PAREMATA MAORI.

Huia Tangata Kotahi, Issue 7, 29 April 1893, Page 2

PAREMATA MAORI.

RIPOATA ATE KOMITI.

APERIRA 17, 1893.

I runga i tetahi motini i panuitia e Te Pika ote whare Paremata kia whakaturia he japui tehe q to pootitanga mai.ro ,stahi> mema o tenei vrhare pai ana tenei; rParemata kite whiriwhiri ia" ' ; -t -'■•' •• •■; Taiarda 2. Pailattae Tamanuiarangi • - : B. i •""• ■■'■•■*■•■ .... 5. ft. W^aufoii...'■'." r : 6»: Timoti ; .Wfeu|a f , , : 7. Te Keepa Taitoka;.. .':. ; : T noho tenei Komiti'kite whahahaere i tenei putake ki/Te Waipatu'ite :15 6 nga ra o Aperira; IS9&M Koiriga-mahi : kaore kau kia. taumaha, whakaaro penei tia aua e tenei komiti atak<Ja i ahuahe-te whakahaerenga; p..etaM. takiwa pooti engari i frunga i.ie korej.kupu whakahe a nga iwi;m<ii mete *ftp.u kore & nga mema i hingaJlsia whakaar'abw

ano.he. pootinga.;.hou E whakaaro-..ana tenei komiti kia mana te noho a nga mema e mau ake nei o ratou ingba : 1. Te"Heuheu Tukino 2. Maniapoto 3. Hone Rameka 4. EruiniTeTupe 5. Wiki te Pirihi 6. Te/Warahi Whiutahi • 7. Hori Niania ■'.••'•" 8-Kerei Te Ota . „..,.. .9. Waihake ■•.••• 10. TeWaaka "■■- Hone W. Iwi Taiaboa, Tiamana.

Waipatv, 18th Apxri&a, 1898. I te puaretanga ote Paremata ka tu a. korero otira/i jranhia e Meiha Keepa whard:plihit*k Tonioana hei pika. Raniera Wharerau—E pouri ana au monigaJ minita i te mea e toru ano nga. minita e te iwi, kaati i te mea kaore. hlq mQtini turajd, kawanatanga r: e . mea atu ana tukua kia matou tetfthiwfcakaatb mo etahihoamo matou. I mdtihitia r e r te' wh'itahoro i ; tanfdkotia : e; Tunuiarangi; ka Taare Tikao hei Tiamana mo te whare a tae noa te muljunga . o . ;te mahi,.paahitia .ana, e.te whare katoa.' : ~.,:'.r •,'* '- 1 , -'•.-' Taare ttku' iakahi" i" te ' iwi ki raro e nga metoai kia kafta koutou kite awhina ita tatou mahiy: & ■ kia■; kaha hokite awhina'i te kirihipi kanui' te pouri mo te putanga o;te.P ; irimia o . tera tail ki waho 6' tira e taea'e ahau te aha, kua whai kupu ano ahau kinga minita mona kaati kaore aue korero ake mona inaianei. • •: ;.'.,:.; Hapukuku Moetara—E pera. ana ano ahau ; mona, i te mea na ana i mau ake tenei rnahi ki. a matou. '• Otira me titiro e tatou tetahi tikanga e tae mai ai ia ki konei. ; ' : ' ■• > :"' : .'!'•:.,: Ka nukuhia mo te 10 aim. apopo. Wbnebei, 19th, 1893, 10 a.m. Ka tu te Pika; (.Hroare :32omoana) ka mea —E nga'mema horiore i te mea kua mate to tatou hoa a te Kooti, ka whakaaetia"e te Kawahatanga, ta koutou kupu mata hei whakamaharatanga mo tona mate nga,'i te' toea'Hokikoia tetahi o nga tino tangata e hapai ana - i tenei tikanga na reira ka mea te kawanatanga e pai ana, kia kore e tu te Paremata i tenei ra menga toa menga mea katoa ka kati. Paahitia ana e-te whare katoa. Nukuhia ana te whare mo te Taite 10 a.m. .■■:: ■■•■'r.-. ....:,. .'.'■'■'.i.:-A .■■"■■.■': .;•.

• ,: ,20rp,' 489,8, iO.;A.M, •.,.-. J. te k'a .oatitia etaKi o nga mema ote , runapganui'! me etahi ote Ariki. I muti i tenakatua H. Taiarpa, ka, mea, ""He niotini taku otlra.kia tu he Kawanatanga katahi ano. ka tukua atu." .&e rnaha nga korero, Nukuhia ana te whare mote Kawanatanga : tawhito kf > ,whiriwhija I .kawanatanea ' hoMi.■■:• _:v: :-..'..; , ' . ana te whare mo te tina . 1.30p.m; , ;. •..•,';;:.;:.:

•'■'■ ■■■'■ ■■-■'■■■ LSOp.mv v ' i ■'..:":; : •'■ Ite tuheratanga ote whare ka tu a

Timoti Whiua (Waipounamu) ka mea. "E whaka pai ana au kinga ineina < pootitia mai nei. E whakamarama ana ahau i naia nei ko te Pirimia me etahi onga minita kua hinga, i te pootitanga. otira ite mea tokotoru nga minita i tu. e ahei ana enei minita kite pikau i nga mahi ote Koroni, kaati e mea atu ami ajb.au, me : tuku "mai he taima jmo te kawanatanga ki>te fcimi ritenga. .'Otira tenei tetahi matjni Itei te a*oaro ote whare/ Na e meajSEa ahau£kaltukua taua, "motini kia korerotia kia -rongc koutou kia tukua atu hoki kia perehitia. - .Lmurii.teaei-JHu ■tu.»-te-wh»iahoro kamea, E tautoko ana ahau kia tukua atu he taimMmf ty |jksk|hatanga kite whiriwhiri fl|a §ai)i» z P H is a no te mea ka kore te whakahaere ritenga mo te motini, E mea ■eeaa ■■ alwm u nir--^itar , ~Wßiho "he Ta monga motini nga pire ranei. Ka tu a Tamahau ka mea e tautoko ana i te ra mo te kokiritanga inga pire me'ngalnotini. Timoti Whiua, e whakaae ana au kia kotahi he rahe- i kokiritanga jnga pire me nuku e te mema o te Waipounamu tona motini kia kotahi he ra. Katu a Taiaroa te mema naana te motitti'ka'm'ea'E pai aha ahau. Ka nukuhia.4e whare mo te 7 p.m. ' • •" 7 P.M. Timoti- Whiua; I nukuhia tenei whurs mote ikawanatanga. .Kaati kua i\-> he kawanatanga k'oia enei nga minita "~ J Whatahoro , (pirimia) . Timoti "Wl-" Heuheu. Hone '\ Paerata, Tunuiai, Taiaroa (tamaiti) Raniera Wharerau>. * Imurii tenei ka tu a R. Wharerau ka" mea, kia kaha. nga honore mema kite mahi, .ma, te ,atua tatou e awhira kia puta ai he paihga ki t'e.lwi. _ Kua mararha katoa nga ara i te pirimia tawhitb i roto i ona whakamn. Rama i waho, kaati e pouri. ana ahau mona.i kore i roto i tenei tuanga. Whatahoro ./pirimia). E mihi atu ana ahuakia kbutou kua-tae mai nei.- E mea atu ana ahau kia koutou kia kaha te mahi, i te mea kei a koutou ano te mana e tika ai temahi, E mihi atu ana hoki ahau kia; Taiaroa raua kokapa i tae mai nei. ki kpnei kite mahi tahi e?o tatbu a kite whakaatu mai hoki mahi • bte '■ : Earemata, ko raua hoki nga mea e :tinb mohio ana kihga tikanga'e mahia nei. mo tatou e te Paremata. Ko taku mahara konga Rangatira i hui mai nei hei n.ohp i tenei nohoanga, kaati i runga i ie mea kua whakaturia ko ahau e pai ana. Kaati kei te tania riki ano ahau mo runga i enei tikanga, e mea atu ana; ahau kia kaha.mga mema kite mahi;; ♦....: t . r . Tenei kua. tu tetahi komiti i'.waenganui'ia'tatou;. Kb riga mahi i niahiatia kia mahia- : me' haere ki taiva komiti ite tuatahi mataua komiti e hoatu ki to whare. Ko ; ,nga ■ motinii katoa menga pire, me tidii.ki. runga i:t.e-pepanui, me m a n g«;. Kaqree.pai.kia homai: a-waha te motini. Kb te take.i pe'nei ai'kia takbto ai nga motihi menga'.'pire mo enei tau e tu mai nei. ; -Me-matt ; ano te ingoa' ote.! kai-tono.; ; Kaati i te poto o nga haora J r homai.mo te kawanatanga ko enei. aiiake , nga' 'mea, i oti. ! Ko n«a motini.ltatoa e ' whakaitalibto 'i : n : aianeLf

Ko nga tangata i whakatakoto motini koia enei emau ake nei nga ingoa. . . H. K. Taiaroa : Tamahau Wi Kaitaia PeneTaui Nui Haare A. P. Kawatupu Hori Ropiha Mange' . Netana Patuawa Heuheu (4 motini) I tu ano a Tamahau i whakamarama . ko nga motini roroa me perehi i.te.jihea . e titiro ana ahau he %xao motini ta Taiafba. : Haunga.nga motini : potopoto.. Taare Tikao (T&mana) ka mea*~ " Ae, kua oti te komiti whakihaerfl md ; , ngapire kiaperehitia.'' ;■-. .> :; v Ka a mea Tamahau,,;" Ko ie : take i } penei ai ahau, : he.hiah'ia'noku, kia' tae mai he kape iiea" kua paum'ai'a koutbu koreitfe 'ittea atuana ahau ka ! nukuhia. tenet whare.mo:: apopo 10 a;m.! ;. i ■ .;■•■'■:■'■■■■■'■•.;'. ■•:

Ka puare: te whare, ka mea R. Wharerau kia whakaaetia pte wßare kia t'u a L. Te Haara hei karaka paahitia ana e tte whare. ' : • " i '-' ;i Pika (H. Tomoana)— -He petihana tenei kua tae mai ki au kia panuitia atu kia koutou. He tono kia uru. mai. a Mangakahia kite whakapuaki i etahi onga tikanga onga mahi 6 'te kawariatariga Tautokotia ana e Tamahau. I tukua'teneT kite whare paahitia ana kia uru mai ia. I te 11 a.m. ka tu a Mangakahia ka wkakamarama i te mahinga pte Kirihipi r *swhakahau ano kia kaua e mahia i te tuatahi erigari ko .te Kiaoti ite tuatahi, katahi te inahi. He maha nga Mangakahia. tetahi, o :nga nuia Mangakahia ko ia kapre ia e hiahia kia noho ano ia i runga i et'ahi nohanga/o enei whare e rua. .. "Whatahoro. E mea aria au me e Mangakahia teriei kupu aria arakaore oria hiahia kia noho ia I runga i etahi: noho anga o enei whare e rua.

Pabaibb, 21st, 1898, 7?.n, I te puaretanga ote Wbare vte'7 p.m. ka hoatu te retaa te Tomoanakite Pirimia f Whatahoroj kia panuitia atu kite Whare. Ko taua reta he unu i tona ingoa* Pika, he whaka mutu hoki na ana i tona turariga iPika, [ I 'mtiifr :i tena ka heke iho a H. Tomoana, te Pika ; ki raro i tona Tia I runga i te mBa 1 kua kore he pika, ka tu a Wi kaitaia kite whakaari : ia . Taare_;rTikao .hei" Pika, Tautokotia ana e mohi Te Atahikoia. He nui ano.nga mema honore i tohe kia hoki ano a H. Tomoana. Ko tetahi o aua mema ko Tamahau,. otira; kaore a H. Tomoana i whakaae. Paahitia ana e te Whare Ko; Ta&reYTdkaKXvhei-Pika mo taua poanakei ' Ka tu a H:T6moana ka ki ia ko tona taha ko te .taha turaki Kawanatanga.-; . ; E>- he, ana -te mahi a te Ka-vanatanga ikii iai, /-\. ~'i Ka tu a Tamahau ka mea, kaua e tahuri e turaki i te-Kaiwanatangia;': ite mea e rua haora tonu e tu ana kite Whakahaere i eriei tikanga. EngariTria pai kia ata haere te mahi; I muri i tenei ka tu te Pirimia fWhatahoro,} kite whakumarama"i te"rararaTur~Ka-mea ko tenei raruraru na te reta -mar o tera whare e mea mat kia whakaturia a Teoti Mutu me kapa kite Ariki..

Whakautua atu ana kia tu rano he tumuaki i te tuatahi mo tera. Whare Kaore i mohiotia kua tu a.Mohi Tawhai hei.tumuaki mo tera whare. Na konei i raruraru ai te whare ko tenei raruraru he pohehe. Emea atu ana ahau kia hoki ano te Pika ki tona nohoanga ka tu a Taiaroa ka mea na taku motini i raruraru ai tenei whare. He pohehe tenei mate, me hoatu tetahi haora hei whakaarotanga mate Piko mete kawanatanga no tenei tikanga. '. Ka tu a Tomoana, ka mea, he mea ata whaka hau ahau e te kawanatanga.".. Pirimia, kaore ahau e. mohio ki tenei korero a Tomoana. He maha nga tautohetanga mo 'tenei korero,:otira .Sija. ana 'kia ; -tu, ano te : ,,whare/' ka, ■. whakaoti, ; . jaj. tenei korero. Ite ata ote l£afsfei ka puare te whare, a nukuhiftana/mo te'mane kia taputaua ra mo ie hokinga, p. Heta Te Haara. Itu ;k^toa?. ; nga,,. mema .!Mi'te poroporoaki kia H. Te Haara mete peene ano. .-• ... n ,— — ? .,-.,.-,. Mane, 24, 10 "■, 'am... ~,-,..: Ka. puare. te whare ka panuitia nga ture xns |e, .niahi ; a.* ite.:whare. '„..:. •,. , Motinitia>tu;ana tufeua ko nga Euai,p te whare p r.aroano.hei ture mo te .whare ; Ariki ana. e Tamahau! me . tona kupu< apiti;," me. whakahorioreatu ki"teTia.??. .Tukuaana. kite whare, paahitia ; ana hei ruri mo. te whare, a paahitia ana hoki; te. motini. a. Taiaroa. /', '.".".. ...

Ka tit te Pika : ("Tikao) ka mea, " Kua tae mai te Tiiti a-Hv-Tomoanaj•• kia- whakamanaTonahokingaatu anp-heitumuakL. xa' motinitia : e Taiarda, Ida Wbakamana taua reta a H> Tomoana; no te mea kei te pouri nga mema- mote hekenga iho o Tomoana,: i tona nohoanga ; ko te .take i rereke ai Tatou, na .te meai raruraru nga pukapuka,.'.ko te take i pai ai ahau ki" tenei na te meakei te Wafpatu tonu nei a Tomoana :e noho ana; Kite pootitia etahi atu tongata katahi ka nui rawa raruraru. I tu a Tamahau i mea ko tona hiahia kia per a haere i to.tera tau. I tukua kite whare a jpaahitia aha. kia korerotia tejfciiti a H. Torrioana.. ' Ku tu' ; a • H. TbmbaUa a ; panuitia atu "ana te ; tiiti te mutu nga : ka tukua■ atu. kite Pika.. Ka tu a Taiaroa ka mea, ko te kupu nui oitenei tiiti ko nga mea anake e paahitia aha e te kawanatanga e Kpatu katahi' ano ia ka hairia i tona ingoa' e kore' ia :< e° haiha i nga mea kihai i oti ite whare. I murii tenei ka nukuhia te whare mo te po 7pjoa. :.l te tunga ka tuaTaiaroa ka-mea, .kaua tatou e wh'aj .haere inga korero, engara ko te whakatikatika ahake kaati he motirii taku epenei aua " Ko nga mea anake i whakamanaia e nga '■ whare : e ruakoena ewhakamana e H. Tomoana ; Kaore : tahi, he mana p Tomoana. ake. : Tukua ana, ki .te .whare e,. te Pika .a. pbptiitia ana'kia tukua kite whare ariki : kaore ranei, m'e : te meheihaha : ahb ! a' Taiaroa. Ko nga idea ite whakaae 28 i te kaore B,' paahitia ana kia .tae kite whare ariki. Nukuhia ana te: whare mo. ■> te lOiavm. Turpi 25. ,1 te ; tuheratanga •. ote : , whare ka tu, a Tarhahau.' : kamea.' Kaore tahi : he mana o : to tatou 'Pika; i • pootitia atu ia : mo taua po anake. Kaati :: e motiniatu aha ahau kia' noho : tonu ia -. kia hoki atu ranp: te ;Pika tawhito. ; Paahitia ana i runga.i te pooti a waha I. murii tenei ka oa'titia etahionga mema ' hou mai. ' '." ; ' "'V' : . : '' ■ Ka ! mutu tena ka panuitia: mai e: le- ; Pika te pukupuka. onga ingoa.: mo; te : komiti hei.whiriwhiri i nga Jfire.rnenga,. motini. .

Ko taua komiti na te kawanatanga; £ whakatu.. Koia tenei o iratou in'goa : Tamahau, Hanita, R. Aperahama, H. Ta Wake, H. Ropiha, A. ; Te Kume, Pene* Taui, H. K, Taiaroa, H. Paerata, Mohi Te Atahikpia, R. Ngahina. Paahitia ana i te nootia waha. Nukuhia ana te whare i runga i te kor motini mo te 2 p.m.

Ite 3 p.m. Kaore i .noho te nuinga o nga mema. Nukuhia ana te whare i runga i te turekia tae kite 30 nieina ka mana te noho. 1' haere'. te kpmi'ti " whiri whiri. iriga . motini MHehrtingi aiinga korero o nga motini, pti anaia ratou e ~5 nga motini. . Ite puarejtanga i te 7 p.m. ka homai ko te motini a Taiaroa. Kaore ia i...ta6 mai,' nuku ana' Pera ano.ta - Tamahau... ,'-,', .'- . Ka-homai, Ho ia W,. Kaitaia. Kite'a, ana v e te komiti i ahua rite tana motini ki ; p mua v tonoa ana taihba e mahi taua motinikia korero te.komiti rauakote kia motini whakaaetia ana. Whakahaerea ana ko ta Pene Taui. he pitihana kite Paremata kia whakakorea te Tiijce. pooti' mema Mapri. He roa te wa e korero ana te whare mo tenei pire a tukua : anfl. ete whare katoa kia riro ma te kawanatanga e whiri whiri. Whakaaetia ana e Pene. .Ta,ui. . A paahitia. ana tenei take e te pooti awaha. : .