WAIROA,

Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 19, 10 May 1898, Page 3

WAIROA,

2 Mei, 1898. Kite Etita o te Tiupiri. Ehoa ki taku whakaaro he mea tika kia tukua utu koretia atu e koe enei kupu aku, aha koa roa e pai ana, kite mea me utu mau e whakaatu mai te utu ki te waea kia tere ai taku mohio atu, ka taea ranei engari kite mea kotahi pauna tekau hereni e pat ana mahia atu. Na taku kupu tuatahi, he mihi atu ki ta tatau taonga ki Te Tiupiri he nui toku whakamoemiti atu ki tenei taonga a tatau pai pai rawa atu; kotahi taku koha ; ko ta koutou tuatanga ki" te ingoa Paheka, he aha te tua ai ki nga ingoa ano a otatau tipuna ake, tapa ke koutou kite ingoa Pakeha. Kapai tera taonga a tatau, te Puke ki Hikurangi, he ingoa ano na 0 tatau tipuna, ka pai tera ki au. Na tetahi 0 aku kupu atu kia koutou, ko ahau he tangata no te kura 0 Nepia ara ote aute 0 te tau 1878 ahau i puta mai ai ki waho, a he maramatanga ahua iti nei kei au i naia nei mo te ahua onga whakahaere 0 te taha Pakeha, Maori hoki, koia ahau ka tuku atu ai i tenei reta aku, hei titiro noa iho ma koutou, na, ma koutou ka whakahe mai, pai noatu, ite mea e hara iauihe ai te motu nei. Na mehe mea he painga kei roto i enei kupu aku, e pai ana me whakaatu i te tika i te he. I.—Whakaatu ria mai nga tangata kua tango i te Tiupiri, i runga i te utu i runga i te kore utu, kia mohio ai ia tangata ki tana moni, ki tana tono, kia takatu ai te ngakau onga tangata tono pepa i runga i te nama, kia wawe te Kimi moni hei utu, e hara i te mea pai kia nama te tangata; koia te putake onga mate 0 nga pepa katoa 0 te ao, he nama te putake e mate ai, aha koa peeke moni, e mate i taua mahi. 2. Kaua hei whaka tokomahatia nga tangata mahi i te pepa, ko tetahi putake tera 0 te mate onga pepa Pakeha, me nga pepa Maori hoki 0 tenei motu puta nbate ao katoa; ko nga tangata tika mo te whakahaere i te pepa, kia kotahi te Etita kia kotahi Etita tuarua, a kb raua ano hei kaituhi i nga korero katoa ote rira 0 te pepa ake, me etahi korero e hiahia ana raua' tah'i 0 nga'tin i pepa, onga reta tuku mai ranei, a nga tangata penei me taku nei. Kati rawa i konei nga tangata whakahaere mo te pepa ake, ko raua ano hei kai tiaki moni ma te Kamupene 0 te pepa. 3. Na ko tetahi mate he : haohao riui no te ngakau, kia tino nui te utu tau; wiki 'ranei, ra ranei, no te mea ko tetino utu mote Etita e £5 ss. e 10s i te wiki, mote Etita tuarua e £3 3s. e £6 6s. i te wiki, mo nga tangata pai, mohio, tupato, koi pa mai he mate kite pepa. Na mehe mea, e hara ite mea he rawa tenei kupu ka kia ake nei e ahau', e pai ana, engari koi pouri mai nga hoa whakahaere 1 i ta tatau taonga,- mo tenei wahi ote kupu ka kia 1 iiio r hei, t e ~ . :; ,: •. •: f ....<>-,■■• ■..'. -1. fr.;-:.■:>,

utu tika mo te Etita tuatahi kia £3 3s, mo te Etita tuarua kia £2 2s, te take i penei ai taku whakamarama, he hoto iho no taku ngakau, koi hinga ta tatau taonga, tetahi he titiro iho naku, kite ahua 0 te Tiupiri he paku, mei rahi penei era au, e mea, he iti tera utu kua kia ake nei e au, ko tenei e titiro iho ana ahau, e'mama ana nga mahi ma enei tangata tokorua e kia nei e au. 4. —Kaua hei tuku i te pepa nei kia namaia e te tangata waiho ma te moni e tiki atu te pepa, kaua e whai kia wawe te nui he tangata mo te pepa, ara mehe mea kei te pera te ahua 0 te whakahaere 0 te pepa nei, aha koa iti, he iti i puta te moni, paiatu i te nui kaore i puta mai he moni. 5. —Ehoa ma e te 24 Rangatira me nga Tiamanai Hekeretari, Komiti, 0 te Tiupiri he inoi atu tena naku kia koutou kia whakanui ake ta koutou pepa kia 12 nga wharangi katoa, kia uru atu ai nga reta a nga penei me au nei, na te paku ka hopohopo te tuhi atu kia maha ake nga kupu mo ta tatau taonga. 6.—Na e whakamihi atu ana hoki au ki nga kupu whakamarama a te rira 0 te Tiupiri e panui nei> pai rawa atu te takoto onga kupu, mete take o aua kupu, i korerotia ai 0 te No. 1 tae noa mai nei kite No. 15 pai rawa atu, ae kia pena tonu te haere marama 0 nga take korero ma te rira, he tohutohu i te ara e ora ai te iwi Maori, mete whakaatu i te ara « mate ai i nga tini Ture hub.ua a te iwi Pakeha, katika, kia kaha ta koutou whakamarama mai, i nga ahua 0 ia whakahaere 0 ia whakahaere, aha koa na te Pakeha, aha koa na te iwi Maori, whakaaturia mai, koiana hoki te rawe 0 ta tatau taonga o te pepa, e whaka parahakotia nei e tatau kite tango pepa, kite utu hoki i te pepa kia ora ai nga kaimahi, mete pepa, kia taea ai te hoko he pepa, he mangu mangu, mete utu 0 te perehitanga, whakahemo koutou mai, tamaroa anake, no te matapihi anake koutou, kaore he mea o te kauwhanga 0 te whare. 7.—Na kia maia koutou kia'pai te whakaputa i ta tatau taonga i enei tau. Ki taku whakaaro ake, kite mea kei te whare kotahi ta tatau, kei te whaka kotahi ranei e hoe ana, puta ake, ora ake, ta tatau taonga; enei kupu katoa aku e pa katoa atu ana kia tatau taonga e rua, hei whatu mo tatau, hei mangai, hei whakaae, hei whakakore, i nga take «tika ana, mo te kore, mo te ae ranei. B.—Na ta matau mahi he tatari atu kite tangata i kia e koutou kei te haere mai kite tango pepa kati kua roa nei, e pai ana me tono atu e nga' tangata he pepa ma ratau kia tukua raai, penei me ta koutou panui e mau. nei i te Tiupiri, na ma ratau e tono atu, engari koi wareware ki tenei, kia mau te patu i rpto.i te ringa ka tau ai kite tu kite aroaro 0 te hoa riri, kite tore he patu i te ringa, he momo na te kuare, he lui na te patu. Na e whaka. pai ana ahau ki nga reta a G. B. Hall, i tuku nei ki

te pepa 14, 15, 0 te Tiupiri, e hoa e G. B. Hall tena koe, he nui toku whakamihi iho ki nga k uptt katoa 0 reta, pai rawa atu 0 kupu tohutohu, ki te tahuri te Ivvi Maori kite whakahaere i okupu, hei okiokinga mo tona whanau, mo tona whanau, nw tono whare, pai rawa atu tera whakaaro. 9.—Na 0 whakatika ana hoki ahau ki to kupu kia whakanuia te pepa 0 te Tiupiri kia uru ai nga korero hei painga mo te iwi nui, koia taku tautoko i nga kupu 0 reta e rua nei. Engari kotahi to kupu kaore i marama ki taku whakaaro, ko te ki ma te whakanuinga rawatanga 0 te pepa Tiupiri, e tango pepa ai koe, me pewhea hoki e tipu ai ta tatau taonga mehe mea kaore tatau e tango pepa hei whakatipu i ta tatau pepa kia rahi ai hoki. 10.—E meana hoki ahau kia koutou ina tae ki te hui 0 te kotahitanga me noho tetahi karaka ma te kamupene ki taua Hui hei tuhi atu i nga tino korero kia Te Tiupiri, hiahia ana ahau kia man katoa ia tatau nga korero onga Paremata e rua, te Paremata Maori hoki. 11.—E tono ana hoki ahau kite Etita kia whakaatu ia i tana whakaaro ake mo te Pire a te Kawanatanga i Panutia nei e Timi Kara e te Pirimiaki aga iwi Maori hei titiro ma nga iwi Maori i mua mai 0 te huihuitanga kite Paremata nei. 12.—E te Etita kati pea i konei enei kupu aku, koi hoha koe kite tuku atu i enei korero aku, Ofira mau e titiro iho e marama ana e pai ana, a kite he iho ia koe, mau e whakarere ake. Na T. W. Katknb. Ehoa T. W. Katene tena koe, a nei to reta kanuj, to matau pai ki nga kupu 0 reta, mo te kupu patai mehe mea meutu to reta e panuitia ai kakahatonu koe kite utn, he meatu kia koe me era atu kaore he utu onga Reta penei, enghri nga panui mahi aoni, kimi taonga ranei, ko era he mea utu. Etita.