Kotikoti ki, Kotikoti korero.

Hokioi o Nui-Tireni, e rere atuna, 8 December 1862, Page 2

Kotikoti ki, Kotikoti korero.

Ite Tau 1856 katimata te mahi Runanga o ngati Haua kite kimi ritenga, e noho pai ai nga tangata o te Motu nei, he ritenga pai ano a taua Iwi i kimi ai mo te kingi tanga o Potatau, he mea haere ano te ratou kimi i runga i nga ritenga o te Ture, koia ra tenei. "Kia purutia te ringa kaha o te tangata e tohe nei kitehapai pakanga, mo tana oneone mo tana wahine hoki. UNKNOWN a waiho ma te whakawa e rapu he ritega mo era hara, kia kati te whakaeke i te hara o te tangata kotahi ki runga i ie tokomaha, ilia kohnru .a i te tangata. kia uhakakotahitia nga iwi e noho keana e muuahara ana tetahi ki tetahi, mo ga pakanga o mua kia waihohe. tinana kotahi. "kia purutia anei wahi o Nui-tireni e ma, nei. kia kati te hoko, ke, kore he Whenua mo a tatou tamaiki i muri i a tatou, kei nohu maacne' kei pera me nga tamariki a Perahama, ra tou ko ana uri. na. hemea whakapumau enei Ture no te timatanga ote mahi e mahia nei, no konei ka mahia Tekara hei whakapumau mo to matou whakaaetauga ki enei Ture. na, terongonga o nga !wi katoa k\ te in-oa o tana kara, e karangatia ana hei toho mo te wakaaetanga, kite pupuru whenua, ka tahi nga iwi kato°a ka biabia kia purutia o ralou pihi whenua, hei waiho tanga ih» ki o ratou net Ln i mun i a ra?ou na, ko Taranaki raua ko Ngati-Ruanui nga hvi i tae tuacahi atu nga kara ko ta ratou tohu j wbakaUi ai i mua hei tohu pupuru i Taranaki, he whare nui ko taiporohenui tei ngoa, mun iho ka tae mai ko „.. a ti kahun-unu ka tae mai kite tiki mai i tana kara, koia te rironga ki ahuriri, mun ibo ka tae mai ko Ngairo, no n-ati kahungunu ki Wairarapa, ko ia i riro atu ai te kara ki era wain, na, ka tae mai a WiTako a Hap. a Heremia ko ia te riro-ga" atu o taua kara e tu mai ra ko Tainui kei Otaki. mun iho ka tohatoha haere taua kara ki nga wahi katoa o te motu nei, kei ki koutou no muri i te tukunga a te leira i tae ai te kara, ki taranaki; ka bore, ko te kara ano kua tae tua tahi, i muri katukua e te te.ra te whenua ki Kawana. kahuri tena. . •'F hoa ma e aku hoa; ha kupu tenei naku mo enei rongo e hau mainei i te tai kitemun, te tahi wa -hi hoUmo nga kupu e takoto nei i roto i te nupepa o te 21 o Mei, "E ki ana kia tomo a bau ki raro i iv maru o kuini, tenei taku utu. e wkakaae ana ano a hau ki nga ture i tukua mai nei ki ttnei motu ete lom'li « nga kaumatua Mihinare o ingarangi, ara ko te Whakapono kite Atua, ko ene ture hei mahi ma Jiku Kiu"i, na te Whakapono hoki tatou ka matau nei e iti haereana nga raruraru o te motu net. No° roto i teaa, ka puta te mamae i roto i toku ngakau! katahi ka rapua e au he tikanga hei tapm ■no te ra. ka tahi ka karangatia ko Potatau hei kingi hei pehi i aku ritenga pohehe, i mohio hoki au he tangata pai a potatau ki nga iwi e rua kite maori kite pakeha, no reira ka karangatia eau nga runanga kia k.mihia he ritenga mo te kingitanga o potatau, na, kitea ana te kupu e taue runanga, koia ra tenei me *<. te mana o kingi potatau ki runga o nga wahi o Nui tireni c mau nei ki a tatou, me tu te mana o kuini ki r.mga i nga wahi kua riro alu ki a ia, na, erangi ko to raua aroha ki a kotahi i runga i nga ritenga o ie At a, <ne aroha te kingi ki nga Iwi erua, koia hoki hei awhina. Na, kawea ana aua kupu ki a Potatau' kamea taua kaumatua e pai ana, na e toru enei kupu la hc•.,«u nee an hei tapiri mo ena, ko te Whakapono ko te Aroha ko ie tur«j. Na, ..o ruga i enei ritenga pai ka tu a Potatau hei Kingi; ka ir.ea nga hoa, "kua wbakatu te Iwi ma:>r i te kingi hei whwhai mai ki a te kuini. na, he ou-a banga na nga bca; i runga i te ngakau maon, aa *i»na ka rarun.ru enei rittflp pai. "kaore ano ngahoa i kite i te huhua kore o taku mahi; kua tupeke kau ?* iiu ki U whiu i nga raaor. ina, te kitenga o potatau i taua ritenga pohehe, kamea; me whakamatu te arahi mai a te pakeha i te Hipi i te Kuu ki runga i nga pihi o nga tangata maori, ke i lupu he raruraru kei !>era me ta r ]>ieira raua fco Wiremu kiugi, no reira ka riria nga Reti o Waikato nei. ka puta ano tana kupu mo nga pakeba e noho nei i oaa robe, aha koa Minita, pakeha noa iho ranei Via atawhai kaua e korero kino atu ki a ratou "I puta ano tana kupu ki a kaua a Waikato e haere ks Saranaki, na, tenei ano te mea i ngoikore ai tana kupu he raruraru nona, ko te koha kore a Kawana ki a ia mo Wiremu kingi nana hoki i whakahoki mai ki Waitara, ka ore i puta he whakaaro ma kawana kite luku mai i tetahi kupu ki a potatau, penei kua ki atu potatau ki a Kawana kia kaua epa te whiu ki tera Iwi sue waiho kia ata makitakina e nga Rangatira o te Motu nei, me nga kai Whakawa, Maori i whakaturia e §e Kawana Kerei i muara me nga kai whakawa pakeha Loki, "ki a kitea tona he, hei reira ka tika ki •a whiu* te kaimabi kino, kia tohungia te kaimahi pai. 'e rangi na te Runanga anake te kupu i tae mai, koia teni: "E hoa ma e nga tangata maori, kei oho koutou kite haeretanga ote kawana ki taranaki, he haere pai tzna haere e hara ite haere kite whawhai. beoi ano tauakupu. I muri iho it« iaenga mai o taua rcta ki a matou, kihai i pau te iub o nga wiki ka puta mai te rongo kuatoto a wiremu kingi; no konei kamahara matou kua be tenei wb&kaalu mai a tekawanatanga kia matou Na, Whakarongo ra e nga tangata uhai whakaaro nisi, nte labs kite tonga, kite maracgai, kite hauraro, Li te hauauru, 'E hara i te mea be rere ke no »Lu wLaLaur..-, i «ehe ke ai akuhya aroha i a hau-

erangi ko te take be wehi mo tenei ingoa nui mo te kingi i mea atu a hau ki a ratou e kore hoiki te kuini 6 inaumnu hapai kau i te hoari, mo tenei i ogoa kingi, no te mea ka ore aku bara ki a ia Meliemea pea e tae tonu mat ana a te kawana ki roto o Waikato nei, peneij etino rongo ins ia i te puakanga atu o enei kupu i toku waha, ka tahi ia ka matau he pai taku mahi. ko tenei kaua te kawanaetitiro mata pouri mai ki aku ritenga, e pai ana; e mahia ana ano e au i ru~ nanga i nga ritenga a te Atua i tukua mai nei e te kuini ki tenei motu. " E rangi, e hoa ma, aroha ina nga hoa whakapono e wehi kite atua whakahonoreti® te kingi.,, ( 1 Pita 2-17.-- Roma 12.-10 ) kaore aku wehe i te kingi maori; kua ott ano aku korero i te timatanga mo te kuini raua ko te kingi, maori, kua korerotia e au i te rarangi i waenga tenei whakapuakauga, engari ko te kawenata o Waitangi taku: e whakahe tuturu ana; notemca, kua mohio ano tatou katoa he rangatira tokomaha o nui-tireni, e kore e pai-ki a riro nga rangatira tokomaha i te whakaetanga o te rangatira kotahi; ko te tuarua tenei o aku reta whakahe mo tena, tekupu ra: ko te kawenata o te mata po tanga, i kiia ai e au ko te kawenata o te matapo, te mea e nobo kuri ana nga tangata i taua takiwa, ka ore he whakaaro tangata, e pcnei ana me te kuri e whaka aria atu nei kite kai pai te kitenga mai rere tonu mai kite kai, ka hua he tino pai taua kai; no tana kainga ka mau i tona kaki, ka tahi ka mohio e hemate tenei, ka tae atu tona ariki, ka kite -a, he wheua e mau ana i tona kaki* ka tahi ka tangohia ka riro na ka hoki mai te wai ora ki a ia Na e rite ana tena kite kawenata o waitangi, tena ki ta koutou whakaaro koia ko te kuri ihe, kao ko te tangata ano ihe ko te mea whai mahara. ka huri tena whakatane hanuere 7, 1862. haerera e taku reta ki a wiremu e hoa tena koe korua ko to wpakaaro E hoa whakaroogo mai ki taku whakaaro, ko whakatane te awa te kaitiaki ko areiawa, tana mahi he wehe i te waitai, ite wai maori e pena tonu ana ta.ia mahi i nga tau katoa na, tenei hoki tetehi no Nui tireni ahau toku waka ko matatua, koia a hau ka mea nei, ko te matua o nga tangata ko te whenua, e hoa kia mau tepupuri i nui tireni, eru aimoko puru tia tawhia kia ita, kahuri. na Mokai tautar ngaitonu, "E hoa e tamehana kua tae mai to reta ki a hau, kua kite matou nui atu te tika; ko taku tinana kau kei ko nei ko aku whakaaro kei a Wiremu-te Rangitake, kei ki koe he teka naku, kahore he kupu tuturu tena no "tenei kainga" no whakatane, nui Arangi wahi o whakapaukorero putauaki maungakaputeraugi ko nga rohe tena. ko te waka ko matatua. kahuri tena katu tenei tewhetu e iemarama e kapau te korohikohiko etewhetu. Waiata, tutu te whenua raranga nga tangata moea kite po ka huri, naku Napanui, ara na te Iwi katoa. Hepetema 8, 1862. waikanae, Okotopa 7, 1862. J) hoa ma e aku hoa 1 waikato tena ra koutou; i raro i tc atawhai o te Ariki. i te mana hoki o to tatou kingi, na, whakarongo ra e aku hoa; kia marama ta koutou titiro, ko te tuatahi rawa ano o aku whakaaro ko te whakapono; hei oranga tena mo te wairua 2 kia mau ki te whenua; hei waiu tena mo a tatou tamariki. 3 kia kaha te mahi i nga ritenga mo te kingi, hei matua te na mootatou tinana. 4 ki a pai te whakahaere i nga ritenga; o te kingi kaua e kawea ketia. 5 kati te pupuri i nga whakaaro ate kingi tukua kia haere, mate perehi e kawe ki nga wahi katoa kaua ma te reta. 0 ko nga whakaaro nunui o rarona, tukua kite perehi, ma te nupepa e kawe ki nga runanga katoa o Aotearoa. na, e hoa ma, whakarongo mai, ka nui to matou raruraru ki nga whakahaere a taranaki raua ko ngati ruanui, e kia ana; ko te take i pakeke ai a ua Iwi; he reta tuku mai no raro naka; na hoera' na te waitere-terangi-kaharuru, na poroko. e toru nga reta kotahi anokupu; i penei mepuru kite puru o hou taiki. no ta Rewi 1 penei kia ata whakataka 1 te Ipu Akura; e nga hoa, ko nga mea e marama ana i a matou i nga runanga o tainui nei, 1 ko te kingi. 2 ko te kara. 3 ko te rori pokanoa Id nga pihi papatupu. 4 ko waitara. ' 5 ko nga tangata ekia nei e nga Pakeha he kOhuru. 6 ko nga taonga. heoti nga mea e marama ana ki ta matou whakaaro. kite kaiperehi ote Hokio'; e hoa nuiatu toku whakapai kite taenga mai o nga nupepa kiau, kuawhakaae a hau kite toru pene mo te nuipepa kotahi; kiateretere mai nga nuipepa ki a matou. ki a kite ai matou i nga whakaaro a nga rangatira o Aotearoa. kahuri, "na to koutou hoa pononga na wi tako ngatata Ngaruawahia, Noema 27, 1862. "E koro e Kawana Kerei, tena koe # "E koro kaore ano i warewarenoa i a hau to reta i tuh tuhia maira i nga ra o Ihme 9, 1862 he kaha rawa hoki no to Whakaaro, koia i roa ai taku rapunga, "No te mea e mea ana koe mo taku haere nga ki Hauraki; mete maupatu ano akuhoa haere, e tikaana taua maunga i nga patu, mehemea i rongo a hau he Taone Pakeha kei Hauraki fcihai a hau i tae atu ki reira: mehemea ranei nau tera pihi whenua; kihai te kapu oku waewae itu ki tera ws>hi, me aku tangata hapai patu."Kia mohio koe, ko taku Tupapaku ko liett Tewherowhero, kihai a hau i tae atu kia kite, i mea ano a hau kei haere tahi matou ko aku tangata

kei kiia .no he vrhakafcra naku Id nga Pakeha, oo te mea 5 roto tain T ,..:,,,j1u .on rolie. me le r. o „kn TuoapaLu mete k'atipa Teawaraki i mate Id mehga i o taua r-hr. k.ha. a hau . tae atu K.a.»tc ~c 1a,..,e Pakeha i Wauku, kei kiao ki ta ratou tttiro mai, na, ko lenei Tupapaku oku ko tc Karamu Le wiakamul,.- „. ra u.. aku Matup, kola i nui ai toku aroha, L..ia te haerenga ki llauraki. "h tau ana ona W I.aUU..i..U JUa'ua \wnka e taea teraupi mai cte ringa. he Matua Awhare eoti te r..pir..pi ma. ete llmg», teua he Matua tangata Ira mate ana e kore e taea te raupi mai. kahuri ten , katu tone.. - "Lai te tangata nana tena korero ki a k»e hei Whare mo Tara.a a am kupu? na ngeaku taugata hapai Patu ranei? na, kite kitea e koe te tangata nana ten. korero tub,:, ma, Ida mohio ai a hau. e rangi te kupu kia puritia Tokatea ka t.ka tera. Ot.ram.te Il.r. tet.k.u.a kat,a ka tii,, ai "E koro kei te Hiot'atea. a hau ki to kupu wh.u moku, ka hua au me wa.1.0 atu i to tan hoa i a Kawana Paraone te to tea o te kupu kokoe ra kia ata hurihuri marire, kia tino tamnaki toku he heireir. koe ka hamutnu ai i tena kupu, he taraariki koe? tena koa, kowai te tangata Pake... rane. . mate i tain maunga atu i nei patu, e tau ai told, tera ano e wiua a tona ra? heaha te take , pene, a. U. tena koa waiho ma te Atua a hau e whiu, mo aku hara katoa; e ki ne» koe he hara taku mo te Itangat.ratan«ra pea mo te aha ranei? Taku ra kia rongo mai koe; hoatu te Kororia kite A tua, ko.a k0... te putatak? o nga katoa. kahuki. Na to hoa Na Matutaera Potato. te karere o Poneke. e ahu ana ki Waikato. Pepuere 3, iB6O. Ano te pal ano te ahuareka o nga waewae i runga i nga Maunga o te kaikawe i te■ Hong( pai, e kauvhan ana i te maungaarongo e kawe mai ana i te rongo whakahari, e mea ana k, a H.ona k, king, tou Atua. ano te pai ano te ahuareka o te nohoanga lahilauga o nga hoa i >un-a i te \ hakaan. ta,. ko to ae tea ko te aroha tena ko te tomo atu tena ki to mahi ki taku mahi, ko te ora tena ko te atawl.o. te na ko te tika tena, tirohia ke i a Uoani, 1 3-4 E nga R manga o King! Potatau tena ra kout.u, te «a.kapa. o Nuitireni Tenei ta matou waiata. *E h.ra hoki ia i a hau. .nto wahine tonu ko . wUrooroa e t-mi ana mai nga mate o tawhiti, nga mate o teiipua ko wero lariuga to»u, meaha koa e koro e \Wemu, ,„:,„ e karakia kia ora ai au ki a hoki ai au ki t»ku anc.ua. kei te puh ,ke ma. te uai « aku kan...: maku e niki n .r a piki tanga ki tupurupuru kia marama au ne litiro kl te Ori kite t .nga e anga nu. ma.ra, whakarehm3.u ana te puke ki Waikato; ko te ara tonu ia o ugakau M. ua i waih< ; na te rongo au o te taonga kal.ui.nai ki ko nei kahenei ra taku manaw» i to piking- i te hiwi. kahenei ra taku manawa it, p.k.nga i t • Pari- ka tuhi au e hika ka mate ki to whe.ua; no te Ngahuru ravva taku hara ma.tanga: ka wit. k. te f irH knwhanake te aroha; me pewkea atu ianei au e kur« ma; i te ueki noa mai o te ngaru o to wa., ma. kuutou e iri ma e toko mai te waka ki a hau, hei uta atu ra i a matou ko aku born: mau e kawe kite wai i>Mn:ja»i'i, ee mo ku ra etapia mai nei e kei nui rawa te haku haku mai e, Nga Ksivhakawa. Maori. Peria. Okoto| a 2?, 1862. KO ra tenei i mvnakitia ai nga ko te Harawira. he i kaiwhakawa tuturii mo tanning... ko te Puru kawehi, lie i tuarua k;. te i'auaro, te kaiwhakawa tuturu, mo tauranga kite pito ki runga. ko te penetana, te kaiwhakawa. tuturu m> patetere. ko tikiku te kaiwhakawa. tuturu mo Rot<>rua. Iluiter.'.ugiora, Noema 13, 18(32. ko te ra tenei 1 manaakitia ai Akapita tetewe. he i kaiwhakawa tuturu, ki O taki tae Roa ki Hnr.gihkei. ko te Heweti tekohu, te taaru. Ngaruawahia. Noema 10, 1862. ku te ra tenei i Manakitia ai a Parol,, te Aonni, hoi kaiwhakawa tuturu mo whanganui putar-ca i oua I (he katoa.