HE WHAKAMAHARATANGA.

Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 11, 15 March 1898, Page 1

HE WHAKAMAHARATANGA.

KUA kite koutou inga korero a te kaitiaki o te katoa i tenei pepa, a kua rongo puu n g a mea i rongo ki nga kupu i puta mai i te mangaio te kaitiaki. Ko te mea nui i naia nei, he ata titiro, he ata whakaaro i nga iikanga katoa, e pai ai te mahi a tana pire - 3 kite puta mai nga kape 0 taua pire, me tahuri nga tangata, ehiahia ana, kia ora tona wahi, tona wahi, i roio i nga whakahaere a taua Ture a te kaitiaki, me ata huihui, kite wahi kotahi, ata whiriwhiri ai ingararangi ote Tute ate kaitiaki; aha k<>a c nga Hapu, e nga iwi nei mo Ohotu taua Ture. E pai ana, kite puta mai he painga i roto i taua Pire mo Ohotu, hei painga tena mo etahi atu iwi,. me etahi atu tangata o to tautau motu nei, ara, mehemea,e whakaaro ana te iwi, te Hapu, te tangata kia toe te whenua, hei oranga mo te iwi mo te Hapu, mo te tangata, me a tatau uri i muri ia tatau, koia tenei nga huarahi e rua, e ora ai tatau, ko te Ture kaporeihana raua ko te Ture a te kaitiaki 0 te katoo mo Ohotu neitetahi. Kotahi anake te wahi uaua o te Ture a te Kaitiaki kite whakaaro a etahi tangata, ko te nonoanga tuturu 0 te tangata i.raro i te mana o te kaitaki 0 te katoa, he roa

ki ta etahi, he noho taurekareka, ki ta e tahi, heoi rawa nga kupu e ua ua. ana. Na taku ake titiro, kaore i te marama era whakaaro a tatau, me titiro iho tatau i te tuatahi, kua oti tatau, e tatau ano te tuku, ki ruro i te Tiriti o Waitan-i, ko te nga, kuinitanga o Jri-aran-i, n: -ana* Ture, he Ture mo taiau \v!kmiu:i, ka marama tatau i konei. kaore lie nuianga mo tatau ki v,.!i) o !■-,.-■ — i : kiamau tatau ki ri-) i te a:\is: Li; ,hi i te Turs k-i: Sii. mo !<» a'Voka.'.. ::y* tn V;hr])[\ {< ].; m , ~■: ](-:<,, ~,: ;1 ; 1:; ;; t iM. r.!.;;:.;,l I\.;1 ;■-;..'■ \ ;;■ ■ ; -i :;>;•,>_ aiir:, to \v:r:k ■ ;r : ■; : - lj \ n*,- li:U :. ua paharo nkv n-J. . :> nvi\ ki ; -., : ; ra , e h-' :: -e v.---. ; \ :o v;.i!;i i:i o aua ™ :1 • ; .!-. :--i. .n' - v/ir—u.i, mate 1: ' ; -""' '■■. i' ; ' )! ; :>■ i uluoerawhakaNa ko:,! i ;:; \\\\ :i j ki,i kouiou, Idam:\ a o jp, :u: a!; j uli -k aaroki tckimi inga r.ifi:: ? M o o;-,wii o talau wii'-iraa 1 11..U !!••!. I 10 i!!":!., kuH m;!" ) , " ft'J o te Avliciiun. k: : •■ r::i"';J i.-Vf : :i ke i te mom v,:\\\\\ i :1k; a::i : , ; ;r..; i :uu, pallia ana e ';; hj: i ;;;•;. ■■■■',. • ■ ■• •.«,, ••'kaa:' ) l\ll!i:'«.-. kn •';;'■; •; i .' ' :"0 i whiiki-iw.'-ii, !v> : I'.'ii jia. to ;,. • ■■■ ki nga Inongn .'mga Tri, ko ;' ;iii na te whakaaro k :';j;i liui, \w. pijauri ■i te iii.iiifi ii ';■ i'.\ i maorij me te whenua, ko t-iaiii na nca Rehia a tenei ao, ko etahi na te tauhou kite

whawhaatu, kia te iwi Pakeha, kia ana mahi kite mokete, ko etahi na te whakakake nana i to atu kite mate, enei katoa, me era atu e rere katoa atu ana kite ringa ote iwi Pakeha, kotahi ano te patu i patua ai, he moni. Na kua tangata whenua tatau ki enei mate katoa kua kia ake nei. Koia ahau ka whakamahara atu ai, ka meatu ai hoki, tena ra e homa, kaua tatau hei waiho tonu i roto i te kupenga waharoa a te kuaretanga raua ai kite mate. Ko nga tika kua ata marama ia tatau o te Pire Ohotu koia tenei: 1. Kaore te Hoko e taea, e nga tangata piranga kite Hoko. 2. Ko te mokete, kaore e taea enga tangata pirangi kite mokete. 3. Ko te muru a nga tangata tuku nama, i te hea whenua, i te hea moni utu Reti, e kore e taea e tenei Ture te whakaae atu. 4. Ko te Ture Reiti, Taaki whenua. e kore e tau mai ki runga i te iwi nona te whenua, kite tangata ranei, tono mai ai kia utua atu, Engari ma te kai tango whenua i runga i te Reti e utu atu era. 5. E kore e riro i te peekerapu a te tangata i raro i nga Ture pera. 6. Ko te whenua ka ata wawahia, kia ahua pakupaku e tahi. kia ahua rarahi ake etahi, kia whiwhi ai, te tangata i te moni iti, i tetahi wahi mana, a ko te tangata i te moni rahi mana e tango te wahi rahi ake. E kore e pera me 0 mua Reti whenua, kia kotahi tonu te tangata mana te whenua nui tonu.

7. Ko te moni utu Reti, ka ata kawea atu e te tangata a te kaitiaki e whakarite ai ki nga kainga Maori ake, utu atu ai ki ia tangata ki ia tangata tona hea ake. E kore e whakaaeti te ota tuku moni utu Reti, tetahi pukapuka pera ki tetahi tangata. 8. Ko te utu mo enei mahi a te kaitiaki otekatoa, kotahihereni mete hikipene i roto ia pauna ia pauna e tangohia, hei utu mo enei mahi,. me era atu mahi katoa. Na koia nei enei pai o te kaitiaki, kua ata marama ia tatau i roto i ana korero e mau nei i te pepa nei, a ara atu ano etahi o nga painga o te kaitiaki, he iti no te pepa nei i kore ai e whakapaua i konei. Na koia nei ahau i tino ki ai, koia. . tenei teTure mo te motu nei, mo nga Hapu, me nga tangata e hiahia ana kia mau i te Maori ake te mana o te whakahaere o te whenua, ko te Ture kaporeihana te Ture pai mo tena huarahi. E ngari ko nga mate o tera, koia nei. i. Kaore he moni a te komiti ote Poraka, a te Hapu ranei, nona te Poraka, hei utu i te Ruri, hei utu i ngarori, hei utu i te komiti, mei whaimoni,kua tika taua,Ture. 2. Te Ruaonga mate i kite au, konga mema mo te komiti, era ano e pera, me nga whakahaere Maori |katoa,i te tuatahitangaka ngahau te mahi, kia roa ka waimeha haere, ka ngafcau kore, ka mangere kite haere ki nga huihuinga o nga komiti .whakahaere. l A ton o

mutunga, he mate no tera mahi, kia tae mai rate kape ote pire a te kaitiaki, ka panui atu ai te ahua 0 nga rarangi kia marama ai koutou te titiro.