JUBILEE.

Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 15, 12 April 1898, Page 1

JUBILEE.

NA e nga iwi, e nga Hapu o nga motu e rua nei; tenei ka tukua atu e matau te Pi re a te kawanatanga O ongara o te tau 98 O to tatau Ariki Ma kite iho koutou; aka tono atu hold matau, kia koutou, kia tahuri nui o kontou whakaaro, kite ata titiro, kite ata whakaaro i taua Pire; te take i penei atu ai matau 0 te timatanga mai 0 te Paremata tae mai kite tau 96 mo te iwi Pakeha anake nga painga onga Ture. Kaore mo te iwi Maori. Tuatahi kite Pire mo te Urewera me to ratau whenua tetahi Pire ahua pai paku nei; turua kite Pire mo Ohotu he tino Pire pai rawa ake tenei ito te Urewera; na ko ta te kawanatanga tenei mo nsra whenua katoa onga motu e rua nei, haunga ia nga wahi e kapea ana ki waho e taua Ture. E ki penei atu ana matau kia pau te whakaaro kite titiro i tenei Pire, me tuku mai nga whakaaro a ia Iwi a ia iwi ki Te Tiuriri raua ko te Puke- hei whakaatu i mua mai 0 te iunga o te Paremata Maori, 0 te Paremata hold ote koroni nei. Na koia tenei taua Pire, na meiha keepa a-maumaii te Hui ki Heretaunara taua Pire, a koia ka tukua atu nei ki to tatau taonga hei pikau atu ki 0

koutou marae. hei titiro iho ma koutou, hei mihi iho ma koutou, hei whakahawea iho ma koutou. Na tenei hold te kape o te Pitihana mihi aroha a te kotahitanga ka tukua am kia kite mai koutou, me te kape o te Reta ate Kuini Wikitoria o Ingarangi utu mai o ta te kotahitanga kia kite ano koutou. koia te putake o te pire a tekawanatanga, ka kite iho na koutou. i. I runga i nga tikanga o tenei Ture me roherohe a Takiwa te Koroni nei. 2. Me whakatu he Poari Whenua Maori mo ia Takiwa mo ia Takiwa, ko nga mema mo taua Poari, ko te Komihana o nga Whenua o te Karauna, me etahi Pakeha tokorua ma te Kawana raua e whakatu, me etahi Maori tokorua me ata pooti raua mo nga tau e toru e nga tangata Maori no ratou nga Whenua Maori i roto i ia ia o aua Takiwa ra. 3. Me utu nga mema ote Poari (nga Pakeha me nga Maori) ki nga utu tau me era atu utu hold e whakaaetia e te Paremete i ia wa i ia wa. 4. Me tu ko te Komihana 0 nga whenua 0 te Karauna hei Tiamana 0 te Poari i runga i tona tuunga Komihana, engari me whai pooti whakatau anake ia; ald te ngaro atu ia me whakatu e ia tetahi 0 nga mema Pakeha hei Teputi Tiamana.

5. Me whai pooti te Teputi Tiamana pera me era atu mema mete pooti whakatau hoki. 6. Ka whai koarama te Poari ina ka noho nga mema e toru engari kia kotahi 0 raton maba atu ranei me Maori. 7. E kore " Te Ture Whakakore i te Mana Mema, 1878," epakinga Mema Maori 0 te Poari. 8. Ko te whakaaetanga kia whakahaerea nga tikanga 0 tenei Ture i roto i etahi Takiwa e taea ana i runga i te peneitanga ara, ka taea e te Kawana te whakamana i runga i te pitihana a etahi tangata kia rua tekau maha atu ranei 0 nga tangata no ratou te whenua. 9. I te taenga 0 te pitihana kite Kawana me perehi e ia ki roto kite Gazette mete Kahiti, mete tono hoki Ida whakaaturia mai nga kupu whakahe. 10. Kite putate kupu whakahe o nga tangata rua tekau 0 era atu 0 nga tangata Maori no ratou te whenua kite pitihana, me whakatau taua mea i runga i te pooti a nga tangata katoa no ratou te whenua. 11. A te whakaaetanga kia whakahaerea nga tikanga 0 tenei Ture i roto i tetahi Takiwa me tau nga Whenua Maori kite Poari, me te whai mana ano 0 nga riena me era atu taunaha e tika ana i runga i to te ture tikanga 0 tenei kupu whenua Maori, he whenua papa-tupu me era atu whenua a nga Maori, haunga ia

nga whenua kua hokona e ratou i te Karauna i te Pakeha ranei, whenua ranei e tau nei nga tikanga o nga Ture e whai ake nei ki runga:— "Te Ture mo nga Takiwa Ngawha, 1881 ;" " Te Ture Whenua Rahui i Poutini me Whakatu, 1887;" . " Te Ture Whakatau Rahui 0 te Tai-hauauru, 1892," me " Te Ture Taone Maori, 1895." 12. Ka whai mana te Poari kite riihi i nga Whenua Maori mo te wa kia kaua e neke ake i te rua tekau ma tahi nga tau, mete whakauru me te kore whakarau ranei i te kupu whakaae kia whakaroaina te riihi mo tetahi atu wakia kaua e neke atu i te rua tekau ma tahi nga tau, i raroi nga tikanga 0 nga huarahi whakahaere, kei ta te Poari e whakaaro ana e tika ana te ritenga. 13. E kore e taea te hoko he whenua i roto i tetahi Takiwa kua whakaaetia kia whakahaerea nsfa tikanga 0 tenei Ture i roto, i muri iho i tenei, haunga ia te mahi whakaoti i etahi tikanga mo te hoko i timataria i runga i to te ture ritenga i mua i te paahitanga o tenei Ture. 14. E whai mana ana te Poari ki te wehe i etahi whenua hei wahi mahinga, hei wahi nohoanga mo nga taneata no ratou te whenua i runga i nga tikanga me nga ritenga e whakaarohia ana e ratou e tika ana, mete wehe hoki i etahi whenua hei urupa, hei tuunga kura, hei tuunga whare karakia mo etahi atu tikanga ranei e pai ana mo te katoa.

15. Ite tukunga Whenua Maori i runga i te riihi me matua whakahiiere te Poari i te tikanga mo tono riihi a n»a tangata Maori mo nitou te • whenua-. 16. Ka ahei te Poari kite whakahaere tikanga mo te tuku Whenua Maori, ki a Te Kuini mo te mahi maina i runga i nga tikanga a " Te Ture Maina, 1891," ko nga moni e puta mai ana i nga whenua pera katoa i runga i te mahi maina me utu atu e te Kai-whakahaere 0 te Whenua Mahi Koura kite Poari hei painga mo nga tangata no ratau te whenua. 17. Ka ehei te Poari kite whakahaere moni i runga i te mahi hanga whakapai hoki i nga rori, tiriti, me te mahi ruri, mete whakatuwhera whenua i runga i te ritenga whakanohonoho tangata, mo era atu tikanga ranei e ahei ana kia whakahaerea i runga i nga tikanga 0 tenei Ture 0 nga huarahi whakahaere ranei. 18. Na tau era atu mana ki runga kite Poari e whakataua ana ki runga ki a ratou e nga huarahi whakahaere. 10. Ka pena ano te mana whakahaere 0 te Kooti Whenua Maori, mo mnga i te wehewehe, whakatu kairiwhi, whakatau i te nui 0 te paangai 0 ia tangata, mete mahi whakatu kai-tiaki mo nga tangata no nitou te whenua i hapa nei ratou i runga i to te ture ritenga. 20. Ko nga moni e puta mai ana kite Poari i runga i nga whenua

I Maori me whakahaere i run<?a i enei j ntenga, ara : | (i.) Hei utu ite mahi whakai haere. | (2.) Hei whakaea i nga mokete ; me nga riena e tan ana kiautua. (3.) Hei utu i nga moni te nga ; ki nga tangata no ratou te whenua i j runga te ritenga 0 to te tangata I paanga. 21. E kore e taea e te tangata nona te whenua te tuku i tona paa- : nga ki tetahi whenua Maori i roto i ! tetahi takiwa i whakaaetia kia whaka- ; haerea te Tare nei i roto, heoi kaute ' tuku e taea ko te tuku a wira ki ! tetahi atu Maori. i ! 22. E kore te whenua Maori i : roto i te Takiwa pera e taeate muru I te hoko ranei mo te nama. ix. Ka ehei te Poari kite nama i etahi j J moni i te Ivawanatanga neke ake i te ,£5.000 ■■ i roto i tetahi tau, mo te mahi hanga rori, mahi ruri mete whakatuwhera whenua i runga i i te ritenga whakanohonoho tangata. I 24. I runga ite tono a nga tangata Maori i no ratou te whenua e what tikanga ana, ka j ahei te Poari kite nama i etahi rnoni i te I Kawanatanga, neke ake i te .£5,000 i roto i j tetahi tau, hei whakaea i nga mokete i etahi atu taunaha ranei i tau ki runga ki nga whenua I i te wa i whakaaetia kia whakahaerea te Ture ! nei i roto, me etahi moni neke ake ite ,£I,OOO hei utu i nga nama tarewa a nga tangata I Maori no ratou te whenua. 25. Ko nga moni he mea pera te nama i j te Kawanatanga me whakahoki mai mete ! apiti atu i te moni hua kia rima ng-a pauna i roto i te rau, i runga i te ritenga utu i etahi moni he mea ata whakarite te nui i roto i ia tau i ia tau mo te wa neke ake i te 42 nga tau, a ko aua utu tau ra me tango mai i roto i nga moni e puta mai ana mo nga tangata Maori

no raiau te whenua i nama nei aua moni ra inn '.atau. 2''. Ko 11:4 a hoko a te Karauna kaore i wiiakaoiia ine nga whakahaerenga a nga langata 110 a i'uo i tim.itaria i runga i to te lure a i laei lioki kia wiiakaoiia i runga i to te lure ritenga me kaua i paahiti.i tenei Ture ka ahei kia wliak.ioti atu kite Poari i rnto i nga Takiwa i whakaaetia kia whakahaeiva te Tui'e nei i nito. 27. Ka ahei te Kawana i roto i tono Kauniliera kite hanga i nga luurahi whakahaere e tau ana hei wliakalutuki i nga tikanga 0 tenei Ture. i Wiiaka-Maoritaiigal. Niu Tireni, Tauningi Tirita, Nama 31. Himeo. 1807-