TE HUI MO O OHOTU.

Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 11, 15 March 1898, Page 3

TE HUI MO O OHOTU.

Ka tu ko te Kaitiaki o te Katoa ka mea, e nui ana taku aroha atu kia koutou e te iwi o tenei whenua, nga taane nga Wahine mea koutou tamariki aroha, he nui taku whakapai atu kia koutou kupu mihi katoa mai moku i a koutou e powhiri mai nei i au, me aku hoa Na i rongo au he tikanga Maori no koutou tenei, e kore e whakahaerea he tikanga nui, e pa ana ki tetahi whenua, ki tetahi mahi ranei te po, engari hei te awatea rawa, na i te mea he tika taua Ture 0 koutou, me ata waiho te tino take i tae mai ai au ki to koutou kainga. mo apopo i te ata, ka whakatakoto atu ai ki 0 koutou aroaro, kia waiho tenei takiwa 0 t e po nei, hei whakaaroaronga ma koutou, inga tikanga e whakaaro ana koutou hei painga mo to koutou whenui, me koutou katoa, ko te Ho ko ranei i 0 koutou whenua, ko tewaihoi 0 koutou uri, kia kore whenua ana i muri ia koutou, ka mate atu. Ko te pupuri, ko te tiaki ranei a koutou ake ano i nga whenua? hei painga mo 0 koutou uri i muri ia koutou ina mate atu koutou. Name mutu aku kupu mihi atu i konei kia koutou, kia ora koutou katoa. Ka nekehia te korero mo te 10 a.m. 0 te ata 0 te wenerei 3 Mache 98, I taua po, he maha nga korero, i whakahae rea e nga tangata i taua po—a oti ana, mo te ata i te mutunga 0 te kai, me noho te Komiti 24, 0 Poutama 0 ngati Pa.-. 0 ngati Hau, 0 ngai Taane, ki roto ia Poutama whare whakairo. Ite hai whe paahi 0 te 10 a.m., 0 te 3 Mache ka noho katoa te Komiti, me nga Wahine, me a ratau tamariki ki rota i te whare. Ka tu ake te Kaitiaki 0 te katoa ki runga, k0 Elieti p aana te kai whaka Maori, ka mea

na e te iwi, e ma nga mea hei whakaaro nui ma koutou, ko tewhea te mea pai o enei take e rua, ko te tuku i o koutou whenua Ida pau atu i runga i te Hoko, ka waiho kore whenua 0 koutou uri i muri ia koutou; ko te pupuri ranei i o koutou whenua, hei painga mo o koutou uri i muri ia koutou. Na kua hoatu e au enei take e rua kia koutou i tenei po, a e whakaaro ana ahau, tera kua whiwhi koutou, kite mea o enei take e rua, i paingia e koutou, a ma koutou e whakaatu mai ki au. 1 mua ake o taku tino whakaaturanga kia koutou inga tikanga katoa o te Ture. Me whaikupu ake ahau mo etahi korero, e rongo ana ahau, e whakairia ana ki runga kia te Whatahoro. Na kia mohio mai koutou, i mua ake i to maua tutakitanga ko te Whatahoro mo tenei take, kua tuhi ake a Eneti Paana kiau, he rapu nana i te whakaaro e ora ai koutou, me o koutou whenua, i runga i tona kite, e kore e roa rawa, ka waiho kore whenua te nuinga onga tangata o te iwi Maori; I runga i te pena o a maua tuhituhi, a maua kia maua, ka meau kia Eneti Paana, Kaore he painga kia penei ta maua mahi tuhituhi, kaore he mutunga o tera mahi, e ngari me haere ake ia me etahi tangata ki reira korerorero ai, kia marama ai ahau kite ahua ote whakaaro ote iwi mo Ohotu. I muri iho ka tae ake a Eneti mete Whatahoro ki Poneke, ka mea mai a te Whatahoro kiau, ko tona tino hiahia kia whakaaro atu te Kaitiaki ki tetahi Ture hei tiaki i tona iwi me to ratau whenua katoa, kia kore e riro i te Hoko, ite mokete, Ka meatu ahau kia raua ko Paana e pai ana, me ata whakaaroaro tatau mo tenei, he maha a matau whakaaroaronga i whakatakoto ai. Ite ata o tetahi ra, ka tae ake a Meiha Keepa, a Wata Hipango, a te Whatahoro, a Paana, ka whakaaroaroatia katoatia nga take katoa i oti, te whakaaroaro e matau i tetahi rangi, a ka whakaa e matau me kawe mai ki karatia nei, ki Waenganui ia koutou i te iwi e noho tuturu ana i runga i te whenua. Na koia tenei taku whakaaro, kite pat koutou kite homai i Ohotu ki roto kite ringa o te Kaitiaki o te katoa, hei tiaki, hei

vh'r.kil a;re, kei a koutou ano te ritenga, ki te lore koutou e pai, kei a koutou ano te ritengi. i te mea no koutou ano to koutou whenua, e hara iau. Na kite tukua mai e koirou a Ohotu kiau, e kore e riro i te Hoko, i te Uiokete, ka tuturu tonu hei whenua mo koutou mea koutou uri i muri ia koutou i nga whakatipuranga kato.i, i raro i te mana Reti anake. e kore e taea e te tangata ton a heake te whakiwhiti 0 te moni utu Reti ki tetahi tang.ita, te tuku ot.i ra.iei ki tetahi tangata hei tango i tonahea 0 te moni utu Reti, e kore e taea te mum ete warati. Engari ka.ata whakaritea e au la'ui, Etiaia hei haere atu ki i.i kainga Maori pjnei me tenei utu atu ai i te moni a ia tangata, ki tona ringa ki tona ringa, a kei aia te tikiiuj.i 0 muri 0 tena. Ko te whenua ki a'a wawahia ki* rite nga wahi pai, me nga \v.ihi k'no 0 te wheuua, mete wimkatakoto i nga rori. I mua ake 0 tenei ka haere mai te Kai ruri ki kinei, mete mapi, ama koutou e whaluatu kite Kai ruri nga wahi e hiahit anx k lutou hei rami, hei Kainga, hei Rahui i ngi Urina, i ngi wahi Tapu, i runija i ta koutou i vvhakaaro ai, a ma te Kairuri e whakatakoto nga rohe ki runga i te mani, mete rahi 0 ng.i oka, oia Rahui oia Rahui. I muri 0 era Ruri kuoa, ka panuitia nga wahi e whakairotix an.i kia riihilia.ki nga tangata katoa, aha koi Maori, Pakeha ranei, na kite kiteletahi tangata i rcto i tetahi Rahui, Li 1 Riihitia e ia tetahi wahi atu, hei whakarahi atu i te wahi ia ia 0 te Rahui, pai ncatu te pera. Engari ko ngi whenua katoa e tukua Atu ana kite Reti, he mea paaui, ka makete ai, ma te tangata i rahi te utu e tango, taua wahi, aua wahi mnei. Engari k.iore e maketetia katontia i te wa kotahi, me tuku tetahi wahi, 1110 tetahi takiwa, ko tetahi wahi, a r/au noa te wahi i rite mo tt Riihi. Na ko nga wahi j Rahuitia e nga Maori ake, ka ekengia era wahi e te Reiti, e te Taaki, ma nga Maori ake e utu nga Rtiti, me ngiTaaki, ko nga wahi 0 te whenua i Retia e te Kaitiaki, ma nga kai tango Reti e utu nga Reiti, me nga Taaki. Erua tekau matajii nga tiuo te Reti, ka mutu. ka wl.aki houtU atu ano, k:a 21 tau, kite hiahia te tangata ia U te Reti tuatahi, kite tango kia ia a.lO te Reti, me utu e ia, kia rite ... 1 1

kite ahua ote painga ote whenua i taca wa i nutu ai te Reti tuatahi, na kite kore iaepa, ka utua kia ia ona whakapainga i runga i te whariu, a ma te' Kaitiaki, e utu nga whakapainga e tika ana, a ma te kai tango Reti e utu mai nga whakapainga i utuae teKautUki, Ko nga whenua Rahui, i puritia e nga Maori, mo ratau ake, me whakapai rawa, me taiepa hoki, a kite kore e whakapaingia, ka whatoro te ringa 0 te Ka ; tiaki, ka Retia atu ki tetihi tangata e kaha ana kite whakapai, Ida puta mai ai he painga kite iwi nona te whenua, e kore e pai, kia waiho te whenua kiatakoto kino noaiho ana, kaore i whakapaia, e ngari ko taiui lino whakaaro, kia kaha rawa te iwi Maori, kite whakapai i nga whenua, kite whakanoho kite Hipi, kite kau, ma tenet e tipu ai 0 koutou uri, e ora ai hoki. Na, mo te Ture kapo reihana, he Ture pai ano tera, e rua ano nga mate 0 tera, ko te kore mom a te Komiti Maori mo nga whakabaere, ma te moni hoki e tika ai nga mahi, a kei whea nga moni a te kaporeihana, tuarua he iwi puhaehae te Maori, e kore e mahi te Komiti i ranga ite whakaaro kotahi. Na ko tera e uru atu ana te Roia ki roto i nga whakabaere, ko tenei e kore rawa te Roia e uru mai, mete kooti whenua, me nga kaiwhakahaere, kei nga riwhi tupapaku, ke.inga, kimihangaingariwhi tika hei tango i te hea whenua, i te hea mom ranei, ka tae kite kooti whenua Maori, ki to Hupirinei Kooti ranei. Na Id te pai koutou, koia tenei nga tikanga mo to koutou whenua, na ka hokiatu ahau, k&mahiae au te pire e oti katoa ai nga rifenga i whakaotia e latau i tenei Hui mo Ohotu poraka. Ka hoatu eau kite kawanatanga mana e whakatakoto kite Paremata, Kia' Meinga hei Ture mo Ohotu. Na e whaimana ana te kaitiaki, kite wehe i etahi wahi hei turanga vrhare Karakia, Kura, whare hei painga mo te iwi, Teihana, nga mea-pera, koi riro katox ite Reti, a ma te utu Reti ano e" riro ai aua turanga kua kia ake nel. Na koi mea koutou i haere nui ahau, he pirangi noku ki to koutou whenua, k.iore e ngari, he aroba te take kia koutou, kaore he painga kiau mo te rirongi mai 0 to koutou whenua i au, no te mea, ko te moni maku, koia ano tenei kua whakaritea

nei maku, e kore e nui ake, a kite kore e homai e koutou a Ohotu, e kore e iti iho te utu moku, no reira, kaore he painga kiau 0, to koutou whenua, heoi te mea, he whakanui ake naku, ite mahi maku, mete Tari ote Kaitiaki. No reira ko nga painga 0 tenei whakahaere mo kouton ke, ms 0 koutou uri i muri ia koutou, kaore e mahue kore whenua 0 koutou uri i muri ia koutou. Na ka mutu aku whakamarama kia koutou, a kite mea kaore i marama e tahi o aku korero, ma koutou e patai, a maku e whakamarama atu, koia hoki te mea i haere mai ai ahau, a ko nga mea e hiahia ana koutou hei menemana mai ki tenei, maku e tuhi hei whakaraaha ra i au mo tera. Ka kia e te Komiti kia puta atu ia ki waho, kia whakaaroaro te Komiti i nga patai, me nga menemana, hei hoatu kite Kaitiaki. Ka oti te whiriwhiri a te Komiti, ka karangatia kia tae mai ki roto i te whare, ka pataia atu e. Tiaki Potaka-pewhea te rahi te wahi e whakataua atuana mo nga kura, he wehi no matau, koi pera me nga kura 0 etahi wahi, e tae nei kite 50 eka. rahi atu, para mete Atue. Te kaitiaki, ko te wahi ano e rite ana hei tunga whare mo te kura, whare hoki mo te mahita, haerenga hoki mo tetahi Kau, Poaka, Manu Mana, i runga ano i te utu Reti, e hara ite mea hei riro oti atu kia ia. Kite mea e 50 eka, naki te whakaaro te Kaitiaki, me tango mai te 45 eka me Reti atu ki tetahi tangata, ka peratia ano. Tiaki Potaka, ka Retia te wahi i tangohia mai, a ka utua kia wai nga moni Reti 0 taua wahi, Kaitiaki ki nga Maori nona taua whenua. Tiaki Potaka, e hia nga 21 tau ka mutu te Reti Kaitiaki, ka mutu te 21 tau tuatahi, ka Reti atu ano mo te moni rahi ake, ka pena haere tonu te ahua o nga Reti. Tiaki Potaka, te ahua 0 tena Reti, kaore e hoki mai te whenua. Te Kaitiaki, kei te kawanatanga t3 whakaaro a ona wa, ka marama ia, he mea tika kia whakahokia kite tangata i runga ite mea kua marama kua tino matau ia e kore e riro taua whenua i nga mate, kua kia ake nei, ka taea ano te psra. Tiaki Potaka, ka taea ranei te Hoko te tekihana taone, ina whakaturia he Taone, Kaitiaki, e kore ko te Ture 0 tenei Pire he Reti anake, kaore he Hoko, he mokete, he warati muru, he peksrapu e whaimana ki roto ki nga mahi o tenei pire. Tiaki Potaka, kei te Maori ranei mana onga Rahui. Kaitiaki, kei au te mana o nga Rahuni, kia kore ai e riro i te Hoko, i te mokete, i te muru a nga warati, a te Peekerapu hoki. Parete, e hia nga tau. Ka hoki mai ai te whenua a Ohotu kite iwi Maori, kaitiaki, kei te kawanatanga te tikanga a ona wa, e whakaaro ai a a, he msa tika kia hoki, ka pera.