 1. —Ko te kooti whakawa whenua Maori, me ona mana katoa, ka whakakahoretia atu e tenei Ture.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/JUBIL18980531.2.5
Bibliographic details
Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 22, 31 May 1898, Page 2
Word Count
1,270PITIHANA WHAKAATU. Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 22, 31 May 1898, Page 2
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.
Log in