RONGO KORERO.

Huia Tangata Kotahi, Issue 18, 2 September 1893, Page 5

RONGO KORERO.

WHAWHAI I HAMOA.

I te unga mai ote Uporu Tima ki Akarana ka kitea nga korero ote raruraru o Tamoa, ite Hatarei te waru o nga ra o Hurae ka haere te taua ote taha kite kawanatanga ara Maritoa kite Pu:a rakau ite taha kite whare o Titimana, kote nuii o nga tangata o te taha kite kawanatanga e wha rau pera ano te nui o nga tangata o Matawha. i roto ite Tokiari kau, ka puhia atu ete taha o Matawha te pu triate ana tetahi tangata o Maritoa i konei ka timata te whawhai a oma ana te taha o Matawha ki muri i te taiepa kohntu i tetahi taha o te puia rakau a po tonu atu ki reira noho ai e wha wahine i mate e rna o aua waliine i riro nga mahunga. ite taha o Maritoa, kotahi o aua wahine i patua ite pohehe lie tane. ko etalii no te haerenga atu kite whik.iora i tona Tane Kapatua he nui ano hoki nga tane i mate ite te Kaumatahi o nga haor.i kt hoki „t u euihi o nga h<>ia ute kawanatanga ki>e Keeti ote Wharo oie Kiingt ka u.ia-u ki aia ngi mahunga. ;<• ivaunia:a!ii <> nga hoa riri. i reira ano tetahi Raiigatira a Wiiat.mianawa. lie nui tona "k.>a ite kii'nga inai i nga >:;aiinnga. i t.-uia pu niiii, ka mauri.i mai kite Taone nga tinana e toru o to tana kite kawanatanga nie etahi ano kaore i tino mate, a kawea ana kite Ilohipera. i..i te nuinga o nga Iloia ole kawanatanga i te ti'aki tonu mete pupuhi atu i nga tan-a:a o Matawha kihai link: i mate ite mea lie] o a tetahi ano ko te k;'i a te in it:>. kt> te taiepa Koliatu i muri nga Iloia a Matawha, ka lata Ida awatea ka wliakaekea e te kawanatanga ka <>ma te hoa riri. ka wiiaia tae una ki tetahi k-iinga ko maire te ingoa ka. tahuna nga whan- kite alii, te kitenga mai o Matawha kua. wera tona kainga ite alii, ka nat.'re hoki ia ka tahuna nga whare o ter.i taha kite a hi ko nga tangata i mate ite Hatarei. te o taha kia aiat-iwha te kau ma ono i mate te kau ma whitu i taotu. koie kawanatanga e wha i mate, te kau ma rna i taotn, ko Itiaupepe te Irauuuu o Matawha i mate ko te tinana i riro ite taha ote kawanatanga, a na ona whanaunga i taua taha tona tinana i tanu i te Mane ka mea a Matawha kia mutu te whawhai kaore a Maritoa i whakaae, katahi nga tangata o nga Manuao i reira ka kii me mutu a Matawha kite kore ka. puhipnhitia ratou hoi hoatu ana e Matawha a ratou pu, paura me era niea atu mutu ana te whawhai kua hoki i naianei ratou ko ona tangata ki manono noho ai. MATENGA O TETAHI WAHINE MAORI. Kua tae mai te rongo ote whakawa o tetahi wahine Maori i mate i tu ki Taheke ite whitu o nga ra ote marama r.ei, kote ingoa o taua wahine ko Kiri Kauwere, wahine a Moka Kauwere, ko te Tane ko Moka te tangata kua whakapaea nana te take i mate ai tana wahine, ko Ani Taneha te kai korero tuatahi i karangatia, ka m3a ia, e mohio ana ahau kite Tupapaku te I rongo an kei te mate ia haere ana ahau kia. kite, ka patai ahau mehemea he aha tona mate, ka mea mai i ai putua ahau e taku Tane.

ka patai au he aha te take i patua ai koe a i patua koe kite aha, katahi ka tohu tona ringa kite rakau e iri ana ite tahu ote whare, ko taua rakau e rua inihi te matotoru, i whiua te rakau ki muri o tana Kaki, mete taha katau o tona tinana ka whiua ano hoki te rakau ki ona kaokao, ka hamama tona waha kite tangi ka hinga ia, ia ia e takoto ana i raro ka whanaia aia ko tenei patunga i aia note takiwa i noho ai te Hui Maori ki W'aipawa. He mea man ia e tona tane ki ro-Xgahere, ka patua nei aia. kaore au ite hui engari he iiiea rongo naku ite mate aia ite whare o ona matua i te whenua mahi Kapia a haere ana maun ko taku whanaunga ko Waata Moka kite tiki, mauria mai ana ki taku whare ruiho tonuiho a hemo noa i au i haere ai kite tiki ka mea mai tetupapaku ki au ka nui te mate o ana kaokao ka tirohia e au kua pupuhi katoa Pera ano hoki te Kaki, ka mea mai ano te tupapaku i aia e takoto ana i muri mai ote patunga ka karanga mai tona tane kia tu au ka haere ka hoki ki tona wliare ka haere tahi raua ka tata kite whare e noho nna ka mea atu te tane liat-re koe ki ro whare ka hoki au kite iuii. i.voj he nui. nga kaikorero i kiirnusiatia engari ite mea kaore he takuva i konei hei titiro ite tupapaku iiHk t .<lii:i ana te whakawa, engari e mahara ti:i a Ma ka muu a Moka Kauwere te tane ate Tupapaku kite herehere. Kua kitea i muri nei kua tae nga Takuta kite titiro ite tin-ma ote Tupapaku a whakaaturia ana f.-te Takuta e hara ite patanga a te Taiu- te take i mate, ai engari he mate tawhito ano nona i tona manawa heoi puta ana tona tane ite herehere. IL\::itiON(JA I IUTNGA PAIHIKARA I HAIXA. I. kitea i roto i te Wikiri perehi, ko tetahi tangata ko Ilenei te ingoa kei te hat-re i runga i tona paitikara i nga wht'iiua nunui katoa o te ao. t tuhingia mai e ia tona taenga ki Haina ; koiaenei ko ona korero. "I au ka whakata haere atu ki tetaiii taone i Haina ko Tahai te ingoa, ka kite atu ahau i tetahi ope haina e ha-.re ana mai ki au ; ka mea n >a atu ahau kia puta atu taku paihikara. kaore hoki e whakawatea ake, engari katahi ka tino rere mai ki runga i au. 1 taku kitenga ake kua kaha rawa niai te rere mai, katahi ka tangohia ake e ahau taku pitara, ka puhia e ahau ki runga ake i o ratou mahunga, na tenei katalii ka mataku aua haina, a ka oma hoki ki tahaki. Te watea tanga ano, katah; ano ahau ka haere kite taha whaka te parae, ka tere atu hoki taku hoere i runga i taku paihikara. Te ope Haina nei kua whai katoa mai i au, me te karanga haere, ' Whakarukea ! whakarukea ! patua ! patua !' Kua rongo au i nga taha katoa o te rori e karanga ana kia patua ahau ; ko etahi i haere mai ki te ara me a ratou rakau, a te whiunga iho kaore hoki ahau i pa; ko taku mea whakaahua i runga i taku tuara e waha haere ana kua pakaru i te mahi a te rakau kite patuki ki taku tuara. I te mea kua tino kah.i rawa taku haere, kua kite atu ahau i inua i taku ara tetahi warn, kua kite atu hoki ahau kua mui katoa mai nga Hainamana ki reira me a ratou rakau ; kua mahara ahau kua mate tonu atu ahau i a ratou. Taku tatanga atu ka rere mai tetahi ka whiua iho te patu ki taku mahunga, ka karohia e ahau, ka taha ; tu ke ki taku pakihiwi, wahi iti kua motu taku taringa. I te

kaha o taku haere atu, tu rawa ake taku, paitikara, kua tae ki waenganui o ratou ; i konei tetahi hainamana pai, te kitenga mai i au ka kiia atu etahi kia mutu te patu i au. Katahi ia ka korero mai ki au kia mahia e au etahi mahi hei whakakata i ona hoa kia ora ai ahau, kaore hoki i roa kua eke ahau ki runga i taku waka, ka whakakore, ka taka au ki raro, ka tahuri kite tinihanga noa iho, na wai a kua timata te kata a te iwi nei ki au ; ka whaka ekea e au etahi ki runga ka taka, ka kata ano ratou, na wai a kua kore e riri ki au engari kua kata ; mahue atu i au e kata ana ka wehe hoki au i te rekareku, tino whakatika mai ai ki etahi taone pai, ka ora ahau. He wahi tauhou te wahi nei kite paitikara, ko ahau ki a ratou he kehua rere rangi. WHAKAPUARETANGA ITE REREWE RAIN A I AMERIKA. Ko taua raina kei runga hiwi ite whakapuaretanga, ka haere te Rerewe. he nui ngatangata i runga. Kote Tumuaki ano tetahi o Amerika, i Pai ano ite pikitanga ote rerewe, no te Heketanga, ka kaha te haere ote Tereina, whakamatau noa te kaari ki nga Pahi inga wiira. kaore rawa i kaha, kua kaha tomi te haere, i konei ka timata te wh:o haere ote tereina, kua kitea mai hoki e tangutu ote Teihana i ko tata atu na ite Teihsina ano te tahi tereina e tarari ana mai, mea rawa ake kia hoki kua tata tonu mai te tereina e rere atu nei, ka rere nga tungntn ki raro, ka tutuki pakaru katoa nga tereina e rua kotahi tonu te tangntn. i mate kote Taraewu ote Tereina i rere atu nei, kua koreVo te Tumuaki o Anierika, me mutu te haere, ara me pakaru atu te raena.