RONGO KORERO.

Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 3, 18 January 1898, Page 1

RONGO KORERO.

Na Hoani Tauri.

Kite Etita e hoa he meatu kia koe he korero pai ano enei hei tuku atu ma koutou ki roto i te Tiupiri mana e hari atu kite ao, kia rongo, kia mohio mai nga iwi i te ahua o ta matau haeren ki Ingarangi kite whakarite i te Powhiri mai a nga tino rangatirao Ingarangi kite Pirimia, me nga hoihoa Niu Tireni. Na kite pai koutou kite tuku atu e pai ana. Poneke, 27 Aperira, 1897. Ka timata ta matau mati iho i te Paraki 0 nga Hoia, ko maunga kuku te ingoa, ka tae matau kite Waapu, kua ki tonu i te tangata Pakeha Maori hoki a reira, e tatari ana ki to matau ekenga kite Tima, he nui te tangi onga Maori kia matau, I puta te kupu Poroporo aki a tetahi k'uia nongatiawaki tona Tamaiti, haera eta, ma te atua koe e tiaki e manaki, mana koutou e whakahoki ora mai kia matau. I'muri 0 tenei ka eke matau ki runga i te tima, ko Tutaenekai te ingoa, I poroporoaki ano matau, koia tenei ta matau ngari, ka mate, ka mate, ka ora, ka ora, tenei te tangata tu huruhuru nana i whakawhiti te ra, upane e, upane e, upane! Kau ana whiti te ra, ka mutu, karere to matau Tima ki Potikupa te ingo Pakeha, kei te Waipounamu i te 9 ongahaora ka tu atu to matau Tima. Na ia matau ano i

: Poneke, ka lae mai te reta a nga I rangatira o Karaitlati Powhiri mai I ia matau kia tae atu ki ta ratau Po ! hakari, hari hoki mo to matau haere ! iiea atu ki Na ko nga i•ii • 1 • main he poroporoaki kia matau, he ; ako, kia pai ta matau haere, a kia hoki pai mai o matau ingoa ki muri nei, ka mutu, ka hoki matau ki to matau Tima. Ite ata ote 29 onga ra, ka haria a matau Pouaka Kakahu ki runga ia Ruahine, no te 30 onga ra ka mahue a Nintireni ia matau i te Bonga ra 0 Mei,ka hemo to matau Tupapaku he Pakeha, no te 9 onga ra, ka tukua to matau Tupapaku, he mea takai ki roto i te kanuehi, ka oti, ka herea te mataa ki nga wae'wae, ; ka kokiritia ki runga i tetahi papa takoto ai te Tupapaku, katahi ka nekehia atu ki waho i runga i te niao o te Tima, ka tu katoa matau i te taha, ka karakiatia te Tupapaku ka mutu, katahi ka whakaheke atu kite wai, ko te hohonu 0 te wahi i i whakahekea ai, e wha maero te hohonu 0 te moana, I konei ka hoki mai te aroha ki muri nei, koi peratia hoki etahi 0 matau, I taua ra ano, ■ ka hurihia te' Tima ahua taiawhio porotakanei, catutuki mai ano kite timatanga atu ano, kotera whakahaere a te kapene, kia mohiotia te ahua 0 te kapehu, kei te he ranei, kei te tika ranei, a kitea ana kei te tika te kapehu, a haere ana ano to matau Tima i tona huarahi. Na he nui to matau ngahau, takaro putu pooro, kiriti, kanikani, mete tini 0 era atu purei, he mea kia pai ai te ngakau, kei pouri, kei moke-

moke te ahua 0 te tangata, Ida Waiora tonu ai nga tangata 0 te Tima. Na i te 13 onga ra 0 mei ka kitea atu te whenua e matau, ko taua whenua ko te tonga 0 marika, ko te ingoa 0 te kurae ko keipa Hona, ka tae atu matau ki tetahi kokoru, ka tu to matau Tima i reira teretere noaiho ai, kaore i tukua te haika i te hohonu e wha maero te hohonu 0 te moana 0 taua wahi, kote take i tu ai i reira, he mea kia ao te ra, ka haere ai, he wehi koi puta te kohu i te po mate te Tima, he whenua kino hold taua wahi, he huhua no nga kokikoki i nga motu ririki nei e tutu haere ana i waho 0 te moana, he kowhatu aua motu, a he maha nga Tima i pakaru ki reira, me nga kaipuke, a i kite ano matau i tetahi Tima kua pakaru, a iu katoa nga tangata ki uta, no te unga atu ki uta, ka tikina mai e te iwi maori 0 taua motu, ka patupatua, ko taua iwi kei te kai tangata tonu i naia nei, I konei ka tohutohu a Kanara Wite Moa kia noho mataara matau i te mea kaore he kariri 0 nga pu, ka mea ia me whakamau tonu nga peneti, a me whakaki nga paipa korere tinei ahi nei kite Waiwera, mo te whakaeke rawa ake 0 taua iwi, ka tirere atu ai kite Wai Wera, ka kite ana taua iwi i te Tima i te kaipuke, ka whakaeke mai, tae ana kite toru kite wharau waka te manutanga mai, a ka karapotia te Kaipuke, te Timara nei, a kite tukua kia eke mai ki runga, ka patupatua nga tangata 0 runga e ratau. Ka roa matau e rere ana, ka kite atu matau i tetahi taone ko te kurae one te ingoa, no te Panioro taua taone, kaore he waapu 0 taua Taone, ka tu atu to matau Tima i waho noa mai o te moana, ka eke mai etahi 0 taua iwi ki runga

i to matau Tima kite hokohoko kiri kekeno, a kotahi te hum kekeno i riro mai, i tetahi 0 matau, I peka ki te hoatu i te meera te take i tu ai te Tima i reira, ite 15 ka rere atu matau ki tetahi taone nui, e toru pea nekenga ake i Poneke te rahi 0 taua Taone. Tae atu matau kua whawhai ake taua iwi, a kua mate etahi 0 ratau, mo te kino 0 nga Ture te take 0 taua whawhai, I haere ano matau ki uta, he nui te utu 0 te kai 0 te moe, e 4 hereni mo te kai, mo te moe hoki,, No 19 Karere atu matau i reira ki Teneriwhi, ia matau e rere ana i taua moana, ka kite matau 1 te nui o te Weera e pauta haere ana, tona tini o taua ika, mete Ika penei mete manu nei te rere, e rima 0 matau rangi e rere ana, ka Timata te kaha haere 0 te were 0 te ra, i te whitu ka tino eke matau kite raina, ka rewa te peita 0 te kaupapa 0 te Tima i te nui 0 te Wera, kore rawa matau i kaha kite noho noaiho, kote ra poupou tonu, e kore e kitea te ata 0 te tangata i a i a e tu ana, e titaha ana,. engari ka tu poupou tonu te ata 0 te tangata koia te raina kite Pakeha, ka pahure atu matau. i taua takiwa, ka heke haere iho te wera 0 te ra, a ka tae atu matau ki teneriwhi Taone he motu tera, kaore i te Taone pai a reira, he nui te tangata rawakore, tu ai i nga hold 0 nga tiriti tono moni ai, ka whakapura i nga kanohi, kia kiatu ai he mata po, na ko nga tamariki kite makaia te moni kite Wai, Kaore e tatu ki raro, ka mau i te kai ruku te hopu, na he maha nga korero, hei korero ma matau motenei Wahi kati noaiho i konei, e wha 0 matau ra e rere atu ana i konei, ka tae atu matau ki Paremata Taone, kote Taone tenei i tata atu ki

Ingarangi, i a matau i te moana e rere atu ana, ka eke mai te kapene paerata 0 te tahatakutaio Ingarangi ki runga i to matau Tima ka riro ia ia te whakahaere 0 te Tima katoa u noa atu ki uta, kaore te kapene 0 te Tima ake ewhai tikanga kite Tima, ka tae to matau Tima ki taua taone kahoatu te meera, ka noho etalii onga pahihi i reira, ka rere atu to matau Tima ki Ranana, ka tae atu matau kite awa 0 te rewa Teme, karere i roto 0 taua awa, ka Timata ta matau titiro ki tenei mahi kite whare etu ana tera mete pari horo, katata matau kite wapu.