PITOPITO KORERO.

Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 14, 5 April 1898, Page 6

PITOPITO KORERO.

Kua puta mai tetahi panui i roto i te kahiti 24 Maehe, 98, whakatupato na te Kawana o te koroni o Niu Tireni. I runga ite mana ote Ture ote tau 1894 kua whakahaua ia i runga i nga mana katoa i tukua kia ia 0 taua Ture a te kaunihera, kia kaua rawa tetahi tangata e haere Isi Aramoho, ara, kite pito ki runga 0 te Piritio Aramoho ahuatu ki runga 0 te awa Whanganui me tetahi kupenga hao ika ai, kite kitea tetahi tangata e pera ana ka painatia, ara, ka tonoa kia utu inga moni kore e rahi atu ite £2O pauna te whiu ate Ture. I te taenga 0 nga minita o te Koroni ki Hanatere Waikato, ka takoto te tina ki te whare nui Maori, ka mutu ka tu te tangata whenua kite manaki, he nui te manaki, mo te taite tuwhera ai te korero ote Hui a te kingi mahuta ratau ko ona iwi, a e ki ana te kingi e kore e mutu te Hui kia tae rawa atu te Pirimia ki taua Hui, a e whakaarotia ana ko te 4 Aperira nei tae ai te Pirimia ki reira kite whakau ite whakaaro ate bawanatanga whaka mutu i te Hoko whenua ate kawanatanga ake me nga Pakeha noaiho, me reti anake nga whenua toenga 0 te iwi Maori. Kia mutu te Hui ki Waikato ka hoki mai a Timi Kara kite Hui ki Waihi ate wiki e heke tho nei. I te 28 Maehe nei ka haere atu te Pirimia >i te Tereina ki Nepia kia haere tahi ai raua ko te kawana kite Hui a nga Maori ka tu nei kite Waipatu Nepia; I muri 0 tera hui ka haere atu te Pirimia ki Hanatere i Waikato kite ra Hui. T muri 0 tera ka haere atu ia ki Rotorua ka hoki atu ai ia ki Akarana, e whakaarotia ana e 8 pea nga ra engaro atu ana ia i runga i taua haere ana, ka hoki mai ki Poneke nei.

I te 29 nei Hamenetia tetahi wahine no Parihaka, kia tae atuiaki tearoaro ote kooti whakawa hara nei, a kaore ia i haere atu, a haere atu ana te Pirihi ki Parihaka hopukia mai ana ia ko Tiriwa te ingoa ko tetake i hopukia ai kaore i mohiotia. I te weranga 0 te Pahiatua kua hori ake nei i te ahi, 308 nga whare katoa i pau i te ahi, ko nga mom e tika ana bei utu i nga taiepa i pau i te ahi te utu onga whare i pau £9286, utu 0 nga purapura karaihe me nga Hipi i pau i te ahi 18 ?553 nga kau » pau ite ahi 30, me eratu taonga i pau iteahi £7492. Hui katoa nga utu £30,344. 1 ea mai inga Inihua onga whare £5105, I tino ngaro atu e £16,350, he nui te pouri mo te mahi a te ahi, e tika ana te whakatauki a te Pakeha nei, he pononga Pai te ahi e ngari he rangatirakino, akoia ra tenei te kino i kia ake nei. I tuwhera te korero o te Hui ki Waihui i Waikato i rawahi atu o Hanatere; na Mahuta te kingi i whakatuwhera te korero ote Hui kite whakaaro ake te maha onga tangata i tau a Hui e 2,500; na Henare Kaihau mema 0 te Paremata, te korera idq te Pire tono i te mana kaunihera Maori kaore i whakaaetia e te Hui, e nga rangatira katoa onga iwi 0 te motu nei, e nga minita hoki 0 te kawanatanga otekoroni,a ko te HonoreTimi Kara i reira e whakarongo ana, Heoi te wahi o nga korero i tae mai i 1 naia nei 30 Maehe nei. £16,000,000 miriona mom kua hoatu kite iwi Tiaini na nga peeke 0 te Ingarihi, me 0 Tiamana 1 hoatu. Kua whakaatu a te karimana m i n ita 0 te kawa natanga kite Pare mata,aha koa te nui 0 ng-i aitua i tupono mai ki nga raina 0 te Rerewe me nga onga piriti me era atu aitiua, ea katoa i nga moni ake 0 te Rerewe, a toe ana te takoha e 3* paiheneti. E ki ana te Rangitikei pepa 0 te 31 Maehe nei tokowaru nga kaumatua onga momona era e tae mai ki Niu Tireni nei, ko te maba onga mema 0 te Hahi momona ki Wairarapa kia ronga i nga korero a Hirini Whananga tetahi tangata Maori rangatira 0 Nukutaurua i haere i etahi tau kua pahure ake nei 1- 1 J r ; i ki.; atahi nei ano ka hoki mai. Ko Enoka tanagata Maori 0 Parihaka i kohura ra i tona wahine, kua whakataua te mate mona kia fe ' ntia. Na ka marama mai nga tangata ngakau fcinoj fccy.--.ial o mutunga 0 tera whakaaro kino a te tangata kohuru, he moumou i tona tinana kite heoi te whakaarotika ma te tangata, ka ka mohio'kei te pera te whakaaro 0 te Wahine kei te purtirm, tukua atu ki tana i hiahia ai, Na ka kino ; ( nci te ingoa kohuru, a koia ano te utu. Ka waiho hei ingoa kino ki ona uri i muri ia ia ka kia he niomo kohuru no mea. Otira i huhua ai tenei tu ote "'■ni ia tatau, no te ahua ano 0 a te Maori noho huihui, moe huihui i te ruma kotahi, kai waipiro 0 r, "a -wahine 0 nga taane, nana e nei mahi katoa i IJ >'l>;*kakaha kia pera.

I te taite kua hori ake nei i manu ai nga manuao 0 Ingarangi, ua haere atu ite moana. Kua tu a Timi Kara i roto o te Hui a Waikato whakamarama i te whakaaro o te Kawanatanga kia whakamutua nga Hokowhenua katoa a te Kawanatanga me nga Pakeha noaiho ; a kia hoatu te mana katoa ote Reti whenua kite iwi Maori, ara i runga i te ahua Poari whakahaere pera, a me mutu hoki te tu onga Kooti whenua Maori. Ka mea a kaihau me whakamana tona Pire, a kaore tera i whakaaetia. Heoi ke te mane te 5 Aperira nei te Pirimia tae ai kite Hui i Waikato. 190,000 nga Rapeti e pau ana i te Wild kotahi i te taone 0 Wiwi i Pariha; e tata ana kite 10 miriona rapeti ite tau. A e tukua atu ana ki Ranana 300,000 Rapeti. Ko te tino hoari pea tenei 0 te ao nei, he mea mahi kite koura, kite taimana, kite Rupi, ki nga Emareti, enei nga kowhatu utu nui o te ao, ko te puritanga ringa, mete tatua i whakairotia ki aua taonga utu nui kua kia ake nei, ko taua taonga na te timuaki 0 Pahia, e £22,000, te utu e rite ana mo Hoari, na taua iwi ano tetahi atu Hoari £IO,OOO, te utu, no Inia etahi hoari e £2,000, tu utu. Ko te whakaaro nui o nga matauranga 0 'nga tino tangata 0 te ao, mo nga whawhai e rongo nei tatau, ko ta Marika raua ko Panioro, kite whakaaro ko Panioro e hinga, mehe mea ka tino whawhai raua; a kite whakaaro ano, kite whawhai a Ingarangi rau ako Ruhia, era e tuara aTiama ia Ingarangi, a era hoki a Wiwi e tura ia Ruhia ; na he nui te ua ua 0 tenei whawhai kite whakaaro a nga matauranga, ma Ingarangi ranei ma Ruhia ranei. Kite titiro kite moemoea a Raniera Poropiti, ko te wa tenei mo Ruhia e kai ai i nga kikokiko onga iwi e toru, ia ia ra nga rara e toru i roto i te waha o te Pea, ko taua Pea tenei. E kiana te Pepa 0 Ruhiu, kua tuturu te whakaaro 0 Ruhia kia awhina ia ia Tiaina, Kotahi wiki 1 muake 0 te hainatanga a Tiaina te whakanohoanga a Ruhia i te wahi e tautohe nei a Ruhia raua ko Ingarangi, i Poata Ata. Kua puta te kupu a te Pirimia i runga i te kore e puta 0 nga taonga 0 te takiwa 0 Turanga Kihipane ki nga taone nunui, ki nga makete, me era atu painga; he mea tika kia mahia he Rerewe raina i Nepia. ki Kihipane i naia nei tata tonu. Kua haere te kawana kite Waipounamu i enei ra. I te mutunga 0 te Hui, ka hoatu e Airini Tonore e rua nga kahu Maori, hei tohu mo te taenga atu ote Kawana kite Hui ote iwi Maori 0 Heretaunga. Kua puta te kupu a nga takuta kia Karatitone e kore tona mate e taea, engari kite whakaaro ka takoto kore kaha ia mo nga Wiki e wha koia tenei te tino Pirimia 0 ingarangi. E 2000 Hoia 0 Ruhia kua noho ki Poata Ata i naia nei, 170 nga pu repo hei tiaki i taua wahi.