Huia Tangata Kotahi. HATAREI OKETOPA, 14, 1893. E RUA PUTANGA ITE MARAMA.

Huia Tangata Kotahi, Issue 21, 14 October 1893, Page 1

Huia Tangata Kotahi. HATAREI OKETOPA, 14, 1893. E RUA PUTANGA ITE MARAMA.

HE mea pai e nga hoa kia roa tatou e hurihuri ana mo te tatutanga, o tenei kupu, ara Puta ki waho, me tenei (Waihora me titiro atu kia mate i to whakaro, hoi roira ka haina ai kilo kirihipi) ki to whakaro. lie kupu to kupu noi,o whiua reretia ana o to mangai, i to putanga oh ore re ma, o totahi whakaro taupatupatu, i nga wa oto tautoho whakaro, e ahu noi ki to tatou tikanga, a tera hold e \vaih:> hoi whakaro ma etahi to puta. ki waho, mote ware ware i to ngakau, to mohio, koira tonu to mate noi ko waho, koi reira hold to Ture, e rapu ana 1 to tangata hei horomanga mana, ajio Aanga mai, tonei tatou nate Raupatu ate ture, No reira ka

whakamanawa ai ki roto ki to tiki nga kua whakapumautia c o tatou rnatua ito ran to tau IS4O mote tau 1852. Hooi o kore rawa e taoa to tohu tohu atu to main ate Ture, i te inoa kua riro tonu, nato tangi mote Auo <> nga motu o rua nei, i tohu tohu mai kia tat on, a e whakaturia ra hoki i to Nama 17 o Huia to Ngaehetanga o to Taiaha, to Hocroa, e Ore, mote Timaita, i to whare Paremata i Ponoke. J runga rai te whawhai o to whakaro koi araia tatou o to tatou tikanga. No reira ho pai rawa to Aata titiro, inoto atahurihuri marie kia turia ranoi to Taua o haoro mai ana. kia Unuhia ranoi kia haoro. a kia waiho ranoi ko nga Toa Oko-oko rakaau i roto i te Pa, hoi whakawareware i to kaha mai o to Taua, kia tawhiti atu ai to haorenga o to Koi\iua, to wahino mole Tama.riki mo nga Men i roto i to kopu o ratou whaoa, E hara ia i to moa, ia tatou anake tenei ahua, I pom auo hoki a Rota, me tona whanau, ko to wahine' i hoki nga whakaro ki muri, a poratia ana. mo tona ahua o wh;ikaturia noi, Pern hoki ta to Ariki, ki to Pa te ringa o totahi kite Parau, a ka titiro whakamuri, E kore rawa o tau mo nga moa o tumanakohia atu ana i niua i to Aroaro. Kati mo te wahi o te kupu e mea nei, (Toa Oko oko rakau, me huri kite aronga ki runga i o tatou mema, e noho mai ra i Poneke, kei te tino mohiotia nui tia, hei Atarangi kau ratou mo te taha kia tatou, Hui tahi auo kite nga kau whanoke, onga mema ki o ratou ake iwi, nana ratou i hapai, hei Toa, mo runga i tenei ahua Pakanga, I runga

tonu to mohio tanga ia tatou, mc> tenei, alia koa, he taua iti ratou. hei tu i tora iwi nui, i runga i te whakaro kotahi, Otira i marara ratou, ki tona ara ki tona ara, a mahue ake te whakaro ki to ratou iwi, Otira e ahei auo kia penei tiake, mo te tahi wahi iti iti nei. Na nga. moa- o ratou i manawanui i taoa mai ai tenei wa, e tuher-i noi o tato man.gai, mei kore enei o ratou, hei whakawareware penei. kua kap ; nga huarahi mo tatou. ara nga huarahi kuawhakahaerea. i te Waii>atu mete kauhanganui. No roira ahakoa iti, E taoa hoki e .'ga iwi to aha, kite huri o tatou whakaro, i runga i te ahua o tenei wa tonu, ka mamma kia tukua tonutia he mema mo tatou kite Paromata nui o te Koroni, Engari iMO tino whakarmui e te iwi i nga tangata Pakari, Toa hoki, e tino mohio tiana, i roto i te iwi, hei whakakapi i taua nohoanga, kei pikitia e te hunga e lioa riri ana ki tenei tikanga, I te mea he koanga ngakau ki taua hunga, mehemea ka whakarerea noa tia taua nohoanga, i te mea kaore ano kia whakapumautia he tikanga, e maim kore ai taua iiohoanga i tenei wa, E kiia ake nei hoki, kei to Rauroha noaiho te iwi, Titiro atu tatou ki Airana, e tohe mai nei, i roto inga tau maha kua hori, a taoa noatia tenei ra. Kati ete iwi, mo huri tenei, mo to wahi o te kupu, e mea nei (ki Roto) ara ko taua Roto nei, ko roto ite tikanga o nga iwi maori, o nga .motu e rua, i raro i te Tirit: o Waitangi, E whakahaerea nei. i runga i te tikanga Haina kite kirihipi, he mea i ata whakarohia i runga i te ahua whakakotahi, i tohea ra, i

roto i nga tau maha kua hori, a he toenga koutou e ora nei, inaia nei, ko te nuinga kua moe, ara ote hunga hapai tikanga whakakotahi 0 era nga wa, e toitu ana (e tangata, me nga ti'canga, No reira kua Aata marama kia tatou, te uaua mete pakeke, o runga o te whakakotahi a kupu, i runga i te ahua tonu, o tatou i tenei wa, i te , mea, kua mohio tonu to tangata iti, kite whakatete ki tona tangata rahi, i roto i tona hapu, iwi ranei, a tenei ranei kei te whakarongo te iwi kia Tawhiao ? A ko tona reo ranei, kei te he, kahore, e ngari ko te ngakau o te tangatakua whakawhirinaki kinga tikangia o tenei wa, hei tautoko i te whakatete ki nga tangata nui nui, me o ratou kai whakahaere tikanga, Otira kaore i te ngaro ia koutou, te • ua ua mete pakeke, No reira e hoa ma, i tirohia ki runga i tenei ahua, ka whakarotia nei e te kotahitanga, i noho nei kite Waipatu, i te tau 1892, kia hanga tetahi tikanga whakapumau, i runga i te pukapuka kirihipi, hei mea mo ia tangata, mo ia wahme, Tama ti i runga i te whakae pono, whakakotahi, o nga motu e rua o Aoteraroa mete Waipounamu, ko tenei tikanga, E whai ana, e tautoko ana, i raro 1 te whakakotahitanga kua whakahaerea nei kite kauwkangan'ui, i mua atu i te tau 1892, No temea i whakahaua i reira, kia purua nga whakaro me nga malii katoa, kihai rawa i taea, Haere ana tena tangata, i tona ara i tona ara, Alio ko nga wai e whakaeke ana i te whakapuni, maringi noatu maringi noa ake, Otira e te iwi, e hara te haina ki te kirihipi, i te tikanga takahi, i nga kupu whakakotahi o ngo ra kua hori, a taea noatia tenei ra, Engari hei tautoko kia pumau ai te kotahitanga, (Tuaruaj kia pumau ai te Unu, i nga mema ki waho o te Paremata, me nga Ateha me ra atu tini mea, e whakararu nei i nga tikanga nunui mo te iwi, (Tuatoru) kia pumau ai te ahu ki waho kite moana, ki nga Paremata, o tawhiti menga Hupirimi Kooti, mo nga take e paana kite iwi maori, Jna hoki, I haere a Taiwhange kite kawe i o tatou aue tanga, kite Paremata o te Kuini Ingarangi, aha koa te kaha o nga Take, i whakatakotoria e ia i reira, whaia mai ana, ko te Pumautanga o te tokomaha o nga iwi o nga motu e rua nei, Heoi kihai rawa i taea e Taiwhanga, i te mea ra kaore he Pukapuka Rarangi ingoa, i haere i roto i tona ringa, hei whnkapumau i te Pono, (Ae koi ano no nga iwi katoa o Nui

Tireni tenei hia hia). I rauri i tenei ko Tawhiao me ona hoa, ka tomokia ano taua Paremata, a koaua take anonga take me nga pa.tai kia ratou, Otira i whakahokia e ratou ki tenei, (ko te Rohe o nga iwi, i raro i te me a kotahi o matou, Timata i mea, a karingi ano ki reira). Pera tonu i raro i tenei i tenei o ratou, fTuarua) o nga kupu-mo te taha kin ratou. i ahu ke ki waho, ara ko te kupu a Eore Tapere, kite kafcana, o Nui Tireni, I penei tetahi wahi o ana kupu. Ko te Paremata te man* o te kawanatanga, waihoki, waiho inga maori e tahi o nga tikanga o te Paremata, ara nga mema o te Paremata, No reira i kore ai te kuini, e tino pa ki aua tikanga. E whakapai ana aia kite kupu e kiia mai nei, kia nukuhia ake ano he mema maori kite Paremata, hei hoa mo nga mema o reira, Ahakoa, e kore koe e taea te ako atu e te kawanatanga o te Kuini, ki nga tikanga o te Tiriti o Waitangi. I muri koto Pitihana ate Arawa, ko te whakahoki a te Hekeretari, o te Paremata o Ingarangi. I penei, He mema maori ano kei te Paremata o Nui Tireni, nia ratou ano e whakarite.

Kati kua marama tatou kua eke pu, ki runga kite wnhi o te kupu e metia nei e te iwi, kia unuhia mal o tatou tnema ki waho o te whare, No reira kite whakaro, e takoto oti ana, tenei take i nga iwi, kia penei tin. Otira kote tino mea e whaia nei. ko tetahi tikanga kia oti i te iw : , a ko taua tikanga, hei te tikanga e kore ai, e uakina te tatau, E kore ai ano hoki. e taea te kuhu ntn ki roto, a kia knua e waiho i t»>nei e metia nei. me puta noa mai nga mema. ki waho o te whare, E hoa ma, kite penei tia me tenei, ki taku wnakaro, kino atu i te timatanga, te whakamutunga mo tatou, E kiia ake nei hoki, kua kore ewhakarangona nga kupu anga tangata nunui i tenei wa, kua whakaputa tonu te tangata iti ia ia, kua, kore e pera i te ahua o tau 1840, i hanga ai te Tiriti o Waitangi, i waenga o nga Rangatirn, e mau nei o ratou ingoa i taua pukapuka, i noho noa atu nga tekau mano tangata, i o ratou kainga, E taea hoki te aha e nga tangata nunui i nga tikanga nunui o tf ei wa, kua waiho hei whakaruru mo te tangata iti kei akina e te Tupuhi, Narunga i tenei ahuaete iwi, i tino whakarotia ai, te tikanga haina ki te kirihipi, hei mea mo ia tangata iti, mo ia tangata rahi, wahine tamaiti, i runga i te whakaae pono, whakapumau rawa ki tenei kotahitanga, kua whakahaerea i raro ite Tiriti o Waitangi, I kiia ra e Rori Tapere, i roto i te Paremataolngarangi, (kaore he Tiriti i takoto ki toku aroaro i muatu.hei rite mo tenei tenui mete whaimana) Tena pea e tino marama kia tatou, he pono kaore ano tenei ahua whakakotnhi i whakahaerea, i o koutou ra kua hori. No reira kua taea tenei te wa, e ahei ai kia whakamatauria, mehemea ranei e kore e ahua mama ki o koutou whakaro, kia taea ai te whakahohoro te haina o

te kirihipi, kia we, te mohiotia i roto i te iwi, te tohu, o te hunga e tu maiana hei whakatete ki tenei tikanga, E hara nei i te tika kia pera tatou, a kia we ano hoki te rite te mea e whakarotia nei. e te iwi, me unu nga mema ki waho o te whare, mete tumanako atu mo te mea e tohea nei.